Analiza i Egzystencja


ISSN: 1734-9923     eISSN: 2300-7621    OAI    DOI: 10.18276/aie.2023.64-05
CC BY-SA   Open Access   DOAJ  ERIH PLUS  DOAJ

Lista wydań / 64 (2023)
Ontologia społeczna w świetle filozofii Romana Ingardena

Autorzy: Artur Kosecki ORCID
Uniwersytet Szczeciński
Słowa kluczowe: fenomenologia Ingarden ontologia społeczna społeczeństwo.
Data publikacji całości:2023
Liczba stron:24 (91-114)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstrakt

W ontologii społecznej prowadzi się dociekania nad tym, jak istnieją fakty społeczne i instytucjonalne, czym jest grupa społeczna, czy intencjonalność kolektywna. Fenomenologia jest jednym z XX-wiecznych nurtów filozoficznych, których wkład jej przedstawicieli nad wspomnianymi zagadnieniami należy uznać za znaczący (m.in. von Hildebrandta, Reinacha, Schelera, Stein). Celem niniejszego artykułu było rozważenie możliwego wkładu Ingardena w ontologię społeczną. Artykuł składa się z dwóch części: przeglądowej i interpretacyjnej. W pierwszej w ramach wstępu wskazałem, dlaczego fenomenologię błędnie uważa się za „aspołeczną”. W drugiej zrekonstruowałem poglądy metaontologiczne Ingardena z jego opus magnum – Sporu o istnienie świata. Zgodnie z deklaracją z tego dzieła przedmioty społeczno-prawne stanowią dziedzinę bytów o elementach heteronomicznych i czysto intencjonalnych. W artykule ukazałem, że Ingarden explicite nie formułuje teorii bytu społecznego, ale na kanwie jego ontologii szkic takiej można spróbować przedstawić. Uznałem, że w celu realizacji tego zamierzenia należy podjąć próbę nakreślenia różnicy między przedmiotami fikcji, a przedmiotami społeczno-prawnym w ramach jego ontologii.
Pobierz plik

Plik artykułu

Bibliografia

1.• Andina T. (2016). An Ontology for Social Reality. London: Palgrave Macmillan.
2.• Austin J. L. (1962/1993). Jak działać słowami? W: J. L. Austin, Mówienie i poznanie (s. 545–713). Tłum. J. Woleński. Warszawa: PWN.
3.• Bacigalupo G. (2021). Roman Ingarden. W: D. De Santis, B.C. Hopkins, C. Majolino (red.), The Routledge Handbook of Phenomenology and Phenomenological Philosophy (s. 522–532). New York: Routlege
4.• Baker L.R. (2004). The Ontology of Artifacts. Philosophical Explorations, 7, 99–112.
5.• Baker L.R. (2007). The Metaphysics of Everyday Life. An Essay in Practical Realism. Cambridge: Cambridge University Press.
6.• Baker L.R. (2019). Just What is Social Ontology? Journal of Social Ontology, 5(1), 1–12.
7.• Barska K. (2018). Koncepcja idei. Roman Ingarden contra Jean Hering. Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria, 1, 109–126.
8.• Bekrycht T. (2009). Aprioryczność prawa. Ontologia prawa w fenomenologii Adolfa Reinacha. Kraków: Oficyna a Wolters Kluwer business.
9.• Błaszczyk P. (2009). Fragmenty ontologii Ingardena: o miejscach niedookreślenia przedmiotu czysto intencjonalne. Filozofia Nauki, 4(68), 72–93.
10.• Bratman M. (1992). Shared Cooperative Activity. Philosophical Review 101(2), 327–341.
11.• Bratman M. (1993). Shared Intention. Ethics 104(1), 97–113.
12.• Bratman M. (1997). I Intend That We J. W: R. Toumela, G. Holstrom-Hintika (red.), Contemporary Action Theory, Social Action, vol. 2 (s. 49–63). Dordrecht: Kluwer.
13.• Brejdak J. (2021). Max Scheler. Filozofia procesu solidaryzacji. Warszawa: PWN.
14.• Brejdak J. (2022). Max Scheler. Między innym. Kraków: Universitas.
15.• Chelstrom E. (2013). Social Phenomenology. Husserl, Intersubjectivity, and Collective Intentionality. Plymouth: Lexington Books.
16.• Chrudzimski A. (2004). Roman Ingarden. Ontology from a Phenomenological Point of View. Reports on Philosophy, 22, 121–142.
17.• Chrudzimski A. (2015). Reinach’s Theory of Social Acts. Studia Phaenomenological, 15, 281–302.
