Abstrakt
Prawo pierwokupu polega na przyznaniu określonemu podmiotowi uprawnienia do pierwszeństwa nabycia rzeczy, gdy jej właściciel rzecz tę sprzedaje. Istotą pierwokupu jest zatem ograniczenie właściciela rzeczy co do swobody rozporządzenia przedmiotem sprzedaży w zakresie decyzji o podmiocie, który stanie się nabywcą rzeczy.
Rzecz, której dotyczy prawo pierwokupu, może być sprzedana osobie trzeciej tylko pod warunkiem, że uprawniony do prawa pierwokupu swojego prawa nie zrealizuje.
Prawo pierwokupu zostało uregulowane przede wszystkim w przepisach kodeksu cywilnego, które mają zastosowanie do wszelkich przypadków prawa pierwokupu, chyba że prawo to zostało inaczej ukształtowane
w przepisach szczególnych. Ustawowe prawo pierwokupu przysługujące gminie z mocy ustawy o gospodarce nieruchomościami nie zostało w tej ustawie unormowane w sposób wyczerpujący. W tej sytuacji konieczne jest sięganie do regulacji kodeksowych, które stosuje się do ustawowego prawa pierwokupu w braku przepisów szczególnych regulujących to prawo.
Ustawowe prawo pierwokupu przysługujące gminie uregulowane jest w przepisach pozakodeksowych, w których na szczególną uwagę zasługują przepisy ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r., nr 102, poz. 651 ze zm.).
Prawo pierwokupu wykonywane jest przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta w stosunku do nieruchomości położonych na obszarze tej gminy. Nieruchomości, o których mowa wyżej, mogą być sprzedane osobie trzeciej tylko warunkowo. Sprzedający i kupujący mogą zatem zawrzeć tylko umowę zobowiązującą do przeniesienia własności. Skutek rzeczowy obejmujący przejście na kupującego prawa własności nieruchomości może nastąpić dopiero w wyniku dodatkowego porozumienia stron. Sprzedaż dokonana bezwarunkowo jest nieważna.