Przeszłość Demograficzna Polski

Poland's Demographic Past


ISSN: 0079-7189     eISSN: 2719-4345    OAI    DOI: 10.18276/pdp.2023.45-01
CC BY-SA   Open Access   DOAJ  CEEOL  ERIH PLUS  DOAJ

Lista wydań / 45, 2023
How to Grow Stoneless Cherries, or What Parish Registers Hide Besides Demographics
(Jak wyhodować wiśnie bez pestek, czyli co oprócz danych demograficznych kryją księgi metrykalne)

Autorzy: Piotr Rachwał ORCID
Katolicki Uniwersytet Lubelski
Słowa kluczowe: materiał przygodny księgi metrykalne demografia historyczna powiat lubelski epidemie wojny klęski żywiołowe
Liczba stron:31 (7-37)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstrakt

Głównym celem artykułu jest próba jakościowej i ilościowej analizy tzw. materiału przygodnego, który obecny jest na kartach ksiąg metrykalnych. Źródło to cechuje interdyscyplinarność, jednak najczęściej wykorzystywane jest przez genealogów i demografów historycznych. W polskiej historiografii zasadniczo brakuje syntetycznego ujęcia tego zagadnienia, zwłaszcza w szerszej perspektywie terytorialnej i chronologicznej. W pracy posłużono się metodą filologiczną, a w celu przestrzennej wizualizacji danych wykorzystano elementy systemu informacji geograficznej. Podstawę źródłową artykułu stanowi zasób metrykalny z obszaru dawnego powiatu lubelskiego. Analizie poddano ponad 600 jednostek archiwalnych z 60 parafii, w tym z dwóch najstarszych parafii Lublina. Najstarsza księga rozpoczyna się metrykami chrztów z 1582 roku. Końcową cezurę badań stanowił rok 1810. Na podstawie analizy treści zapisów, wykraczających poza standardowy formularz rejestracji ruchu naturalnego ludności, dokonano ich grupowania. W sumie zarejestrowano blisko 100 wpisów, zakwalifikowanych jako tzw. materiał przygodny. Wyróżnione treści przyporządkowano do sześciu grup: życie duchowe, gospodarcze i administracja parafii; epidemie; wojna i polityka; klęski żywiołowe i głód; zdarzenia ekstraordynaryjne; twórczość literacka.
Pobierz plik

