Studia Maritima


ISSN: 0137-3587     eISSN: 2353-303X    OAI    DOI: 10.18276/sm.2017.30-06
CC BY-SA   Open Access   DOAJ  ERIH PLUS

Lista wydań / Vol. 30 2017
POLITYCZNO-MILITARNE ASPEKTY ATAKU CIEŚNIN TURECKICH W ŚWIETLE PLANU CHURCHILLA–CARDENA

Autorzy: Zygmunt Stefan Zalewski
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztyni
Słowa kluczowe: plan Churchilla–Cardena Dardanele Gallipoli Winston Churchill Maurice Hankey Sackville H. Carden Eskadra Wschodniego Morza Śródziemnego
Data publikacji całości:2017
Liczba stron:34 (101-134)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstrakt

Doznane w początkowej fazie pierwszej wojny światowej przez Królewską Marynarkę Wojenną dotkliwe porażki wznieciły falę ostrej krytyki społecznej skierowanej przeciw Urzędowi Admiralicji (Board of Admiralty). Obawiając się utraty pozycji, pierwszy lord Admiralicji Winston Churchill rozpoczął gorączkowe poszukiwania dróg wyjścia z trudnej sytuacji. Ponieważ olbrzymia siła floty wojennej II Rzeszy Niemieckiej uniemożliwiała szybki spektakularny sukces w działaniach zbrojnych na otwartym morzu, Churchill podchwycił oraz rozwinął ideę podjęcia operacji lądowo-morskiej, podczas której łatwiej byłoby osiągnąć upragniony sukces przy wsparciu wojsk lądowych. Wspomniane okoliczności oraz ciężkie straty ponoszone na zachodzie Europy skłoniły rząd Herberta H. Asquitha do wszczęcia procesu poszukiwania dodatkowego frontu, który przyniósłby ulgę brytyjskiemu Korpusowi Ekspedycyjnemu, toczącemu krwawe boje we Francji. Po długich dyskusjach, toczonych w obliczu trudnej sytuacji militarnej i politycznej aliantów na przełomie lat 1914/1915, najwyższe gremia decyzyjne armii, floty, Rady Wojennej oraz rządu podjęły decyzję o ataku na cieśniny tureckie z użyciem okrętów Royal Navy. 19 lutego 1915 roku – zgodnie z założeniami planu opracowanego przez wiceadm. Sackville’a Hamiltona Cardena – rozpoczęto operację morską w cieśninie Dardanele. Jednakże po doznaniu wyjątkowo ciężkich strat, morska, a później lądowo-morska bitwa została pod koniec sierpnia przerwana. Podczas mglistej nocy z 8 na 9 stycznia 1916 roku ostatni żołnierze alianccy opuścili ponure pobojowisko na Gallipoli. W oparciu o bogaty materiał zawarty w archiwaliach, opublikowanych dokumentach oraz opracowaniach autor artykułu podjął próbę przedst awienia skomplikowanych meandrów politycznych i aspektów militarnych, które doprowadziły do powstania, zaakceptowania przez najwyższe władze Wielkiej Brytanii planu Churchilla–Cardena, a także wskazał niezwykle poważne konsekwencje spowodowane przegraną bitwą w Dardanelach i na Gallipoli.
Pobierz plik