18.• Chrudzimski A. (2015a). Ingarden on Modes of Being. W: B. Leclerq, S. Richard, D. Seron (red.), Objects and Pseudo-Objects: Ontological Deserts and Jungles from Brentano to Carnap (s. 199–222). Berlin: De Gruyter.
19.• Di Lucia P. (2003). Tre modelli dell’ontologia sociale. W: P. Di Luca (red.), Ontologia sociale. Potere deontico a regole constitutive (s. 9–24). Macerato: Quodlibert.
20.• Epstein B. (2015). The Ant Trap. Rebuilding the Foundations of the Social Sciences. Oxford: Oxford University Press.
21.• Epstein B. (2018). Social Ontology. W: The Stanford Encyclopedia of Philosophy, URL = < https://plato.stanford.edu/entries/social-ontology> [dostęp: 11.08.2022].
22.• Gierulanka D. (1972). Filozofia Romana Ingardena. W: Fenomenologia Romana Ingardena (s. 209–228), wyd. specjalne Studiów Filozoficznych. Warszawa: IFiS PAN.
23.• Gierulanka D. (1981). Przedmowa tłumacza. W: R. Ingarden, Spór o istnienie świata, t. III. Tłum. D. Gierulanka. Warszawa: PWN.
24.• Gilbert M. (2003). The Structure of the Social Atom: Joint Commitment as the Foundations of Human Social Behavior. W: F. Schmitt (red.), Socializing Metaphysics (s. 39–64). Lanham: Rowman & Littlefield.
25.• Gilbert M. (2006). A Theory of Political Obligation. Membership, Commitment and the Bonds of Society. Oxford: Oxford University Press.
26.• Gilbert M. (2009). Shared Intention and Personal Intention. Philosophical Studies 144(1), 167–187.
27.• Gniazdowski A. (2020). Państwo jak przedmiot intencjonalny. W: T. Maślanka (red.), Doświadczanie świata. Eseje o myśli Romana Ingardena (s. 103–118). Warszawa: Narodowe Centrum Kultury.
28.• Heidegger M. (1927/2004). Bycie i czas. Tłum. I. Brzeska. Warszawa: PWN.
29.• Hartman J. (1993). Sposób istnienia rzeczy materialnej według „Sporu o istnienie świata” Romana Ingardena. Lublin: UMCS.
30.• Hofweber T. (2017). Logic and Ontology. W: The Stanford Encyclopedia of Philosophy, URL = <https://plato.stanford.edu/entries/logic-ontology/ > [dostęp: 11.08.2022].
31.• Husserl E. (1910/1973). Die Gegebenheit konkreter sozialer Gegenständlichkeiten und Gebilde und die Klärung auf sie bezüglicher Begriffe. Soziale Ontologie und deskriptive Soziologie. W: I. Kern, M. Nijhoff (red.), Husserliana XIII. Zur
32.Phänomenologie der Intersubjektivität. Texte aus dem Nachlaß. Erster Teil: 1905– 1920 (s. 98–104). Den Haag.
33.• Husserl E. (1911/1992). Filozofia jako ścisła nauka. Tłum. W. Galewicz. Warszawa: Aletheia.
34.• Husserl E. (1913/1967). Idee czystej fenomenologii i fenomenologicznej filozofii. Tłum. D. Gierulanka, Warszawa: PWN.
35.• Husserl E. (1931/1982). Medytacje kartezjańskie. Tum. A. Wajs. Warszawa: PWN.
36.• Husserl E. (1937/2017). Kryzys nauk europejskich i fenomenologia transcedentalna. Tłum. S. Walczewska. Kraków: vis-à-vis.
37.• Ingarden R. (1931/1988). O dziele literackim. Tłum. M. Turowicz. Warszawa: PWN.
38.• Ingarden R. (1947/1987). Spór o istnienie świata, t. I. Tłum. D. Gierulanka. Warszawa: PWN.
39.• Ingarden R. (1948/1987). Spór o istnienie świata, t. I II/I, II/2. Tłum. D. Gierulanka. Warszawa: PWN.
40.• Ingarden R. (1981). Spór o istnienie świata, t. III. Tłum. D. Gierulanka. Warszawa: PWN.
41.• Ingarden R. (1963). List do Husserla. W: R. Ingarden, Z badań nad filozofią współczesną (s. 453–472). PWN: Warszawa.
42.• Ingarden R. (1972/1987). Książeczka o człowieku. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
43.• Ingarden R. (1974). Wstęp do fenomenologii Husserla. Warszawa: PWN.