Plik artykułu

Bibliografia

1.Butkiewicz, Marian. “Metryki parafialne jako dokument legitymacyjny szlachty polskiej.” Roczniki Humanistyczne 35, no. 2 (1987): 401–7.
2.Chodyński, Stanisław. “Metryki kościelne.” In Encyklopedia Kościelna, edited by Michał Nowodworski, 224–225. Vol. 14. Warszawa: Drukarnia Czerwińskiego i Spółki, 1881.
3.Dobrowolski, Kazimierz. “Znaczenie metryk kościelnych do badań naukowych.” Rocznik Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie 5 (1920): 90–110.
4.Froch, Władysław. “Księgi metrykalne jako ważne i ciekawe źródło historyczne.” Memoranda. Wiadomości Archidiecezji Lubelskiej 2 (1999): 381–89.
5.Giergiel, Tomisław. “Staropolska Liber Baptisatorum jako edycja (stan badań, metody, postulaty).” Roczniki Humanistyczne 68, no. 2 (2020): 193–216.
6.Gieysztorowa, Irena. Wstęp do demografii staropolskiej. Warszawa: PWN, 1976.
7.Hollingsworth, Thomas H. Historical Demography. London: Hodder & Stoughton, 1969.
8.Hyczko, Gustawa. “Straty i zniszczenia wojenne we wsiach lubelskich oraz ich skutki w latach trzeciej wojny północnej (1700–1721).” Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych 28 (1968): 33–54.
9.Jemielity, Witold. “Akta stanu cywilnego w Księstwie Warszawskim i Królestwie Polskim.” Prawo Kanonicze 38, nos. 1–2 (1995): 163–88.
10.Jukniewicz, Franciszek. “Zjawiska meteorologiczne i stan urodzajów, oraz pomory w Polsce w latach 1697–1750.” Sprawozdania Towarzystwa Naukowego we Lwowie 17, no. 1 (1937): 63–70.
11.Karpiński, Andrzej. W walce z niewidzialnym wrogiem. Epidemie chorób zakaźnych w Rzeczypospolitej w XVI–XVIII wieku i ich następstwa demograficzne, społeczno- -ekonomiczne i polityczne. Warszawa: Neriton, 2000.
12.Kozdrach, Mariusz. “Nekropolia Kochanowskich? Osiemnastowieczne pochówki w kaplicach zwoleńskiego kościoła w świetle metryk parafialnych.” Kwartalnik Historii Kultury Materialnej 70, no.2 (2022): 201–30.
13.Kuklo, Cezary. “Polska demografia przeszłości u progu XXI wieku.” Przeszłość Demograficzna Polski – Poland՚s Demographic Past 22 (2001): 7–32.
14.Kuklo, Cezary. “Problematyka badawcza i środowiska naukowe demografii historycznej na łamach Przeszłości Demograficznej Polski 1967–2016.” Przeszłość Demograficzna Polski – Poland՚s Demographic Past 39 (2017): 11–29. https://doi.org/10.18276/ pdp.2017.39-01.
15.Kuklo, Cezary. “Staropolska rejestracja metrykalna ślubów, chrztów i pogrzebów w warsztacie badawczym historyka.” In Człowiek w teatrze świata. Studia o historii i kulturze dedykowane Profesorowi Stanisławowi Grzybowskiemu z okazji osiemdziesiątych urodzin, edited by Bożena Popiołek, 38–52. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, 2010.
16.Letsch, Walter. Demographic Aspects of the Early Modern Times: The Example of the Zurich Countryside in a European Perspective. Bern: Peter Lang Group, 2017.
17.Łozowski, Piotr. “Bibliografia polskiej demografii historycznej po 1945 roku.” In Struktury demograficzne rodziny na ziemiach polskich do połowy XX wieku. Przegląd badań i problemów, edited by Piotr Guzowski and Cezary Kuklo, 157–373. Białystok: Instytut Badań nad Dziedzictwem Kulturowym Europy, 2014.
18.Mierzwa, Edward A., and Stanisław Tworek. “W okresie wojen i konfederacji 1648-1696.” In Dzieje Lubelszczyzny, edited by Tadeusz Mencel, 353–92. Vol. 1. Warszawa: PWN, 1974.
19.Minakowski, Marek J. “Gęstość sieci koligacji w parafii Kampinos w XIX wieku.” Przeszłość Demograficzna Polski – Poland՚s Demographic Past 35, no. 4 (2014): 65–74.
20.Miodunka, Piotr. “Księgi zmarłych z południa dawnej diecezji krakowskiej od roku 1776 w kontekście badań demograficzno-historycznych. Zarys problemu.” In Jednostka, rodzina i struktury społeczne w perspektywie historycznej. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Cezaremu Kukli z okazji 45-lecia pracy naukowej, edited by Piotr Łozowski and Radosław Poniat, 366–76. Białystok: Instytut Badań nad Dziedzictwem Kulturowym Europy, 2022.
