Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Acta Politica

Polska polityka zagraniczna i częściowo bezpieczeństwa jest w odniesieniu do dwóch największych sąsiadów, Niemiec i Rosji, definiowana w kategoriach geopolitycznychi historycznych. Chociaż wstąpienie Polski do NATO (1999) i Unii Europejskiej (2004) miało zakończyć formułowanie polskiego interesu narodowego wyłącznie w kategoriach geopolitycznych, to jednak okazuje się, że położenie Polski między Moskwą a Berlinem nadal determinuje politykę zagraniczną Warszawy. Niemniej nie bez znaczenia jest rozróżnienie stosunku Warszawy do Berlina i relacji między Warszawą a Moskwą. Ważne znaczenie w intensywności geopolitycznego rozumienia bilateralnych stosunków między Rosją a Polską mają odradzające się tendencje neoimperialne w Rosji, a także poszukiwanie nowej tożsamości rosyjskiej, gdzie elementy czasu sowieckiego nierzadko odgrywają konstytutywną rolę. Rosja Putina stara się częściowo rekompensować brak wymiernych sukcesów w polityce wewnętrznej intensywną politykązagraniczną, strzegącą szeczególnie własnych wpływów na obszarze określanym mianem „bliskiej zagranicy”. Polska polityka wschodnia staje się zatem obszarem bezpośredniej konkurencji o wpływy. Dodatkową legitymizację polskich wysiłków we wschodniej Europie (Ukraina, Białoruś) zapewnia Unia Europejska poprzez wspólneinicjatywy, jak na przykład Partnerstwo Wschodnie. Decydującym czynnikiem przemawiającym za rzeczywistym sukcesem polskiej polityki wschodniej w ramach UniiEuropejskiej jest pozyskanie Niemiec jako jednego ze strategicznych sojuszników polskich inicjatyw w Europie Wschodniej. Jednakże między Berlinem a Warszawą możnastwierdzieć od dłuższego czasu raczej dysonans niż rzeczywisty konsensus w kwestiach politycznych dotyczących zarówno zagadnień bilaterlanych, jak i związanych z procesem integracji europejskiej. Definiowana na początku lat dziewięćdziesiątych wspólnota interesów polsko-niemieckich okazała się – wraz ze wstąpieniem Polski do UniiEuropejskiej i odrodzeniem się dyskusji na temat polityki historycznej w Niemczech i w Polsce – nietrwała. Kwestie przeszłości, które determinowały polską politykę zagraniczną zwłaszcza w okresie rządów koalicji narodowo-konserwatywnej (2005–2007), ograniczyły w zasadniczy sposób dialog polsko-niemiecki. W niniejszym artykule autorzy podejmują zagadnienie wystarczalności i zasadności definiowania polskiej polityki zagranicznej w odniesieniu do Niemiec i Rosji wyłącznie w kategoriach geopolitycznych i historycznych. Jednocześnie starają się odpowiedzieć na pytanie, na ile zmiana sposobu uprawiania polityki zagranicznej przez nową koalicję konserwatywno-liberalną (od 2007 r.) jest jedynie zmianą stylu, a na ile rzeczywistą zmianą jakościową w podejściu Warszawy do Rosji i Niemiec. W stosunku do Niemiec wyrazista staje się polityka przyjaznego zdystansowania, gdzie polityczna interakcja pozostaje mniej zdominowana przez politykę historyczną. Ostatnie wydarzeniazwiązane z wypadkiem smoleńskim pozwoliły też na przełamanie dotychczasowego klimatu braku zaufania między Moskwą a Warszawą i umożliwiły politykę powolnego zbliżenia. Liczne gesty solidarności, zarówno rosyjskiego społeczeństwa, jak i politycznej elity Rosji, pozwalają ufać, że normalizacja stosunków między Polską a Rosją będzie kontynuowana.