44.• Ingarden R. (1989). Wykłady z etyki. Warszawa: PWN.
45.• Jo-Jo Koo (2016). Early Heidegger on Social Reality. W: A. Salice, H. B. Schmid (red.), The Phenomenological Approach to Social Reality (s. 91–120). Switzeland: Springer.
46.• Judycki S. (1990). Intersubiektywność i czas. Przyczynek do dyskusji nad późną fazą poglądów Edmunda Husserla. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
47.• Käufer S., Chemero A. (2015). Phenomenology. An Introduction. Polity Press: Cambridge.
48.• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia, uchwalona w dniu 2 kwietnia 1997 r. przez Zgromadzenie Narodowe. URL = <https://www.sejm.gov.pl/prawo/konst/polski/kon1.htm> [dostęp 13.02.2022].
49.• Kransodębski Z. (1989). O związkach fenomenologii i socjologii. Wprowadzenie. W: Z. Krasnodębski (red.), Fenomenologia i socjologia (s. 7–52). Warszawa: PWN.
50.• Lipiec J. (1972). Podstawy ontologii społeczeństwa. Warszawa: PWN.
51.• Lis S. (2014). Formy życia społecznego według Maxa Schelera. Roczniki Nauk Społecznych, 6(42), 2, 81–105.
52.• Majewska Z. (2001). Świat kultury Romana Ingardena. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
53.• Majewska Z. (2020). Niedookreśloność w kulturze. Zarys Ingardenowskiej koncepcji kultury. W: T. Maślanka (red.), Doświadczanie świata. Eseje o myśli Romana Ingardena (s. 311–326). Warszawa: Narodowe Centrum Kultury.
54.• Mensch J. (1988). Intersubjectivity and Transcendental Idealism. New York: State University Press of New York.
55.• Moran D. (2000). Introduction to Phenomenology. London: Routledge.
56.• Mordka A. (2002). Przedmiot i sposób istnienia. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
57.• Mulligan K. (2001). Phenomenology: Philosophical Aspects. W: N.J. Smelser, P. B. Baltes (red.), International Encyclopedia of the Social and Behavioral Sciences (s. 11363–11369). Oxford: Pergamon.
58.• Piaszczyński W. (2004). Anatomia pieniądza. Warszawa: SCRIPT.
59.• Piwowarczyk M. (2014). Koncepcja ontologii fenomenologicznej. Studium metaontologii Romana Ingardena. W: W. Płotka (red.), Wprowadzenie do fenomenologii. Interpretacje, zastosowania, problemy, tom 2 (s. 342–376). Warszawa: Wydawnictwo
60.IFiS PAN.
61.• Piwowarczyk M. (2020). Two Structures in One Object. A study in Roman Ingarden’s Formal Ontology. Grazer Philosophische Studien, 97, 659–678.
62.• Piwowarczyk M. (2020a). Two Models of the Subject–Properties Structure. Axiomathes, 30, 371–390.
63.• Piwowarczyk M. (2021). Arystotelesowski substancjalizm w ontologii Romana Ingardena, Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
64.• Płotka W. (2015). Studia z fenomenologii poznania. Transcedentalna filozofia Edmunda Husserla a problem wiedzy. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
65.• Płotka W. (2018). Zarys fenomenologii solidarności: o genezie konstytuowania się grup. Studia Philosophiae Christianae, 54(4), 27–50.
66.• Poczobut R. (2010). Świadomość jako system względnie izolowany. U podstaw Ingardenowskiej ontologii umysłu. Analiza i egzystencja, 11, 81–103.
67.• Półtawski A. (2005). Roman Ingardens Ontologie und die Welt. W: A. Chrudzimski (red.), Existence, Culture, and Persons: The Ontology of Roman Ingarden (s. 191–220). Frankfurt: Ontos.
68.• Preston B. (2018). Artifact. W: Stanford Encyclopedia of Philosophy, URL = <https://plato.stanford.edu/entries/artifact> [dostęp: 11.08.2022].
69.• Reinach A. (1913/1989). Die apriorischen Grundlagen des bürgerlichen Rechtes. W: K. Schuhmann, B. Smith (red.), Sämtliche Werke. Textkritische Ausgabe in 2 Banden (s. 141–278). München-Hamden-Wien: Philosophia Verlag.
70.• Salice A. (2013). Social Ontology as Embedded in the Tradition of Phenomenological Realism. W: M. Schmitz, B. Kobow, H.B. Schmid (red.), The Background of Social Reality: Selected Contributions from the Inaugural Meeting of ENSO (s. 217–232).
