Abstrakt
W wyniku zmiany granic, jakie nastąpiły po zakończeniu drugiej wojny światowej, ziemie na wschód od Odry i Nysy Łużyckiej znalazły się w granicach państwa polskiego. W marcu 1945 roku utworzono okręg zachodniopomorski – późniejsze województwo szczecińskie. Jego organizacja i integracja nie były łatwe, zwłaszcza że na obszarze tym znalazło się aż pięć grup ludności tworzącej swoisty konglomerat. W procesach integracyjnych i polonizacyjnych ważną rolę odgrywała kultura, w tym kultura książki. Jej instytucjonalne zręby zaczęto tworzyć tuż po zakończeniu działań wojennych. Otwierano biblioteki i księgarnie, zakładano wydawnictwa, wśród których szczególnie ważną inicjatywą było powołanie Spółdzielni Wydawniczej „Polskie Pismo i Książka”, której członkowie zorganizowali wiele rozmaitych komórek: drukarnię, dział litograficzny, dział wydawniczy, introligatornię, agencję reklamy, dział handlowy, księgarnię i wypożyczalnię książek, wytwórnię stempli, wytwórnię kartonów i torebek, dział papierniczy. Spółdzielnia szczególną wagę przywiązywała do wydawania publikacji dotyczących dziejów i współczesnych problemów Pomorza Zachodniego. W upowszechnianie czytelnictwa i polskiego słowa drukowanego włączyli się najbardziej aktywni mieszkańcy, organizując prywatne wypożyczalnie. Oprócz książek wydawano prasę, mającą tu do odegrania ważną rolę jako niejednokrotnie jedyne polskie słowo drukowane, ogólnie dostępne, przynoszące bieżące informacje z kraju i ze świata i w odróżnieniu od książki częstokroć bardziej zrozumiałe, nieprzekraczające zdolności percepcyjnych czytających. Książka w omawianym okresie miała do spełnienia wiele ważnych funkcji. Z pewnością oddziaływała na wiele środowisk, ale wiele z nich pozostało obojętnych na słowo drukowane, o czym mówią świadkowie tych pionierskich czasów.
