Przegląd Zachodniopomorski

ISSN: 0552-4245     eISSN: 2353-3021    OAI    DOI: 10.18276/pz.2020.1-02
CC BY-SA   Open Access   DOAJ  ERIH PLUS  DOAJ

Lista wydań / z. 1 2020
Bogusław X w Czechach. Nieznane wyobrażenie szczecińskiego księcia na zamku w Písku z 1479 roku

Autorzy: Bogusław Czechowicz
Słowa kluczowe: Bogusław X zamek w Písku Korona Czeska Pomorze malarstwo gotyckie
Data publikacji całości:2020
Liczba stron:17 (23-39)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstrakt

Celem artykułu jest identyfikacja nierozpoznanej dotąd postaci, którą umieszczono na ścianie reprezentacyjnej sali królewskiego zamku w Písku (południowe Czechy), w galerii piętnastowiecznych władców europejskich. Dekoracja ta powstała w 1479 roku, gruntownej konserwacji została poddana na początku XX wieku, jednak bez ingerencji w treść malowidła. Jego treścią jest bowiem ukazanie króla Czech Władysława II Jagiellończyka (wizerunek władcy na ścianie wschodniej zachował się szczątkowo) w kontekście sublokalnym (weduta Písku), społeczeństwa stanowego Królestwa Czeskiego (herby czeskiej szlachty, przeważnie magnaterii) oraz w przestrzeni politycznej Europy. Temu ostatniemu celowi służyły wizerunku władców czeskich – dwóch poprzedników Władysława na tronie św. Wacława (Władysław Posthumus z Habsburgów i Jerzy z Podiebradów), nadto jego ojca Kazimierza Jagiellończyka, władcy Polski i Litwy oraz króla Francji Karola VII – wszyscy oni są opisani na banderolach. Imię przedostatniej postaci znajdującej się na malowidle, jak i sam jego wizerunek, zachowane są częściowo – jest to władca w koronie, z gryfem na tarczy i fragmentem imienia „uslaw”. Niewątpliwie, chodzi o księcia szczecińskiego Bogusława X Gryfitę, choć nie był to koronowany dynasta. W artykule nie wyjaśniono przyczyn pojawienia się tego wizerunku. Naszkicowano jedynie kontekst polityczny, który może tłumaczyć tę sytuację. W 1479 roku Władysław II zawarł w Ołomuńcu układ z drugim królem czeskim, zarazem władcą węgierskim Maciejem Korwinem, w sprawie dwuwładzy w Koronie Czeskiej. Praski król czeski z dynastii jagiellońskiej powoli wychodził z międzynarodowej izolacji politycznej (choć w 1479 r. nadal nie był uznawany przez papiestwo) i budował swoje zaplecze polityczne w Europie. Elementem tej polityki, w tym silnego orientowania się na północ, był ślub króla per procura z Barbarą Hohenzollern, córką margrabiego Albrechta Achillesa, któremu Bogusław X odmawiał wówczas złożenia hołdu lennego. Szczeciński książę mógł szukać oparcia u Jagiellonów, na krakowskim dworze, gdzie się wychował. Kwestia stosunku lennego Pomorza wobec Brandenburgii musiała prawdopodobnie wynikać z dawnej zależności lennej, de facto obowiązującej do 1415 roku, de iure – wciąż chyba aktualnej, skoro w czeskim archiwum koronnym z pieczołowitością przechowywano w czasach Władysława II dokumenty świadczące o dawnych zobowiązaniach lennych Hohenzollernów wobec Pragi. Píseckie malowidła powstały na zamku królewskim, ale pozostającym wówczas w zastawie czeskiego magnata Lva z Rožmitala (Rosmital), brata królowej czeskiej Joanny (żony poprzednika Władysława II, Jerzego) i przedniego dyplomaty, m.in. uczestnika misji do Francji, pielgrzyma do Ziemi Świętej, człowieka doskonale zorientowanego w niuansach ówczesnej polityki. Dekoracja ta skłania do głębszego przeanalizowania brandenbursko-pomorskiego kierunku ówczesnej praskiej polityki, jak też czeskich asocjacji poczynań księcia Bogusława X, którego, jak się okazuje z czeskim środowiskiem wiązała nie tylko osoba biskupa kamieńskiego Benedykta z Valdštejna (Waldstein), który zresztą przybył na Pomorze już po powstaniu omawianego malowidła.
Pobierz plik

