Rocznik Komparatystyczny

ISSN: 2081-8718     eISSN: 2353-2831    OAI    DOI: 10.18276/rk.2022.13-09
CC BY-SA   Open Access   ERIH PLUS

Lista wydań / 13 (2022)
Literatura (nie)pokonana przez ideologię. Michaiła Bułhakowa sąd nad Rosją i zemsta na Stalinie w Mistrzu i Małgorzacie

Autorzy: Joanna Kamień ORCID
Uniwersytet Gdański
Słowa kluczowe: cenzura stalinizm literatura prawo
Data publikacji całości:2022
Liczba stron:19 (169-187)
Cited-by (Crossref) ?:

Informacje dodatkowe

Cytowanie: Kamień, Joanna. „Literatura (nie)pokonana przez ideologię. Michaiła Bułhakowa sąd nad Rosjąi zemsta na Stalinie w Mistrzu i Małgorzacie”. Rocznik Komparatystyczny 13 (2022):169–187. DOI: 10.18276/rk.2022.13-09.

Abstrakt

One of the special focuses of law and literature is law on literature. This examines how various issues connected with literature are regulated by law. This article addresses the issue of the intervention of the state in artistic freedom of expression, drawing on the situation of the artist in the totalitarian state that was the Soviet Union. In Stalinist Russia, artists were not only imprisoned or condemned to death, but they were also subjected to various forms of pressure. Ultimately, the greatest problem for many of them was the imprisonment of human thought (what Czesław Miłosz called “the captive mind”). Mikhail Bulgakov was a writer who did not give in. He spent twelve years, up to his death, working on The Master and Margarita, in which he tried to settle accounts with the Soviet system and its ideology, while simultaneously coming to terms with Stalin personally. Bulgakov’s history and that of his most important work open up a rich field for analysis of how in a totalitarian state various procedures were employed to legitimize the interference of the state in literature. Such steps included: decrees suspending freedom of the press and introducing censorship; creating institutions that aimed to monitor the ideological correctness of literature; and producing an index of forbidden books and lists of enemies of the state. The article presents an artist who, against this background, did not allow literature to be defeated by ideology.
Pobierz plik

Plik artykułu

Bibliografia

1.Bartosik, Margarita. „O Michaile Bułhakowie”, Michaił i Jelena Bułhakowowie.Dziennik Mistrza i Małgorzaty. Zebrał, wstępem i komentarzami opatrzył Wiktor Łosiew. Tłum. Margarita Bartosik. Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza, 2013. 19–20.
2.Bugajski, Leszek. „Mistrz i Małgorzata oraz Stalin”. Newsweek Polska, 1.02.2013. https://www.newsweek.pl/mistrz-i-malgorzata-oraz-jozef-stalin-bulhakow-i-zsrr/fe119g8 [dostęp: 12.05.2018].
3.Bułhakow, Michaił. Mistrz i Małgorzata. Tłum. Andrzej Drawicz. Konsultacja naukowa Grzegorz Przebinda. Wyd. 6. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis, 2017.
4.Bułhakowowie, Michaił i Jelena. Dziennik Mistrza i Małgorzaty. Zebrał, wstępem i komentarzami opatrzył Wiktor Łosiew. Tłum. Margarita Bartosik. Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza, 2013.
5.Czudakowa, Marietta. Michaił Bułhakow. Życie nieoczywiste. Tłum. Margarita Bartosik. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Sedno, 2020.
6.Drawicz, Andrzej. Mistrz i diabeł. O Michale Bułhakowie. Kraków: Wydawnictwo Znak, 1990.
7.------. „Wyzwolenie i sposób na życie”. Michaił Bułhakow. Mistrz i Małgorzata. Tłum. Andrzej Drawicz. Konsultacja naukowa Grzegorz Przebinda. Wyd. 6. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis, 2017. 514–521.
8.Fast, Piotr. „Mistrz i Małgorzata” Bułhakowa. Pisarz, epoka, powieść. Warszawa: Polska Akademia Nauk, 1991.
9.Gardocki, Wiktor. „Wymiana idei i doświadczeń. Współpraca Głównego Urzędu Kontroli Prasy Publikacji i Widowisk z Gławlitem”. Wschodni Rocznik Humanistyczny 10 (2014): 41–49.
10.Gourg Antuszewicz, Marianne. Michał Bułhakow 1891–1940: mistrz i jego los. Tłum. Józef Waczków. Warszawa: Czytelnik, 1997.
11.Goban-Klas, Teresa. „Literacki Gułag. Gławlit, czyli najwyższe stadium cenzury”. Piśmiennictwo – systemy kontroli – obiegi alternatywne. T. 1. Red. Janusz Kostecki, Alina Brodzka. Warszawa: Biblioteka Narodowa, 1992. 46–59.
12.Histmag.org. „Walka autora Mistrza i Małgorzaty z komunistami. Cena niezależności i »rękopisy nie płoną«”. Wprost. Historia, 4.03.2017. https://historia.wprost.pl/10045170/walka-autora-mistrza-i-malgorzaty-z-komunistami-cena-niezaleznosci-i-rekopisy-nie-plona.html [dostęp: 2.05.2018].
13.Kitrasiewicz, Piotr. Artyści w cieniu Stalina. Opowieści biograficzne. Eisenstein, Cwietajewa, Mandelsztam, Bułhakow. Warszawa: Wydawnictwo MG, 2018.
14.Korcz, Karolina. Mistrz i Małgorzata Michaiła Bułhakowa w Polsce w latach 1969–1989. Rozprawa doktorska napisana pod kierunkiem prof. dr hab. Bogusława Bakuły. Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, 2015.
15.Łosiew, Wiktor. „Nieśmiertelności cichy, jasny brzeg”. Michaił i Jelena Bułhakowowie. Literackie Muza, 2013. 7–18.
16.Montefiore, Simon Sebag. Stalin. Dwór czerwonego cara. Tłum. Maciej Antosiewicz. Wyd. 2. Kraków: Znak Horyzont, 2021.
17.Paprocki, Henryk. „»Bułhakow, opisując sąd nad Jezusem, poucza, że totalitarna władza jest zawsze diabelska«. Z ks. Henrykiem Paprockim rozmawiał Jakub Pyda”. Teologia Polityczna, 28.12.2021. https://teologiapolityczna.pl/ks-prof-henrykpaprocki-bulhakow-dal-nam-do-zrozumienia-ze-totalitarna-wladza-jest-zawszediabelska-1 [dostęp: 10.01.2022].
18.Pietrowski, Miron. Mistrz i Miasto. Kijowskie konteksty Michaiła Bułhakowa. Tłum. Irina Kuźmina, Aleksandra Jezierska. Poznań: Wydawnictwo Bonami, 2004.
19.Sokołow, Boris. Michaił Bułhakow. Leksykon życia i twórczości. Warszawa: Wydawnictwo Trio, 2003.
20.Stepnowska, Tatiana. „Totalitarne satanalia w Mistrzu i Małgorzacie Michała Bułhakowa (uwagi wstępne)”. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria 37 (1995): 121–133.
21.Warłamow, Aleksiej, Michaił Bułhakow. Biografia Mistrza. Tłum. Margarita Bartosik. Warszawa: Świat Książki, 2017.