71.Switzerland: Springer.
72.• Salice A. (2016). Collective Intentionality and the Collective Person in Max Scheler. W: S. Rinofner-Kreidl, H.A. Wiltsche (red.), Analytic and Continental Philosophy: Methods and Perspectives. Proceedings of the 37th International Wittgenstein
73.Symposium. Berlin: De Gruyter.
74.• Salice A., Schmid H.B. (red.) (2016). The Phenomenological Approach to Social Reality. History, Concepts, Problems. Switzeland: Springer.
75.• Salice A., Schmid H.B. (2016a). Social Reality – The Phenomenological Approach. W: Salice A., Schmid H.B. (red.), The Phenomenological Approach to Social Reality. History, Concepts, Problems (s. 1 – 14). Switzeland: Springer.
76.• Salice A. (2020). The Phenomenology of the Munich and Göttingen Circles. W: The Stanford Encyclopedia of Philosophy, URL = <https: //plato.stanford.edu/entries/phenomenology-mg> [dostęp: 11.08.2022].
77.• Schapp W. (1930). Die neue Wissenschaft vom Recht. Band I. Eine phänomenologische. Untersuchung. Berlin Grunewald. Berlin-Grunewald: Rothschild.
78.• Scheler M. (1913/1954). Formalismus in der Ethik und die materiale Ethik. Neuer Versuch der Grundlegung eines ethischen Personalismus. Bern.
79.• Scheler M. (1913/1986). Istota i formy sympatii. Tłum. A. Węgrzecki. Warszawa: PWN.
80.• Scheler M. (1924/1990). Problemy socjologii wiedzy. Tłum. S. Czerniak, E. Nowakowska-Sołtan, M. Skwieciński, A. Węgrzecki, Z. Zwoliński. Warszawa: PWN.
81.• Schmid H.B. (2005). Wir-Intentionalität. Kritik des ontologischen Individualismus und Rekonstruktion der Gemeinschaft. Freiburg: Alber.
82.• Schmid H.B. (2009). Plural action. Essays in philosophy and social science. Dordrecht: Springer.
83.• Schütz A. (1967). The Phenomenology of the Social World. Evanston: Northwestern University Press.
84.• Searle J. (1990). Collective Intentions and Actions. W: P. Cohen, J. Morgan, M. E. Pollack (red.), Intentions in Communication (s. 401 – 415). Cambridge: MIT Press.
85.• Searle J. (1995). The Construction of Social Reality. New York: Free Press.
86.• Searle J. (2010). Making the Social World: The Structure of Human Civilization. Oxford: Oxford University Press.
87.• Simons P. M. (1995). Kategorie i sposoby istnienia. W: W. Stróżewski, A. Węgrzecki (red.), W kręgu filozofii Romana Ingardena (s. 63–76). Warszawa: PWN.
88.• Simons P. M. (2005). Ingarden and the Ontology of Dependence. W: A. Chrudzimski (red.) Existence, Culture, and Persons: The Ontology of Roman Ingarden (s. 39–54)/ Frankfurt: Ontos.
89.• Smith B. (1975). The Ontogenesis of Mathematical Objects. Journal of the British Society for Phenomenology, 6(2), 91–101.
90.• Smith (1976). Historicity, Value and Mathematics. Analecta Husserliana, t. IV, 219–239.
91.• Smith B., Searle J. (2003). The Construction of Social Reality: An Exchange. American Journal of Economics and Sociology 62 (2), 285–309.
92.• Smith B. (2003). John Searle: From Speech Acts to Social Reality. W: B. Smith (red.), John Searle (1–30). Cambridge: Cambridge University Press.
93.• Spiegelberg H. (1960). The Phenomenological Movement. A Historical Introduction. 1 volumes. Nijhoff: The Hague.
94.• Spiegelberg H. (1960). The Phenomenological Movement. A Historical Introduction. 2 volumes. Nijhoff: The Hague.
95.• Stein E. (1917/2014). O zagadnieniu wczucia. Tłum. J. Gierula, D. Gierulanka, J. Machnacz. Kraków: Karmelitów Bosych.
96.• Stein E. (1922/1970). Beiträge zur philosophischen Begründung der Psychologie und der Geisteswissenschaften. W: E. Stein, Beiträge zur philosophischen Begründung der Psychologie und der Geisteswissenschaften (1–283). Tübingen: Niemeyer.
97.• Stein E. (1925/1970). Eine Untersuchung über den Staat. W. E. Stein, Beiträge zur philosophischen Begründung der Psychologie und der Geisteswissenschaften (s. 287– 407). Tübingen: Niemeyer.
