Z dala od egocentrycznej metropolii. Obraz prowincji w filmie


ISBN: 978-83-7972-621-9    ISBN (online): 978-83-7972-623-3 OAI
CC BY-SA   Open Access 

.
Recent Silesian Crime Dramas: Another Look at the “Reclaimed Territories” and Magical Realism in Polish Cinema and Television

Autorzy: Jamie Zelechowski ORCID
Temple University Philadelphia. College of Liberal Arts
Słowa kluczowe: magiczny realizm gatunek kryminalny Śląsk Ziemie Odzyskane
Data publikacji całości:2023-08-21
Liczba stron:29 (173-201)

Abstrakt

This article discusses recent mystery crime films and premium TV shows that representations Poland’s southwestern borderlands in the mode of magic(al) realism. The works under analysis, Pokot (Spoor; dirs. Agnieszka Holland and Kasia Adamik, 2017), Ciemno, prawie noc (Dark, Almost Night; dir. Borys Lankosz, 2019), and the TV series Znaki (Signs; 2018–19) and Rojst (The Mire; 2018, 2021), infuse the crime drama with elements of magical realism that require a reckoning with the ideological underpinnings of this traditionally realist genre and of the complex history of the region. In this article, I will illustrate how these films and series—with emphasis on Rojst and Znaki—recalibrate our understanding of magical realism in Polish cinematography and constitute a unique development in the history of the representation of the so-called Ziemie Odzyskane (‘Reclaimed Territories’) on the screen.