Plik artykułu

Bibliografia

1.Adámek, Jan. „Bitevní výjev v gotickém sále píseckého hradu”. W: Prácheňské muzeum v Písku. Zpráva o činnosti, red. Jan Adamek, 39–42. Písek: Prácheňské muzeum, 1996.
2.Archiv Koruny české, 1, Rudolf Koss – Otakar Bauer, Dějiny archivu, v Praze: Nákladem Českého zemského výboru 1939.
3.Bobková, Lenka. „Markrabství braniborské v ruoku Lucemburků”. W: Korunní zemĕ v dĕjinách českého státu. T. 2: Společnĕ a rozdílné. Česká koruna v životĕ a vĕdomi jejích obyvatel ve 14.-16. století. Sborník příspěvků přednesených na kolokviu pořádaném ve dnech 12. a 13. května 2004 v Clam-Gallasově paláci v Praze, red. Lenka Bobková, Jana Konvičná, Ludĕk Březina, Jana Wojtucka, Praha, 159–190.
4.Ústí nad Labem: Albis International, 2005.
5.Boras, Zygmunt. Bogusław i Anna. W pięćsetną rocznicę ślubu księcia Pomorza Zachodniego Bogusława X i Anny Jagiellonki, 2 luty 1491 w Szczecinie. Szczecin: Polskie Pismo i Książka, 1991.
6.Čornej Petr, Milena Bartlová. Velké dějiny zemí Koruny České. T. 6, 1437–1526. Praha –Litomyšl: Paseka, 2007.
7.Czechowicz, Bogusław. „Traktat ołomuniecki z 1479 roku”. Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka 70 (2015), 4: 17–32.
8.Czechowicz, Bogusław. Idea i państwo. Korona Królestwa Czech w latach 1457–1547. T. 2. Sic noster rex Jiřík czy occupator regni Bohemiae? Rządy w Koronie Jerzego z Podiebradów. Wrocław: Quaestio, 2017.
9.Czechowicz, Bogusław. Idea i państwo. Korona Królestwa Czech w latach 1457–1547. T. 3. Mathias Primus Dei gratia rex Bohemiae. Rehabilitacja nieuznawanego króla. Wrocław: Quaestio, 2017.
10.Czechowicz, Bogusław. Idea i państwo. Korona Królestwa Czech w latach 1457–1547. T. 4. Król i stany. Cz. 2. Książęta i szlachta. Z. 2. Magnaci. Wrocław: Quaestio, 2020.
11.Durdík, Tomáš. Ilustrovaná encyklopedie českých hradů. Praha: Libri, 2000.
12.Durdík, Tomáš. Královský hrad v Písku. Písek: Prácheňské muzeum, 1993.
13.Felcman, Ondřej, Radek Fukala, red. Poděbradové. Rod českomoravských pánů, kladských hrabat a slezských knížat. Praha: Lidové noviny, 2008.
14.Fr. Thiede. Chronik der Stadt Stettin. Stettin: Verlag von Ferdinand Müller, 1849.
15.Konow, Karl-Otto. Bogislaw-Studien. Beiträge zur Geschichte Herzog Bogislaws X. von Pommern um die Wende vom 15. zum 16. Jahrhundert, Siegen 2003.
16.Kotlárová, Simona. Páni z Rožmitál. České Budějovice: Veduta, 2008.
17.Krása, Josef. „Nástěnná malba”. W: Pozdně gotické umění v Čechách (1471–1526), 255–314. Praha: Odeon, 1978.
18.Kuthan, Jiří. Královské dílo za Jiřího z Poděbrad z dynastie Jagellonců, 1, Král a šlecht.Praha: Univerzita Karlova v Praze, 2010.
19.Macek, Josef. Jagellonský vĕk v českých zemích. 1. Praha: Academia, 2001.
20.Macek, Josef. Tři ženy krále Vladislava. Praha: Mladá fronta, 1991.
21.Menclová, Dobroslava. České hrady. 1. Praha: Odeon, 1972.
