Autobiografia Literatura Kultura Media


ISSN: 2353-8694     eISSN: 2719-4361    OAI    DOI: 10.18276/au.2023.2.21-03
CC BY-SA   Open Access   DOAJ  ERIH PLUS

Lista wydań / nr 2 (21) 2023
Oczy trylobitów wciąż patrzą. Przyczynek do autobiografii kopalnej

Autorzy: TOMASZ KALIŚCIAK ORCID
Uniwersytet Śląski
Słowa kluczowe: trylobit skamieniałość paleontologia autobiografie zwierzęce autobiografia kopalna
Data publikacji całości:2023
Liczba stron:23 (39-61)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstrakt

Tematem artykułu są autobiografie kopalne, które wykraczają poza ramy antropocentrycznego rozumienia pisma potraktowanego tutaj jako ichnoskamieniałość, ślad aktywności życiowej organizmów kopalnych. W związku z tym podjęto kwestię istnienia pisma zwierząt, które z jednej strony bazuje na filozoficznym pojęciu śladu (Derrida), z drugiej zaś na zapisie kopalnym w obszarze paleontologii. W rezultacie powyższych rozważań autor, wprowadzając za Davidem Hermanem pojęcie międzygatunkowego współautorstwa, koncentruje się na kopalnej autobiografii trylobitów – morskich stawonogów, które ostatecznie wyginęły podczas wymierania permskiego – prezentując zarówno historię ich odkrycia, jak i literackie reprezentacje epoki wiktoriańskiej, których punktem wspólnym stają się oczy trylobitów. Fakt posiadania oczu czyni je ancestralnymi świadkami ewolucji życia na Ziemi i pozwala na włączenie ich w optykę ludzkiego doświadczenia. W tym sensie trylobity obok figury autora tekstu stają się współautorami literackich autobiografii kopalnych.
Pobierz plik