Bibliografia

1.Filmography
2.Belfer (The teach), 2 seasons, Łukasz Palkowski, Maciej Bochniak (dirs.), TVN /ITI Neovision (Canal+), 2016–2017.
3.Die Blechtrommel (The tin drum), Volker Schlöndorff (dir.), Franz Seitz Filmproduktion/Bioskop-Film GmbH/Artemis Filmgesellschaft mbH/Hallelujah-Film GmbH/Argos Films S.A./Hessischer Rundfunk/GGB Gesellschaft für Geschäftsführung und Beteiligung GmbH & Co., FRG/FR 1979. Chocolat, Lasse Hallström (dir.), Miramax Films/Buena Vista International, UK/USA 2000.
4.Ciemno, prawie noc (Dark, almost night), Borys Lankosz (dir.), Aurum Film/Odra Film/Centrum Zasobów Cyfrowych, PL 2019.
5.Dark, 3 seasons, Baran bo Odar (dir.), Netflix, DE 2017–20.
6.Demon, Marcin Wrona (dir.), Magnet Man Film/Telewizja Polska/Chimney Poland/Krakowskie Biuro Festiwalowe/TransFax Film Productions/Instytucja Filmowa Silesia Film/Wajda Studio/Lava Films, PL/Israel 2015.
7.Gorączka (Fever), Agnieszka Holland (dir.), ZF X, PL 1980/81.
8.Kamerdyner (The butler), Filip Bajon (dir.), Filmicon Dom Filmowy, PL 2018.
9.Krakowskie potwory (Cracow monsters), Kasia Adamik and Olga Chajdas (dirs.), Telemark/Netflix/Polski Instytut Sztuki Filmowej, PL 2022.
10.Kruk (Raven), 2 seasons, Maciej Pieprzyca (dir.), Opus TV/ITI Neovision (Canal+), 2018/2021.
11.Nikt nie woła (No one calls), Kazimierz Kutz (dir.), ZF Kadr, PL 1960.
12.Pitbull, 3 seasons, Patryk Vega, Xawery Żuławski, Dominik Matwiejczyk, Kasia Adamik, Greg Zglinski (dirs.), ATM Grupa/Telewizja Polska – Agencja Filmowa, PL 2005–08.
13.Pokot (Spoor), Agnieszka Holland and Kasia Adamik (dirs.), SF “Tor”/Heimatfilm/Nutprodukce, PL/DE/CZ/SE/SK/FR 2017.
14.Rdza (Rust), Roman Załuski (dir.), ZF Kadr, 1981/82.
15.Rojst (The mire), 5 episodes, Jan Holoubek and Kamil Misztal (dirs.), Showmax/SF Kadr, PL 2018.
16.Rojst ’97 (The mire ’97), 6 episodes, Jan Holoubek (dir.), Neflix, PL 2021.
17.Róża (Rose), Wojciech Smarzowski (dir.), Wytwórnia Filmów Dokumentalnych i Fabularnych/SF Tor/SF Perspektywa/SF Oko/Lightcraft, PL 2011/12.
18.Sami swoi (All our own), Sylwester Chęciński (dir.), ZF Iluzjon, 1967.
19.Skąpani w ogniu (Bathed by fire), Jerzy Passendorfer (dir.), ZF Iluzjon, 1963/64.
20.Twin Peaks, 3 seasons, David Lynch (dir.), Lynch/Frost Productions, Propaganda Films, Spelling Television, Twin peaks Productions, Showtime, Rancho Rosa Partnership, USA 1990, 1991, 2017.
21.Wataha (The pack/The border), 2 seasons, Michał Gazda, Kasia Adamik, Jan P. Matuszyński, Olga Chajdas (dirs.), ATM Grupa, HBO Polska, 2014–2019.
22.W głębi lasu (The woods), 6 episodes, Leszek Dawid, Bartosz Konopka (dirs.), ATM Grupa/Netflix, PL/USA 2020.
23.Wołyń (Hatred), Wojciech Smarzowski (dir.), Film It/Narodowy Instytut Audiowizualny/Polskie Sieci Radiowe/Canal+ Polska/Bemar/Telewizja Polska/Andrzej Łudziński Productions/Odra Film/Narodowe Centrum Kultury, PL 2016.
24.Zgoda (The reconciliation), Maciej Sobieszczański (dir.), SF Kalejdoskop/Wytwórnia Filmów Dokumentalnych i Fabularnych/EBH Polska/Wajda Studio, PL 2017.
25.Znaki (Signs), 8 episodes, Jakub Miszczak, Marcin Ziębiński, and Monika Filipowicz (dirs.), ATM Grupa/AXN Central Europe, PL 2018.
26.Znaki 2 (Signs 2; 2019/2020), 8 episodes, Jakub Miszczak, Marcin Ziębiński, and Monika Filipowicz (dirs.), ATM Grupa/AXN Central Europe, PL 2019/20.
27.Literature (studiess, press and online materials)
28.Bator J., Ciemno prawie noc, Warsaw 2012.
