Studia Maritima


ISSN: 0137-3587     eISSN: 2353-303X    OAI    DOI: 10.18276/sm.2023.36-10
CC BY-SA   Open Access   DOAJ  ERIH PLUS

Lista wydań / Vol. 36 2023
Obligations of the Policyholder and Liability of the Insurer in the Marine Insurance Contract in Poland between 1920 and 1961
(Obowiązki ubezpieczającego i odpowiedzialność ubezpieczyciela w umowie ubezpieczenia morskiego w Polsce w latach 1920–1961)

Autorzy: Judyta Dworas-Kulik ORCID
Department of History of the System and Law The John Paul II Catholic University of Lublin
Słowa kluczowe: polisa morska żegluga morska ubezpieczenia majątkowe ryzyko morskie kompensacja szkody
Data publikacji całości:2023
Liczba stron:18 (93-110)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstrakt

Ubezpieczenia morskie są historycznie najstarszym działem ubezpieczeń majątkowych się- gającym swymi korzeniami do starożytności. Ubezpieczenia morskie znacznie wyprzedziły rozwój ubezpieczeń lądowych, gdyż pierwsze przepisy prawne normujące umowę ubezpieczenia morskiego pochodzą ze średniowiecznych ośrodków handlu morskiego, m.in. Barcelony, Genui i Wenecji. W Polsce ubezpieczenia morskie zostały zapoczątkowane na przełomie XVII i XVIII wieku. Z uwagi, iż zwiększały pewność obrotu morskiego i służyły do zabezpieczenia transakcji kredytowych, w XIX i XX wieku stanowiły ważny czynnik rozwoju działalności gospodarczej na morzu. Uwzględniając powyższe niniejszy artykuł ma na celu poddanie analizie historyczno – prawnej przepisów prawa morskiego odnoszących się do obowiązków ubezpieczającego i odpowiedzialności ubezpieczyciela wynikających z kodeksowych regulacji w zakresie umowy ubezpieczenia morskiego, które obowiązywały w Polsce od 1918 r. do unifikacji prawa morskiego z 1961 r. W artykule zostanie podjęta próba wykazania czy polskie regulacje prawa morskiego bazowały na poniemieckich regulacjach w tym zakresie czy też były całkowicie odmienne oraz zostanie podjęta próba wskazania kierunku zmian w przepisach prawa morskiego w omawianym zakresie.
Pobierz plik