21.Miodunka, Piotr. “Staropolskie księgi metrykalne jako źródło do badania klęsk elementarnych.” In Od powietrza, głodu, ognia i wojny... Klęski elementarne na przestrzeni wieków, edited by Tomasz Głowiński and Elżbieta Kościk, 41–58. Wrocław: Wydawnictwo GAJT, 2013.
22.Namaczyńska, Stanisława. Kronika klęsk elementarnych w Polsce i w krajach sąsiednich w latach 1648–1696. Vol. 1: Zjawiska meteorologiczne i pomory. Lwów: Kasa im. Minakowskiego, 1937 (=Badania z Dziejów Społecznych i Gospodarczych 23). Orłowski, Ryszard. “Problemy społeczno-gospodarcze Lubelszczyzny XVII i XVIII stulecia.” Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska 32, no. 4 (1977): 63–87.
23.Osadnik, Hubert. “Wykorzystanie akt metrykalnych w badaniach nad wielokulturową i wieloetniczną społecznością regionu sanockiego w XVIII–XIX w.” Rocznik Przemyski 32, no. 3 (1997): 107–111.
24.Partyka, Joanna. “Gazetki seryjne i silvae rerum jako źródło wiedzy o niepokojach czasów saskich.” In Między barokiem a oświeceniem. Wojny i niepokoje czasów saskich, edited by Krystyna Stasiewicz and Stanisław Achremczyk, 116–21. Olsztyn: Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, 2000.
25.Partyka, Joanna. “Szlachecka silva rerum jako źródło do badań etnograficznych.” Etnografia Polska 32, no. 2 (1988) 67–91.
26.Rachwał, Piotr. Księgi metrykalne i stanu cywilnego (do 1900 roku) w archiwach parafialnych Lubelszczyzny, Lublin: Wydawnictwo KUL, 2021.
27.Rachwał, Piotr. “Księgi metrykalne z czasów zaboru austriackiego w archiwach parafialnych w Lubelskiem – regulacje prawne, stan zachowania.” Rocznik Lubelskiego Towarzystwa Genealogicznego 6 (2014/2015): 306–25.
28.Rachwał, Piotr. Ruch naturalny ludności w Lubelskiem w XVI–XIX w. Lublin: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2019.
29.Rachwał, Piotr. “Spis ludności parafii Konopnica z 1760 roku.” Przeszłość Demograficzna Polski – Poland՚s Demographic Past 38, no. 2 (2016): 117–32. https://doi.org/10.18276/ pdp.2016.2.38-05.
30.Rachwał, Piotr. “Staropolskie księgi metrykalne w archiwach parafialnych archidiecezji lubelskiej.” Kwartalnik Historii Kultury Materialnej 63, no. 4 (2015): 585–601.
31.Rejman, Sabina. Ludność podmiejska Rzeszowa w latach 1784–1880. Studium demograficzno- historyczne. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2006.
32.Steel, Donald J. National Index of Parish Registers. Vol. 1: Sources of Births, Marriages and Deaths Before 1837. London: Society of Genealogists, 1968.
33.Steel, Donald J. National Index of Parish Registers. Vol. 2: Sources for Noncorformist Genealogy and Family History. London: Society of Genealogists, Phillimore, 1973.
34.Sułowski, Zygmunt. “Stulecie polskiej demografii historycznej (1882–1982).” Przeszłość Demograficzna Polski – Poland՚s Demographic Past 15 (1984): 9–35.
35.Śladkowski, Wiesław. “Pod zaborem austriackim, w Księstwie Warszawskim i Królestwie Polskim 1795–1831.” In Dzieje Lubelszczyzny, edited by Tadeusz Mencel, 483–542. Vol. 1. Warszawa: PWN, 1974.
36.Wojciechowski, Stefan, ed. Województwo lubelskie w drugiej połowie XVI wieku. Warszawa: PWN, 1966 (=Atlas Historyczny Polski. Mapy szczegółowe XVI wieku, vol. 3).
37.Wójciuk, Michał T. “Zjawiska atmosferyczne, elementy meteorologiczne i klęski żywiołowe na Litwie w latach 1697–1763 w wybranych źródłach narracyjnych.” Rocznik Lituanistyczny 1 (2015): 115–69.
38.Wrigley, Edward A., and Roger S. Schofield. The Population History of England 1541–1871: A Reconstruction. Cambridge: Cambridge University Press, 1981.
39.Wyżga, Mateusz. Homo movens. Mobilność chłopów w mikroregionie krakowskim w XVI–XVIII wieku. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego im. KEN, 2019.
40.Wyżga, Mateusz. Parafia Raciborowice od XVI do końca XVIII wieku. Studium o społeczności lokalnej, Kraków: Księgarnia Akademicka, 2011.