29.Bator J., Heimat am Horizont, interviewed by S. Jung, “Schweizer Monat: die Autorenzeitschrift für Politik, Wirtschaft und Kultur” 2014, vol. 1019, no 94, http://doi.org/10.5169/seals-735955.
30.Buettner A., Mocking and Farting: Trickster Imagination and the Origins of Laughter, “Kunapipi” 2009, vol. 31, no 2.
31.Chanady A., Magical Realism and the Fantastic. Resolved Versus Unresolved Antinomy (1985), New York, Milton Park (UK) 2020.
32.Chanady A., The Territorialization of the Imaginary in Latin America: Self-Affirmation and Resistance to Metropolitan Paradigms, [in:] Magical Realism: Theory, History, Community, eds. L. Parkinson Zamora and W.B. Faris, Durham, NC 1995.
33.Connolly K., Agnieszka Holland: Pokot reflects divided nature of Polish society, “The Guardian” 16 Feb. 2017.
34.Czartoryski B., Ciemno, prawie noc: a miało być tak pięknie. Nie wyszło, „WP Film” 19 March 2019.
35.Czyż R., Kto nas nauczył robić (i oglądać) seriale? “Gazeta Wyborcza” 23 Jan. 2019.
36.D’haen Theo, Magical Realism. The European Trajectory, [in:] Magical Realism and Literature, eds. C. Warnes and K. Sasser, Cambridge 2020, https://doi.org/10.1017/9781108551601.010.
37.Doty W.G., W.J. Hynes, Historical Overview of Theoretical Issues: The Problem of the Trickster, [in:] Mythical Trickster Figures: Contours, Contexts, and Criticisms, eds. W.J. Hynes and W.G. Doty, Tuscaloosa, London 1993.
38.Dziuban Z., Introduction: Haunting in the Land of the Untraumatized, [in:] The “Spectral Turn” – Jewish Ghosts in the Polish Post-Holocaust Imaginaire, ed. Z. Dziuban, Bielefeld 2019.
39.García Márquez G., One Hundred Years of Solitude (1967), trans. G. Rabassa, New York, London, Toronto, Sydney 2006.
40.Gee F.C., The Critical Roots of Cinematic Magic Realism: Franz Roh, Alejo Carpentier, Fredric Jameson, dissertation, University of London 2013.
41.Giska B., Co obejrzeć w weekend? ‘Znaki’ najoryginalniejszy polski serial kryminalny, “Blog Orange Polska” 19 March 2021.
42.Gross J.T., Neighbors: The Destruction of the Jewish Community in Jedwabne, Poland, Princeton 2001.
43.Guszkowski P., Niech nikogo nie zmylą walkmany i polonezy. W tym serialu z peerelowskiego bagna wpadamy w kolejne, “Gazeta Wyborcza” 10 lipca 2021.
44.Holland A., Interviewed by S. Smoliński, Człowiek człowiekowi wilkiem, “Kino” Feb. 2017.
45.Holland: ‘Pokot’ to film o moim pokoleniu, “Culture.pl” 30 Sept. 2015.
46.Holoubek J., Interviewed by O. Salwa, Horror na niewesołych bagniskach, „Kino” July 2021.
47.Holoubek J., Interviewed by A. Kyzioł, Jan Holoubek o drugim sezonie ‘Rojsta’ i Polsce sprzed ćwierć wieku, „Polityka” 7 July 2021.
48.Hynes W.J., Mapping the Characteristics of Mythic Tricksters: A Heuristic Guide, [in:] Mythical Trickster Figures: Contours, Contexts, and Criticisms, eds. W.J. Hynes and W.G. Doty, Tuscaloosa and London 1993.
49.Jameson F., On Magic Realism in Film, “Critical Inquiry” winter 1986, vol. 12, no 2.
50.Kędziora M., ‘Ciemno, prawie noc’, czyli film, prawie dobry, “Filmawka.pl” 25 March 2019.
51.Klonowska B., Far away from the present: Magical Realism in Polish film, “Studies in Eastern European Cinema” 2010, vol. 1, no 2, doi: 10.1386/seec.1.2.183_1.
52.Kotwasińska A., Dis/Possessing the Polish Past in Marcin Wrona’s Demon, “Humanities” 2020, vol. 9, no 59, doi:10.3390/h9030059.
53.„Kruk. Czorny woron nie śpi”. Posłuchaj singla promującego serial i przenieś się do krainy Szeptuch i Południc, “Gazeta Wyborcza” 26 June 2021.
54.Kucharski S., Showmax wycofuje się z Polski. „Przykro nam, że ta historia się kończy”, “Gazeta Wyborcza” 12 Dec. 2018.