Plik artykułu

Bibliografia

1.Archival sources
2.Archive of New Files [Archiwum Akt Nowych]. Fonds: “Ministry of Foreign Affairs.” Reference: 2385.
3.Archive of New Files. Fonds: “Ministry of Justice in Warsaw.” Reference: 285/9818.
4.Archive of New Files. Fonds: “Ministry of Shipping, Department Legal and Administrative – the Maritime Administrative Department.” Reference: 51/26.
5.Archive of New Files. Fonds: “The Polish delegation at the Paris Peace Conference.” Reference: 135.
6.State Archive in Bydgoszcz [Archiwum Państwowe w Bydgoszczy]. Fonds: “Das Deutsche Wasserrecht im Allgemeinen” [German water law in general]. Reference: 1/9247.
7.State Archive in Gdańsk [Archiwum Państwowe w Gdańsku]. Fonds: “Seeamt Danzig” [Maritime Chamber in Gdańsk]. Reference: 281/7 and 281/8.
8.State Archive in Gdańsk. Fonds: “Trade, Gdansk’s merchants’ books of accounts, maritime law.” Reference: 300, R/F, q1 and 300, R/ F, q2.
9.State Archive in Gdańsk. Fonds: “Wilkhur” [The Gdańsk city charter]. Reference: 300, R/X, 3 and 300, R/X, 1.
10.Zeitschrift der Savigny-Stiftung für Rechtsgeschichte. Germanistische Abteilung 23 (1902), 1: 342–344.
11.Printed sources
12.Act of 1 August 1919 on the Administration of the Former Prussian District, Dziennik Praw Państwa Polskiego 1919, No. 64, item 385.
13.Act of 28 March 1952 on State Insurance, Dziennik Ustaw 1952 (hereinafter Dz.U.). [Official Journal of Laws of 1952], No. 20, item 130.
14.Act of 2 Dec. 1958 on Property and Personal Insurance, Dz.U. of 1958, No. 72, item 357.
15.Act of 1 Dec. 1961 on Maritime Code, Dz.U. of 1961, No. 58, item 318.
16.Act of 1 Dec. 1961 on Provisions Implementing the Commercial Code, Dz.U. of 1961, No. 5, item 319.
17.Decree of 30 March 1945 on the Creation of the Voivodeship of Gdańsk, Dz.U. of 1945, No. 11, item 57.
18.Decree of 13 Nov. 1945 on the Administration of the Regained Territories, Dz.U. of 1945, No. 1, item 295.
19.Decree of 3 Jan. 1947 on the regulation of property and personal insurance, Dz.U. of 1947, No. 5, item 23.
20.Niemiecki kodeks handlowy z dnia 10 maja 1897, z uwzględnieniem ustaw uzupełniających. Edited and translated by Tadeusz Zborowski. Poznań: Drukarnia Nakładowa Braci Winiewiczów, 1912.
21.Niemiecki kodeks cywilny wraz z ustawą wprowadzającą, part 1. Translated
22.by Henryk Damm and Karol Gerschel. Bydgoszcz: self-published, 1922.
23.Order of the President of the Republic of Poland of 26 Jan. 1928 on insurance control, Dz.U. of 1928, No. 9, item 64.
24.Order of the President of the Republic of Poland of 27 Oct. 1933 – Implementing Provisions for the Commercial Code, Dz.U. of 1933, No. 82, item 601.
25.Order of the President of the Republic of Poland of 27 June 1934 – Provisions Implementing the Commercial Code, Dz.U. of 1934, No. 57, item 503.
26.Treaty of Peace Between the Allied and Associated Powers and German, Signed at Versailles, 28th June 1919. Dz.U. of 1920, No. 35, item 200.
27.Zbiór ustaw ziem zachodnich. Vol. 18. Handlowe i prywatne prawo morskie obowiązujące w Polsce oraz przepisy o polskich statkach handlowych. Poznań: Krajowy Instytut Wydawniczy, 1925.
28.Newspapers and magazines
29.Czasopismo Prawno – Historyczne 12 (1960), 1. Głos Sądownictwa 8 (1936), 11.
30.Juridicum Law Review 47 (1935).
31.Morze. Organ Ligi Morskiej i Rzecznej 3 (1926), 12. Przegląd Zachodni 8 (1952), 2 (5/8).
32.Technika i Gospodarka Morska 11 (1961), 2; 12 (1962), 2. Zapiski Towarzystwa Naukowego w Toruniu 17 (1951), 1/2.
33.References
34.Adamowicz, Magdalena. “Ubezpieczenia morskie.” In: Leksykon prawa morskiego 100 podstawowych pojęć, eds. Dorota Pyć, and Iwona Zużewicz-Wiewiórowska, 556–565. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck, 2013.
35.Bednaruk, Waldemar. “Wpływ ubezpieczeń na rozwój transportu morskiego w epoce wczesnonowożytnej.” Teka Komisji Prawniczej Oddział PAN w Lublinie 11 (2018), 2: 19–27.
36.Bednaruk, Waldemar. “Odpowiedzialność dyscyplinarna pośredników ubezpieczeniowych w okresie dwudziestolecia międzywojennego w Polsce.” Teka Komisji Prawniczej Oddział PAN w Lublinie 13 (2020), 1: 13–20. DOI: 10.32084/tekapr.2020.13.1-2.