22.Müller, Mario. „Der Glogauer Erbfolgestreit (1476–1482) zwischen den Markgrafen von Brandenburg, Herzog Johann II. von Sagan und Matthias Corvinus, König von Ungarn und Böhmen”. Slezský sborník 108 (2010): 22–59.
23.Nešněrová, Jana. „Das Urkundeninventar des Kronarchivs als Ständeprogramm für die Aufrecherhaltung der Integrität der Böhmischen Krone an der Schwelle zur Frühen Neuzeit”. W: Die Kronländer in der Geschichte des böhmischen Staates, 5, Geschichte– Erinnerung – Selbstidentifikation. Die schriftliche Kultur in den Ländern der Böhmischen Krone im 14.–18. Jahrhundert, red. Lenka Bobková, Mlada Holá, 168–188. Praga: Casablanca 2011.
24.Poche, Emanuel, red. Umělecké památký Čech, T. 3, P–Š. Praha: Academia, 1980.
25.Riedel, Adolph Friedrich, wyd. Codex diplomaticus Brandenburgensis. Sammlung der Urkunden, Chroniken und sonstigen Quellenschriften für die Geschichte der Mark Brandenburg und ihrer Regenten, 2, 5. Berlin: F.H. Moritz, 1848.
26.Roubic, Antonín. „Benedikt z Valdštejna, olomoucký probošt a biskup v Pomořanech – Benedictus Episcopus Caunicensis in Marchia”. Vlastivědný věstník moravský 44 (1992): 45–57.
27.Rymar, Edward. Rodowód książąt pomorskich. Szczecin: Książnica Pomorska im. Stanisława Staszica, 2005.
28.Schmeller, Johann Andreas, red. Des böhmischen Herrn Leo‘s von Rožmital Ritter-, Hofund Pilger-Reise durch die Abendlande 1465–1467. Stuttgart: Literarischen Verein 1844.
29.Sedláček, August. Hrady, zámky a tvrze Království Českého. T. 7. Písecko. Praha: Knihtiskárna Františka Šimáčka, 1889.
30.Šimůnek, Robert. Reprezentace české středověke šlechty. Praha: Argo, 2013.
31.Smołucha, Janusz. „Powikłane losy żon króla Czech i Węgier Władysława II Jagiellończyka”. W: Świat kobiet w Czechach i w Polsce w średniowieczu i w epoce nowożytnej, red. Wojciech Iwańczak, Agnieszka Januszek-Sieradzka, Janusz Smołucha, 39–61. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum w Krakowie 2018.
32.Soukup, Josef. Soupis památek historických a uměleckých v politickém okresu píseckém. Praha: Archeologická Kommise při české Akademi Čísaře Františka Josefa pro vĕdy, slovesnost a umĕní, 1910 (= Soupis památek historických a uměleckých v Kralovství českém, 33).
33.Szczegóła, Hieronim. „Głogowska wojna sukcesyjna”. W: Glogovia Maior. Wielki Głogów między blaskiem dziejów i cieniem ruin, red. Bogusław Czechowicz, Małgorzata Konopnicka, 99–109. Głogów–Zielona Góra: Wydawnictwo Uniwersytetu Zielonogórskiego, 2010.
34.Wachowiak, Bogdan. „Szczecin w okresie przewagi państwa feudalnego 1478–1713”. W: Gerard Labuda, red. Dzieje Szczecina. T. 2: Wiek X – 1805, 197–275. Warszawa–Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1985.
35.Wehrmann, Martin. Geschichte von Pommern, 1. Gotha: Friedrich Andreas Perthes, 1919.
36.Wehrmann, Martin. Genealogie des pommerschen Herzogshauses. Stettin: Saunier, 1937.