55.Kurz I., Rewolucja, której nie było, “Dwutygodnik” Feb. 2017, no 207.
56.Kyzioł A., Szopy i ziemianki, “Polityka”1–7 April 2020, no 14.
57.Legendy i ciekawostki, “Góry-Sowie.pl,” www.gory-sowie.pl/legendy.
58.Lewis S., Border Trouble: Ethnopolitics and Cosmopolitan Memory in Recent Polish Cinema, “East European Politics and Societies and Cultures” May 2019, vol. 33, no 2.
59.Majer A., Quality By Design: Feature TV Series From Premium Television in Poland, [in:] A European Television Fiction Renaissance. Premium Production Models and Transnational Circulation, eds. L. Barra and M. Scaglioni, London, New York 2021.
60.Matyjaszek K., Not Your House, not Your Flat: Jewish Ghosts in Poland and the Stolen Jewish Properties, [in:] The »Spectral Turn« – Jewish Ghosts in the Polish Post-Holocaust Imaginaire, Bielefeld 2019.
61.Mazierska E., Between the Sacred and the Profane, the Sublime and the Trivial: The Magical Realism of Jan Jakub Kolski, “Scope” Jan. 2000.
62.Moliński L., Bystrzycki szlak filmowy, “Dolnośląskość.pl,” http://dolnoslaskosc.pl/bystrzycki-szlak-filmowy,1775.html.
63.Mrozek W., Dlaczego warto wybrać się do lat 90. z Ogrodnikiem, Bielenią i Różczką? “Gazeta Wyborcza” 30 July 2021.
64.My tu i tam. Góry Sowie, Projekt Riese, Muchołapka oraz DAG Molke i serial Znaki, “YouTube” 9 Feb. 2022, https://www.youtube.com/watch?v=pCfBihkn-3A.
65.Podróż w Góry Sowie (i nie tylko) tropem kadrów serial ‘Znaki’, “Magazyn Travelist” 14 May 2020.
66.Polska kocha kryminały! “AXN,” https://www.axn.pl/programy/ultraviolet-20/galerie/polska-kocha-kryminaly?img=67584&title=photo-67584.
67.Program TV na wtorek, 7.04: powrót ‘Znaków’ i początki randek online, “Gazeta Wyborcza” 7 April 2020.
68.Prymas M., Strzeż się kotojadów – recenzja filmu ‘Ciemno, prawie noc’, “Pełna sala” 22 March 2019.
69.Sasser K., Magical Realism and Cosmopolitanism. Strategizing Belonging, New York, Houndsmills (England) 2014.
70.Skowrońska M., Netflix tropi krakowskie potwory. Nowy serial nakręcony pod Wawelem wystartuje w pierwszym kwartale 2022 roku, “Gazeta Wyborcza” (Cracow) 23 Dec. 2021.
71.Szczerba J., Kto króluje w wyszukiwarce Google’a? Tych kulturalnych haseł szukaliśmy najczęściej, “Gazeta Wyborcza” 15 Dec. 2021.
72.Skrodzka A., Magic Realist Cinema in East Central Europe, Edinburgh 2012.
73.Spindler W., Magical Realism: A Typology, “Forum for Modern Language Studies” Jan. 1993, vol. 29, no. 1, https://doi.org/10.1093/fmls/XXIX.1.75.
74.Staszczyszyn B., ‘Ciemno, prawie noc’, reż. Borys Lankosz, “Culture.pl.”
75.Staszczyszyn B., City placement po polsku, “Culture.pl.” 3 March 2020.
76.Staszczyszyn B., ‘Pokot’, reż. Agnieszka Holland, “Culture.pl.”
77.Thum G., Die fremde Stadt. Breslau nach 1945, Munich 2003.
78.Tokarczuk O., Prowadź swój pług przez kości umarłych, Cracow 2009.
79.Travel for a hundred. Magiczny KAMIENIOŁOM w Świerkach. Góry Sowie – film Znaki, “YouTube” 27 March 2022, https://www.youtube.com/watch?v=XVmRYBnODp0.
80.Varga K., Varga o serialu ‘Rojst’: We mnie Peerel siedzi głęboko, mam w szafkach niedorzeczne zapasy papieru toaletowego, “Gazeta wyborcza” (Duży Format) 20 Aug. 2018.
81.Warnes C., Sasser K., Introduction, [in:] Magic Realism and Literature, eds. C. Warnes, K. Sasser, Cambridge 2020, doi: https://doi.org/10.1017/9781108551601.
82.Zieliński R., ‘Woda wymywa wszystko i odsłania prawdę’. Jan Holoubek o nowym serialu Netflixa ‘Rojst ‘97’ z powodzią w tle, “Gazeta Wyborcza” 7 July 2021.