Plik artykułu

Bibliografia

1.Archiwalia
2.The National Archives, London [TNA].
3.Admiralty Papers [ADM].
4.Cabinet Papers [CAB].
5.Publikacje dokumentów
6.Army Dispatches with Naval Operations and Mentions, Part 2 of 3 London Gazette Editions 29623-30447 (June 1916–December 1917), http://www.naval-history.net/WW1NavyBritishLGDispatchesaArmyNavyIndex.htm.
7.Das Buch vom Kriege 1914–1918. Urkunden, Berichte, Briefe, Erinnerungen, red. Benno Schneider, Ulrich Haacke. Ebenhausen bei München: Langewiesche-Brandt, 1934.
8.Asquith, H.H. Letters to Venetia Stanley, red. Michael Brock, Eleanor Brock. Oxford: Oxford University Press, 1982.
9.The Middle East and North Africa in World Politics. A Documentary Record, t. I: European Expansion, 1535–1914, red. Jacob C. Hurewitz. New Haven–London: Yale University Press, 1975.
10.Wspomnienia
11.Kannengiesser, Hans. Gallipoli. Bedeutung und Verlauf der Kämpfe 1915. Berlin: Schlieffen-Verlag, 1927.
12.Opracowania
13.Carlyon, Les A. Gallipoli. London–New York–Toronto–Sydney–Auckland: Doubleday, 2001.
14.Churchill, Winston S. The World’s Crisis, 1911–1918, t. II. London: Odhams 1942.
15.Clews, Graham T. Churchill’s Dilemma: The Real Story Behind the Origins of the 1915
16.Dardanelles Campaign. Santa Barbara, Calif.: Praeger, 2010.
17.Corbett, Julian S. Naval Operations. History of the Great War Based on Official Documents, t. I–III. London: Longmans, 1938.
18.Curran, Tom. „Who was Responsible for Dardanelles Naval Fiasco?”. Australian Journal of Politics and History 57 (2011) 1: 17–33.
19.Dąbrowski, Jan. Wielka Wojna, 1914–1918. Warszawa: Księgarnia Trzaski, Everta i Michalskiego, 1937.
20.Der Weltkampf um Ehre und Recht. Die Erforschung des Krieges in seiner wahren Begebenheit, auf amtlichen Urkunden und Akten beruhend, red. Max Schwarte, t. I:
21.Der deutsche Landkrieg, cz. 1: Vom Kriegsbeginn bis zum Frühjahr 1915, oprac. Wilhelm von Dommes. Leipzig: Finking, 1921.
22.Earle, Edward M. Turkey and the Great Powers and the Bagdad Railway. New York: Macmillan, 1924.
23.French, David. British Strategy and War Aims, 1914–1916. London: Taylor & Francis, 2014.
24.French, Gerald. The Life of Field Marshall Sir John French First Earl of Ypres. London: Cassell, 1931.
25.Fromkin, David. A Peace to End All Peace: The Fall of the Ottoman Empire and the Creation of the Modern Middle East. New York: Holt, 2009.
26.Gozdawa-Gołębiowski, Jan, Tadeusz Wywerka-Prekurat. Pierwsza wojna światowa na morzu. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1973.
27.Historia Dyplomacji, red. Władimir M. Chwostow, t. III. Warszawa: Książka i Wiedza, 1973.
28.Ilustrowana Historia Wojny Światowej (1914–1920), red. Rudolf Kodž. Warszawa: Wiedza Współczesna, 1931.
29.James, William. The Naval History of Great Britain from the Declaration of War by France, in February 1793; to the Accession of George IV in January 1820; with the Account of the Origin and Progressive Increase of the British Navy, t. IV. London: Baldwin, Cradock, and Joy, 1824.
30.Keegan, John. The First World War. London: Hutchinson, 1998.
31.Marder, Arthur J. From the Dreadnought to Scapa Flow. The Royal Navy in the Fisher Era, 1904–1919, t. II: The War Years. To the Eve of Jutland. London: Oxford University Press, 1965.
32.Moorehead, Alan. Gallipoli. New York: Ballantine Books, 1956.
33.Prior, Robin. Churchill’s ‘World Crisis’ as History. London: Croom Helm, 1983.
34.Prior, Robin. „Gallipoli as a Combined and Joined Operation”. W: Naval Power and Expeditionary Warfare. Peripheral Campaigns and New Theatres of Naval Warfare, red. Bruce A. Elleman, Sarah C.M. Paine, 45–57. London–New York: Routledge, 2011.
35.Rose, Norman. Winston Churchill. Warszawa: Amber, 1996.
36.Vat, Dan van der. The Ship that Changed the World. The Escape of the Goeben to the Dardanelles, in 1914. London–Sydney–Auckland–Toronto: Hodder & Stoughton, 1985.
37.Zalewski, Zygmunt S. Dardanele i Gallipoli w polityce i strategii mocarstw europejskich podczas I wojny światowej. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego,
38.Zalewski, Zygmunt S. „Działania zbrojne w Mezopotamii i Persji w latach 1914–1918”. W: Historia i pamięć. Studia z dziejów XX w., red. Witold Gieszczyński, Wiesław
39.B. Łach, Karol Sacewicz, 289–330. Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, 2011.
40.Zalewski, Zygmunt S. „Walka dyplomatyczna i zbrojna o panowanie na Morzu Czarnym podczas I wojny światowej”. Prawo Morskie 10 (1998): 109–129.
41.Zalewski, Zygmunt S. „Walka o Kanał Sueski podczas I wojny światowej”. W: Od starożytności do współczesności. Studia historyczne, red. Józef Śliwiński, 111–130. Olsztyn: ZHSŚ WSP (1997).