Studia Maritima


ISSN: 0137-3587     eISSN: 2353-303X    OAI    DOI: 10.18276/sm.2023.36-01
CC BY-SA   Open Access   DOAJ  ERIH PLUS

Lista wydań / Vol. 36 2023
From the History of Sigillography and Heraldry of Private Towns in Western Pomerania. A Case Study of the Seal and Coat of Arms of Łobez
(Z dziejów sfragistyki i heraldyki miast prywatnych na Pomorzu Zachodnim. Studium przypadku pieczęci i herbu Łobza)

Autorzy: Agnieszka Gut ORCID
Institute of History University of Szczecin
Słowa kluczowe: heraldyka miejska Pomorze Zachodnie pieczęć miejska Łobez
Data publikacji całości:2023
Liczba stron:22 (27-48)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstrakt

Celem artykułu jest odpowiedź na pytanie o funkcjonowanie wyobrażeń napieczętnych i her- bów miast prywatnych na Pomorzu Zachodnim. Osiągnięcie tego celu – przy obecnym stanie badań – możliwe jest jedynie poprzez wykorzystanie metody case study, która dzięki analizie przeprowadzonej w oparciu o wszystkie dostępne źródła może pokazać intencje twórców pieczęci miejskich, przede wszystkim w okresie wczesnonowożytnym. Do analizy wybrano pieczęcie i herb jednego z pomorskich miast prywatnych – Łobza. W wyniku analizy ustalono, że pieczęć Łobza pokazywała zależność miasta od właściciela, ale w XVIII w. wykorzystana została do propagandowej walki o niezależność od szlacheckiego rodu v. Borcke. Dodany wówczas element chronologiczny wykazał także dużą trwałość już w czasach, gdy Łobez stał się miastem królewskim po 1808 r. Usunięcie daty z pola herbu nastąpiło dopiero w okresie po 1945 r., kiedy ludność niemiecka zastąpiona została ludnością polską.
Pobierz plik