98.• Stępień A.B. (1995), Romana Ingardena ontologia egzystencjalna. Kilka uwag. W: W. Stróżewski, A. Węgrzecki (red.), W kręgu filozofii Romana Ingardena (s. 57– 62). Warszawa: PWN.
99.• Stróżewski W. (1972), Ontologia, metafizyka, dialektyka. W: Fenomenologia Romana Ingardena (s. 209–228), wyd. specjalne Studiów Filozoficznych. Warszawa: IFiS PAN.
100.• Szanto T. (2016). Husserl on Collective Intentionality. W: A. Salice, H.B. Schmid (red.), The Phenomenological Approach to Social Reality (s. 145–166). Switzeland: Springer.
101.• Szanto T. (2016a). Collectivizing Persons and Personifying Collectives. Reassessing Scheler on Group Personhood. W: T. Szanto, D. Moran (red.), Phenomenology of Sociality. Discovering the „We” (s. 296–312). New York: Routledge.
102.• Szanto T., Moran D. (2016) (red.). Phenomenology of Sociality. Discovering the „We”. New York: Routledge.
103.• Szanto T., Moran D. (2016a). Introduction: Phenomenological Discoveries Concerning the „We”: Mapping the Terrain W: T. Szanto, D. Moran (red.), Phenomenology of Sociality. Discovering the „We” (s. 1–28). New York: Routledge.
104.• Szanto T. (2020). Phenomenology and Social Theory. W: P. Kivisto (red.), The Cambridge Handbook of Social Reality. Volume 1: Contested Canon (s. 292–316). Cambridge: Cambridge University Press.
105.• Świderski E. M. (2016). Ingarden’s Material-Value Conception of Socio-Cultural Reality. W: A. Salice, H.B. Schmid (red.), The Phenomenological Approach to Social Reality, (s. 259–278). Switzeland: Springer.
106.• Thomasson A. (1998). Fiction and Metaphysics. Cambridge: Cambridge University Press.
107.• Thomasson A. (2003). Foundation for a Social Ontology. ProtoSociology, 18, 269–290.
108.• Thomasson A. (2004), The Ontology of Art. W: P. Kivy (red.), The Blackwell Guide to Aesthetics (s. 78–92). Oxford: Blackwell.
109.• Thomasson A. (2005), Ingarden and the Ontology of Cultural Objects. W: A. Chrudzimski (red.), Existence, Culture, and Persons: The Ontology of Roman Ingarden (s. 115–136). Frankfurt: Ontos.
110.• Thomasson A. (2007). Artifacts and Human Concepts. W: E. Margolis, S. Laurence (red.), Creations of the Mind. Theories of Artifacts and Their Representation (s. 52 – 73). Oxford: Oxford University Press.
111.• Thomasson A. (2014). Public Artifacts, Intentions, and Norms. W: M. Franssen, P. Kroes, T. A.C. Reydon, P. E. Vermaas (red.), Artefacts Kinds. Ontology and the Human-Made World (s. 45–63). Switzeland: Springer.
112.• Thomasson A. (2019). Roman Ingarden. W: The Stanford Encyclopedia of Philosophy, URL = <https://plato.stanford.edu/entries/ingarden> [dostęp 11.08.2022].
113.• Tuomela R. (1995). The Importance of Us: A Philosophical Study of Basic Social Notions. Stanford: Stanford University Press.
114.• Tuomela R. (2007). The Philosophy of Sociality. The Shared Point of View. Oxford: Oxford University Press.
115.• von Hildebrand D. (1930/2012). Metafizyka wspólnoty. Rozważania nad istotą i wartością wspólnot. Tłum. J. Zychowicz, Kraków: WAM.
116.• Waligóra M. (2013). Wstęp do fenomenologii. Kraków: Universitas.
117.• Walther G. (1922). Ein Beitrag zur Ontologie der sozialen Gemeinschaften mit einem Anhang zur Phänomenologie der sozialen Gemeinschaften. W: Jahrbuch für Philosophie und phänomenologische Forschung. VI. Halle: Max Niemeyer.
118.• Węgrzecki A. (1992). O poznawaniu drugiego człowieka. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Papieskiej Akademii Teologicznej.
119.• Zahavi D. (1996/2001). Husserl and Transcendental Intersubjectivity: A Response to the Linguistic-Pragmatic Critique. Athens: Ohio University Press.
120.• Zahavi D. (2014). Self and Other: Exploring Subjectivity, Empathy, and Shame. Oxford: Oxford University Press.