37.Blicharz, Grzegorz. “Prawne aspekty finansowania transportu morskiego w starożytnym Rzymie.” Czasopismo Prawno–Historyczne 54 (2012), 2: 291–314.
38.Blicharz, Grzegorz. “Pożyczka morska. Ślepa uliczka zachodniej tradycji prawnej?”. Forum Prawnicze 15 (2013), 1: 28–35.
39.Blicharz, Grzegorz. “Pożyczka morska w zachodniej tradycji prawnej.” Studia Iuridica 58 (2014): 9–29.
40.Borowicz, Sławomir, Tadeusz Łodykowski, and Janusz Żurek. Polska flota transportowa w latach 1918–1981. Gdańsk: Wydawnictwo UG, 1988.
41.Bull, J.W. An Introduction to Safety at Sea. Glasgow: Brown, Son & Ferguson, 1966.
42.Cieślak, Edmund. “Prawa i obowiązki kapitana statku w XII do XV w. według Rôles d’Oléron i prawa morskiego Związku Miast Hanzeatyckich z XIV i XV w.” Zapiski Towarzystwa Naukowego w Toruniu 17 (1951), 1–2: 61–87.
43.Codification Commission. Report of the President of the Codification Commission, 1 June 1932–31 March 1934. In: Komisja Kodyfikacyjna Rzeczypospolitej Polskiej. Dział Ogólny, vol. 1, bk. 16. Warsaw: Wydawnictwo Urzędowe Komisji Kodyfikacyjnej, 1934.
44.Codification Commission. Report of the President of the Codification Commission, 1 June 1934–31 March 1937. In: Komisja Kodyfikacyjna Rzeczypospolitej Polskiej. Dział Ogólny, vol. 1, bk. 17. Warsaw: Wydawnictwo Urzędowe Komisji Kodyfikacyjnej, 1937.
45.Darski, Stanisław. “Znaczenie i podstawowe założenia kodeksu morskiego.” Technika i Gospodarka Morska 12 (1962), 2, 33–34.
46.Dworas-Kulik, Judyta. “Przywilej morski w Polsce w okresie międzywojennym na tle Porównawczym.” Biuletyn Stowarzyszenia Absolwentów i Przyjaciół Wydziału Prawa KUL 13 (2018), 2: 65–76.
47.Dworas-Kulik, Judyta. “Rzeczowe zabezpieczenie wierzytelności morskich wmiędzywojennej Polsce.” Roczniki Nauk Prawnych 28 (2018), 3: 35–48. DOI:10.18290/rnp.2018.28.3-3
48.Dworas-Kulik, Judyta. “Budowa portu w Gdyni jako gwarancja niezależności odrodzonej Polski.” In: Logos i Ethos w Polityce. Księga Jubileuszowa Profesora Stanisława Wójcika, eds. Agnieszka Łukasiewicz-Turecka, and Konrad Słowiński, 145–154. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2020.
49.Fischer, Gustav. “Deutsche Seeversicherungs – Gesellschaft von 1914.” Weltwirtschaftliches Archiv 7 (1916): 31.
50.Fischer, Gustav. “Ein Lloyds-Zirkular betreffend die Feststellung des Versicherungswertes in der Seeversicherung Tübingen.” Weltwirtschaftliches Archiv 13 (1918): 236–238.
51.Górski, Władysław. “Zagadnienia prawne ubezpieczeń morskich.” Technika i Gospodarka Morska 11 (1961), 2: 42–45.
52.Huget, Marian. Ubezpieczenia przewozów morskich. Gdynia: Wydawnictwo Morskie, 1960. Janik, Bernard. Najstarszy tekst prawa morskiego w Gdańsku. Edited and translated by Bernard Janik. Gdańsk: Gdańskie Towarzystwo Naukowe, 1961.
53.Jastrzębski, Robert. “Prawo Prywatne międzydzielnicowe. Zarys problematyki.” Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa 8 (2015), 3: 277–298. DOI:10.4467/20844131KS.15.017.3994.
54.Kabat, Edward. Przezorny zawsze ubezpieczony: dzieje ubezpieczeń. Breń: Instytut Pomocy Młodzieży, 2007.
55.Kamiński, Zenon. “140 lat reguł Yorku-Antwerpii.” Prawo Morskie 22 (2006): 167–181.
56.Kasperski, Wojciech. System ubezpieczeń gospodarczych w międzywojennej Polsce. Lublin: Wydawnictwo SAWP KUL, 2019.
57.Kopyra, Jerzy and Grzegorz Krawiec. “Umowa ubezpieczenia morskiego – zagadnienia Wprowadzające.” Gospodarka Materiałowa i Logistyka 11 (2004): 24–26.
58.Kruczalak, Kazimierz. Morskie prawo handlowe. Zagadnienia wybrane. Gdańsk–Szczecin: Wydawnictwo Instytutu Morskiego, 1992.
59.Litwiński, Leon. Handel morski w praktyce: zwięzły podręcznik opatrzony morskim słownikiem handlowym polsko –angielsko–francusko –niemieckim w oprac. Członków Sekcji Studium Morskiego przy Kole Studentów Polaków w Antwerpji. Tczew: nakł. Instytutu Wydawniczego Szkoły Morskiej, 1928.
60.Lobingier, Charles Sumner. “The Maritime Law of Rome.” Juridicum Law Review 47 (1935): 18–30.
61.Łopuski, Jan. Prawo morskie dla oficerów marynarki handlowej i rybołówstwa. Gdynia: Wydawnictwo Morskie, 1965.
62.Łopuski, Jan. Odpowiedzialność za szkodę w żegludze morskiej. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1969.
63.Łopuski, Jan. Encyklopedia podręczna prawa morskiego. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1982.