Plik artykułu

Bibliografia

1.Archival sources
2.Archiwum Państwowe w Szczecinie [State Archives in Szczecin]. Archiwum Książąt Szczecińskich [the Archives of the Dukes of Szczecin], ref. no. I/5808, I/5811, I/5818, I/5819, I/5820, II/2052.
3.Archiwum Państwowe w Szczecinie. Rejencja Szczecińska [the Regency of Stettin], ref. no. I/ 3219, I/2666, I/3237, I/2639, I/3225, I/3221, I/3223, I/3222, I/3231, I/3233, I/3226, I/3230, I/3235, I/3234.
4.Archiwum Państwowe w Szczecinie. Sąd Nadworny w Stargardzie [the Ducal Court of Justice in Stargard], ref. no. 506, 516, 565.
5.Archiwum Państwowe w Szczecinie. Urząd Wojewódzki Szczeciński [Voivodeship Office of Szczecin], ref. no. 2298, 2376, 2634, 3134.
6.Archiwum Państwowe w Szczecinie. Zbiór pieczęci i tłoków pieczętnych [Collection of seals and stamps] – seal impressions, coffer II.
7.Landesarchiv Greifswald. Rep. 41 Plathe, ref. no. I 41.
8.Geheimes Staatsarchiv Preussischer Kulturbesitz in Berlin-Dahlem. VIII. HA, I.9 Slg. Otto Hupp, Kasten I, Heft 12.
9.Published sources
10.Brüggemann, Ludwig Wilhelm. Ausführliche Beschreibung des gegenwärtigen Zustandes des Königl. Preussischen Herzogtums Vor- und Hinter-Pommern,
11.II. Teil, Bd. 1: Beschreibung der zu dem Gerichtsbezirk der Königl. Landeskollegien in Stettin gehörigen Kreise. Stettin: gedruckt bey H. G. Effenbart [...], 1784.
12.Berghaus, Heinrich. Landbuch des Herzogthums Pommern und des Fürstenthums Rügen, II. Teil, Bd. VII. Berlin–Wriesen a/O.: Verlag von F. Riemschneider, 1874.
13.Dziennik Ustaw 1990, nr 16, poz. 95 [Journal of Laws of 1990 No. 16, item 95].
14.Dziennik Ustaw 1998, nr 162, poz. 1126 [Journal of Laws of 1998 No. 162, item 1126].
15.Heinemann, Otto, bearb. v. Pommersches Urkundenbuch, Bd. VI. Stettin, 1907.
16.Prümers, Rodgero, hrsg. v. Pommersches Urkundenbuch, Bd. III, Abt. 1. Stettin, 1888.
17.Prümers, Rodgero, hrsg. v. Pommersches Urkundenbuch. Bd. II, Abt. 1. Stettin, 1881.
18.Sello, Gustav, hrsg. v. Geschichtsquellen des burg- und schloβgesessenen Geschlechts von Borcke, Bd. 1. Berlin: J. A. Stargardt, 1901.
19.Uchwała nr IV/23/90 Rady Gminy i Miasta w Łobzie z dnia 10 lipca 1990 r. w sprawie ustalenia herbu gminy i miasta Łobez.
20.Uchwała nr XXXIII/257/2017 Rady Miejskiej w Łobzie z dnia 31 sierpnia 2017 r. w sprawie ustanowienia herbu i flagi Gminy Łobez oraz zasad ich używania.
21.References
22.Adamczewski, Marek. Pieczęcie urzędowe władz lokalnych z obszaru Polski centralnej. Part 3. Pieczęcie władz miejskich do 1950 roku. Zgierz: Marek Adamczewski, 2010.
23.Benl, Rudolf. Die Gestaltung der Bodenrechtsverhältnisse in Pommern vom 12. bis zum 14. Jahrhundert. Köln-Wien: Böhlau, 1986.
24.Białecki, Tadeusz. Herby miast Pomorza Zachodniego. Szczecin: Wydawnictwo Polskie Pismo i Książka, 1991.
25.Biewer, Ludwig. “Wissenschaftliche Heraldik in Deutschland vom 17. bis zum 19. Jahrhundert. Einige biographische Skizzen.” In: Vom Nutz und Frommen
26.der Historischen Hilfswissenschaften. Beiträge der gemeinsamen Tagung des Herold mit seiner Fachgruppe “Historische Hilfswissenschaften” anläßlich ihres fünfjährigen Bestehens am 5. Oktober 1999 im Museum Europäischer Kulturen in Berlin-Dahlem, hrsg. v. Friedrich Beck, Eckhart Henning, 79–90. Neustadt a. d. Aisch: Degener, 2000.
27.Borcke, Wulf-Dietrich von. “Pochodzenie rodu von Borck.” Translated by Gabriela Rutkowska. Łabuź, Numer specjalny (2002): 28–30 (reprint of: Łabuź, 1997, no. 23).
28.Drelicharz, Wojciech, Zenon Piech. “Podstawy prawne symboliki samorządowej
29.III Rzeczypospolitej.” In: Współczesna heraldyka samorządowa i jej problemy, edited by Wojciech Drelicharz and Zenon Piech, 19–34. Kraków: Oficyna Cracovia Sp. z o. o., 2000.
30.Frankiewicz, Bogdan. “Pieczęcie miast i administracji polskiej na Pomorzu Zachodnim z lat 1945–1950.” Szczeciński Informator Archiwalny 13 (1999): 75–84.
31.Gumowski, Marian. Herby miast polskich. Warszawa: Arkady, 1960. Gumowski, Marian. “Pieczęcie i herby niektórych miast pomorskich.” Przegląd Zachodniopomorski 15 (1971), 3: 124–127.
32.Gut, Agnieszka. “Prawne podstawy pruskiej heraldyki samorządowej w latach 1918–1939.” Czasopismo Prawno-Historyczne 55 (2003), 2: 273–284.
33.Gut, Agnieszka. “Heraldyka zachodniopomorska w historiografii polskiej.” In: Wokół znaków i symboli. Herby, pieczęcie i monety na Pomorzu, Śląsku i Ziemi Lubuskiej
34.do 1945 roku, edited by Agnieszka Chlebowska and Agnieszka Gut, 9–19. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2008.