Plik artykułu

Bibliografia

1.Adrain, Jonathan M. „Class Trilobita Walch”, 1771”. W: Zhang, Zhi-Qiang. „Animal biodiversity: An outline of higher-level classification and survey of taxonomic richness”. Zootaxa 3148 (2011): 104–109. Dostęp 14.11.2023. https://www.mapress.com/zootaxa/2011/f/zt03148p109.pdf.
2.Arbes, Jakub. „Trilobit”. W: Tegoż, Knihy novel a povídek, 79–100. Praha: J. Otto, 1903.
3.Balzac, Honoriusz. Jaszczur. Tłum. Tadeusz Żeleński (Boy), Julian Rogoziński. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1999.
4.Barrande, Joachim. Graptolites de Bohême. Prague: L’auteur, 1850.
5.Bieda, Franciszek. Paleozoologia. T. 1: Część ogólna. Zwierzęta bezkręgowe. Warszawa: WydawnictwaGeologiczne, 1966.
6.Birch, Katy. „Are Monads So Much Less Than Men?: Interspecies Hierarchies and the Female Brain in May Kendall’s Evolutionary Poetry”. Nineteenth-Century Gender Studies 15 (2019), 3. Dostęp 14.11.2023. http://ncgsjournal.com/issue153/birch.html.
7.Brongniart, Alexandre. Histoire naturelle des crustacés fossiles, sous les rapports zoologiques et géologiques. Savoir: Les trilobites. Paris: Chez F.-G. Levrault, 1822.
8.Brückmann, Franz Ernst. Centuria Epistolarum Itinerariarum. Augsburg, Wolffenbuttelae, 1742.
9.Clarkson, Euan, Riccardo Levi-Setti, Gabor Horváth. „The eyes of trilobites: The oldest preserved visual system”. Arthropod Structure & Development 35 (2006): 247–259.
10.Colombat, Jacqueline. „Mission Impossible: Animal Autobiography”. Cahiers Victoriens et Édouardiens 39 (1994): 37–49.
11.Darwin, Karol. O powstawaniu gatunków drogą doboru naturalnego. Tłum. Szymon Dickstein, Józef Nusbaum. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2009.
12.Deleuze, Gilles, Félix Guattari. Tysiąc plateau. Tłum. zbiorowe pod red. Joanny Bednarek. Warszawa: Fundacja Bęc Zmiana, 2016.
13.DeMello, Margo, red. Speaking for Animals. Animal Autobiographical Writing. New York–London: Routledge, 2013.
14.Derrida, Jacques. O gramatologii. Tłum. Bogdan Banasiak. Łódź: Officyna, 2011.
15.Emerson, Ralph Waldo. „Poeta”. W: O poecie. Cztery głosy, wyb. i tłum. Jan Kasprowicz. Lwów: Księgarnia Polska B. Połonieckiego, 1910.
16.Fortey, Richard. Trilobite! Eyewitness to Evolution. New York: Alfred A. Knopf, 2000.
17.Hardy, Thomas. Szafirowe oczy. Tłum. Józefa Zydlerowa. Warszawa: Biblioteka Groszowa, 1929.
18.Herman, David. „Animal Autobiography; Or, Narration beyond the Human”. Humanities 5 (2016), 4: 82. Dostęp 15.02.2023. DOI:10.3390/h5040082.
19.Herman, David. Narratology beyond the Human: Storytelling and Animal Life. New York: Oxford University Press, 2018.
20.Hutchinson, Henry Neville. The Autobiography of the Earth: A Popular Account of Geological History. London: Edward Stanford, 1890.
21.Kendall, May. Dreams to Sell. London: Longmans, Green, and Co., 1887.
22.Kihm, Robert, James St. John. „Walch’s Trilobite Research – A Translation of His 1771 Trilobite Chapter”. W: Fabulous Fossils – 300 Years of Worldwide Research on Trilobites, red. Donald G.
23.Mikulic, Ed Landing, Joanne Kluessendorf, 115–140. New York: The University of The State
24.of New York, 2007.
25.Krebber, André, Mieke Roscher, red. Animal Biography. Re-framing Animal Lives. Cham: Palgrave Macmillan, 2018.
26.Kumelski, Norbert A. Rys systematyczny nauki o skamieniałościach, czyli petrefaktologii. Wilno: A. Marcinkowski, 1826.
27.Levi-Setti, Riccardo. The trilobite book: a visual journey. Chicago–London: The University of Chicago Press, 2014.
28.Lhuyd, Edward. „Part of a letter from Mr. Edw. Lhwyd to Dr. Martin Lister, Fell. of the Coll. of Phys. and R. S. concerning several regularly figured stones lately found by him”. Philosophical Transactions of the Royal Society 20 (1698), 243: 279–280. Dostęp 14.11.2023. https://royalsocietypublishing.org/doi/epdf/10.1098/rstl.1698.0055.
29.Linné, Carl von. Museum Tessinianum. Stockholm: Laurentium Salvium, 1753.
30.Lovejoy, Arthur O. Wielki łańcuch bytu. Studium historii pewnej idei. Tłum. Artur Przybysławski. Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 2009.
31.Łabęcki, Hieronim. Słownik górniczy. Warszawa: Drukarnia Karola Kowalewskiego, 1868.
32.Majewski, Erazm. Profesor Przedpotopowicz. Warszawa: Czytelnik, 1957.
33.Meillassoux, Quentin. Po skończoności. Esej o koniecznej przygodności. Tłum. Piotr Herbich. Warszawa: Fundacja Augusta Cieszkowskiego, 2015.
34.Mickiewicz, Adam. Wiersze, red. Czesław Zgorzelski. Warszawa: Czytelnik, 1983.
35.Mikulic, Donald G., Joanne Kluessendorf. „Legacy of the Locust – Dudley And Its Famous Trilobite Calymene Blumenbachii”. W: Fabulous Fossils – 300 Years of Worldwide Research on Trilobites, red. Donald G. Mikulic, Ed Landing, Joanne Kluessendorf, 141–169. New York: The University of The State of New York, 2007.
36.Rancière, Jacques. „Polityka literatury”. Tłum. Jerzy Franczak. W: Socjologia literatury. Antologia, red. Grzegorz Jankowicz, Michał Tabaczyński, 3502374. Kraków: Korporacja Ha!art, 2015.
37.Schoenemann, Brigitte. „An overview on trilobite eyes and their functioning”. Arthropod Structure & Development 61 (2021): 1–14.
38.Schoenemann, Brigitte, Euan N.K. Clarkson. „The median eyes of trilobites”. Scientific Reports 13 (2023): 3917. Dostęp 14.11.2023. DOI: 10.1038/s41598-023-31089-7.
39.Siemiradzki, Józef. O czem mówią kamienie? Krótki rys dziejów przeobrażeń i wędrówek świata organicznego na Ziemi. Lwów–Warszawa: Książnica–Atlas, 1929.
40.Sissingh, Wim, red. Poetic Eruptions of Earth Science: Images of Former Time and Life 1600–1900:
41.Annotated Anthology and Select History of Geology. Utrecht: Utrecht University, 2017.
42.Słowacki, Juliusz. Poematy, red. Julian Krzyżanowski. Wrocław: Ossolineum, 1987.
43.Smith, Julie A. „Representing Animal Minds in Early Victorian Animal Autobiography: Charlotte Tucker’s The Rambles Of A Rat And Nineteenth-Century Natural History”. Victorian Literature and Culture 43 (2015): 725–744.
44.St John, James. „The Earliest Trilobite Research (Antiquity to the 1820s)”. W: Fabulous Fossils – 300 Years of Worldwide Research on Trilobites, red. Donald G. Mikulic, Ed Landing, Joanne Kluessendorf, 201–211. New York: The University of The State of New York, 2007.
45.Symonowicz, Roman. O stanie dzisiejszym mineralogii. Wilno: J. Zawadzki, 1809.
46.Wilk, Stephen R. Sandbows and Black Lights: Reflections on Optics. New York: Oxford University Press, 2021. „XV. Some further account of the before-mention’d Dudley fossil, by the editor of these transactions”.
47.Philosophical Transactions of the Royal Society of London 46 (1750), 496: 600–602. Dostęp 14.11.2023. https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rstl.1749.0113.
48.Zimmerman, Virginia. Excavating Victorians. Albany: State University of New York Press, 2008.