64.Maciejewski, Tadeusz. “Prawo morskie w ustawodawstwie miasta Gdańska i innych miast pruskich lokowanych na prawie chełmińskim.” Prawo morskie 8 (1995): 41–50.
65.Maciejewski, Tadeusz. “Gdańskie źródła średniowiecznego prawa morskiego.” Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego 5 (2000): 61–69.
66.Majewski, Aleksy. Prawo morskie. Gdynia-Tczew: Instytut Wydawniczy Szkoły Morskiej, 1930.
67.Matysik, Stanisław. “Gdańska ordynacja prawa morskiego z początków XVI wieku.” Przegląd Zachodni 8 (1952), 2 (5–8): 204–215.
68.Matysik, Stanisław. Prawo morskie Gdańska: studium historycznoprawne. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze, 1958.
69.Matysik, Stanisław. “Wspólne źródła prawa morskiego stosowanego na Bałtyku w przeszłości.” Czasopismo Prawno-Historyczne 12 (1960), 1: 165–199.
70.Matysik, Stanisław. Podręcznik prawa morskiego. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1963.
71.Mirza-Kryczyński, Leon. “Polskie Stowarzyszenie Prawa Morskiego.” Głos Sądownictwa 8 (1936), 11: 892–898.
72.Młynarczyk, Jerzy. “Polskie ustawodawstwo morskie w latach 1939–1945.”
73.In: Polskie prawo prywatne w dobie przemian. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Jerzemu Młynarczykowi. Gdańsk: Wydawnictwo UG, 2005.
74.Młynarczyk, Jerzy. “Ze studiów nad historią polskiego prawa morskiego.” Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Administracji i Biznesu 19 (2012), 3: 13–26.
75.Montalbetti, Edward. Ubezpieczenia morskie. Warszawa: nakł. Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń Wzajemnych, 1948.
76.Ohling, Heico. “Erläuterungen zu den Allgemeinen Deutschen Seeversicherungs- Bedingungen (ADS).” In: Export-Import-Spedition. 141–189. Wiesbaden: Gabler Verlag, 1979.
77.Ohling, Heico. “Erläuterungen zu den Allgemeinen Deutschen Seeversicherungs- Bedingungen (ADS).” In: Handbuch Export-Import-Spedition. 253–302. Wiesbaden: Gabler Verlag, 1986.
78.Pappenheim, Max. “Das Recht der Seeversicherung. Ein Kommentar zu den Allgemeinrn Deutschen Seeversicherungs – Bedingungen.” Weltwirtschaftliches Archiv 19 (1923): 146–148.
79.Petyniak-Sanecki, Kazimierz. “Ubezpieczenie morskie.” Morze. Organ Ligi Morskiej i Rzecznej 3 (1926), 12: 12–14.
80.Płodzień, Stanisław. Lex Rhodia de iactu. Studium historyczno prawne z zakresu rzymskiego prawa handlowomorskiego. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2011.
81.Popiela, Wojciech. Ubezpieczenia i wypadki morskie. Szczecin: Wydawnictwo WSM, 1980. Potter, Pitman Benjamin. The Freedom of the Seas in History, Law and Politics.
82.New York: Longmans, Green and Co., 1924.
83.Rius, Font and Maria José. Libro del Consulado del Mar. Edition del texto original Catalani y traduccion Castellani de Antonio de Capmany. Barcelona: Cámara oficial de Comercio y Navegación de Barcelona, 1965.
84.Schencking, Franz. Entwicklungsmöglichkeiten privater Krankenversicherung. Zur Rekonstruktion des Versicherungsbegriffes. Wiesbaden: Deutscher Universitätsverlag, 1999.
85.Siemianowski, Jordan. “The Circumstances of the Establishment of “Żegluga Polska in 1926.” Studia Maritima 35 (2022): 85–111. DOI: 10.18276/sm.2022.35-03.
86.Sieveking, Heinrich. “A. Kieseelbach, Die wirthschafts – Und rechtsgeschichtliche Entwickelung der Seeversicherung in Hamburg.” Zeitschrift der Savigny-Stiftung für Rechtsgeschichte. Germanistische Abteilung 23 (1902), 1: 342–344.
87.Sowiński, Władysław. Prawo handlowe morskie w zarysie. Lwów: Książnica Atlas, 1935. Sułkowski, Józef. “Prace nad kodeksem morskim i rzecznym w okresie międzywojennym.” Technika i Gospodarka Morska 12 (1962), 2: 53–54.
88.Szczęśniak, Marian. Zarys dziejów ubezpieczeń na ziemiach polskich. Warszawa: Przedsiębiorstwo Wydawnicze LAM, 2003.
89.Toczyski, Zbigniew. Polskie przepisy morskie. Warszawa: Księgarnia F. Hoesicka, 1933.
90.Walczuk, Antoni. “Przebieg prac nad kodeksem morskim.” Technika i Gospodarka Morska 12 (1962), 2: 35–36.
91.Zaorski, Krzysztof. “Udział Bronisława Hełczyńskiego w pracach Komisji Kodyfikacyjnej Rzeczypospolitej Polskiej.” Miscellanea Historico-Iuridica 17 (2018), 1: 309–344.
92.DOI: 10.15290/mhi.2018.17.01.17.