35.Gut, Agnieszka. “Rozwój i symbolika herbu Maszewa.” In: Maszewo i okolice na przestrzeni wieków, edited by Agnieszka Chlebowska, 45–58. Szczecin: Wydawnictwo Hogben, 2008.
36.Gut, Agnieszka. “Rozwój i symbolika herbu Nowogardu.” In: Nowogard i okolice na przestrzeni wieków, edited by Agnieszka Gut, 111–120. Szczecin: Wydawnictwo Hogben, 2010.
37.Gut, Agnieszka. “Heraldyka i sfragistyka zachodniopomorska w badaniach Mariana Gumowskiego.” Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego seria nowa 12 (2013): 147–157.
38.Gut, Agnieszka. “Herb Gryfic.” In: Gryfice – dzieje miasta, edited by Tadeusz Białecki, 551–558. Szczecin: Uniwersytet Szczeciński, Oficyna Wydawnicza Archiwum Państwowego “Dokument;” Gryfice: Urząd Miasta, 2013.
39.Gut, Agnieszka. “Gryf w herbach miast, gmin wiejskich i powiatów Pomorza Zachodniego od średniowiecza do współczesności.” In: Pod skrzydłami gryfa, 70–87. Szczecin: Zamek Książąt Pomorskich: Archiwum Państwowe, 2014.
40.Gut, Agnieszka. “Herb Koszalina z 1938 roku.” Scripta Historica 23 (2017): 161–180.
41.Gut, Agnieszka. “Herb miejski jako medium społecznej komunikacji. Treści symboliczne herbu Kamienia Pomorskiego do końca XIX wieku.” Zapiski Historyczne 85 (2020), 3: 5–34.
42.Herb i Flaga. Accessed 5.05.2022. https://lobez.pl/herb-i-flaga.html.
43.Hiltmann, Torsten. “Legenden im Zweifeln. Die Frage nach Herkunft der Wappen und das Ende der mittelalterlichen Heraldik im 17. Jahrhundert.” In: Kontinuitäten, Umbrüche, Zäsuren. Die Konstruktion von Epochen in Mittelalter und früher Neuzeit in interdisziplinärer Sichtung, hrsg. v. Thomas Kühtreiber, Gabriela Schichta, 309–329. Heidelberg: Universitätsverlag Winter, 2016.
44.Hupp, Otto. Deutsche Ortswappen, Die Wappen des Königsreichs Preussen, Provinz Pommern. N.p. and n.d.
45.Hupp, Otto. Die Wappen und Siegel der Deutschen Städte, Flecken und Dörfer, Bd. 1: Königreich Preussen, H. 2: Pommern, Posen und Schlesien. Frankfurt a. M.: Verlag von Heinrich Keller, 1898.
46.J. Siebmacher’s grosses und allgemeines Wappenbuch in einer neuen, vollständig geordneten und reich vermehrten Auflage mit heraldischen und historisch- genealogischen Erläuterungen, Bd. I, Abt. IV: Städtewappen, T. II. Nürnberg: Verlag von Bauer und Raspe, 1885.
47.Koremba, Łukasz. “« Apparatus Sigillorum» – nieznane źródło do sfragistyki miejskiej Pomorza Zachodniego. Autorstwo, czas i okoliczności powstania.” Przegląd Zachodniopomorski 35 (2020), 1: 5–21.
48.Kratz, Gustav. Die Städte der Provinz Pommern. Abriß ihrer Geschichte, zumeist nach Urkunden. Berlin: In Commission bei A. Bath, 1865.
49.Możejko, Beata, and Błażej Śliwiński. “Najważniejsze momenty z dziejów heraldyki i weksylologii wschodniopomorskiej.” In: Herby miast, gmin i powiatów województwa pomorskiego, edited by Beata Możejko, and Błażej Śliwiński, 10–40, vol. 1. Gdańsk: Oficyna Pomorska, 2000.
50.Plewako, Andrzej, and Józef Wanag. Herbarz miast polskich. Warszawa: Arkady, 1994. Podralski, Jerzy. “Z dziejów Łobza.” In: Z dziejów ziemi łobeskiej, edited by Tadeusz
51.Białecki, 54–70. Szczecin: Instytut Zachodniopomorski, 1971.
52.Pyl, Theodor. “Schwarz, Albert Georg.” Allgemeine Deutsche Biographie 33 (1891): 223–226.
53.Rymar, Edward. “Pierwsze generacje rodu pomorskich Borków (XII–XIV w.).” Przegląd Zachodniopomorski 18 (2003), 3: 7–34.
54.Sauer, Eberhard. Der Adel während der Besiedlung Ostpommerns (der Länder, Kolberg, Belgard, Schlawe, Stolp) 1250–1350. Stettin: Verlag Leon Sauniers Buchhandlung Stettin, 1939.
55.Seroka, Henryk. “Heraldyka miejska w zaborze austriackim w świetle dokumentów cesarskich z lat 1785–1914.” In: Herby miast polskich w okresie zaborów (1772–1918). Materiały sesji naukowej, Włocławek 5–6 grudnia 1996 r., edited by Stefan Krzysztof Kuczyński, 51–66. Włocławek: Oficyna Wydawnicza WTN “Lega”, 1999.
56.Siuchniński, Mateusz, ed. Miasta polskie w Tysiącleciu, vol. II. Wrocław–Warszawa– Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1967.
57.Strzyżewski, Wojciech. Treści symboliczne herbów miejskich na Śląsku, Ziemi Lubuskiej i Pomorzu Zachodnim do końca XVIII wieku. Zielona Góra: Wydawnictwo WSP, 1999.
58.Szczechura, Tomasz, ed. Polskie herby miejskie. Warszawa: “Wspólna Sprawa” Wydawnictwa Oświatowe, 1963.
59.Wielopolski, Alfred. Ustrój polityczny Pomorza Zachodniego w XIX wieku. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1965.
60.Zernickow, Ernst. Geschichte der Stadt Labes in Pommern von der Gründung bis zur Mitte des 19. Jahrhunderts. Labes: Otto Schimmelpfennigs, 1922.