Autobiografia Literatura Kultura Media

ISSN: 2353-8694    OAI    DOI: 10.18276/au.2018.2.11-07
CC BY-SA   Open Access   DOAJ  ERIH PLUS

Issue archive / nr 2 (11) 2018
Biografia w kazaniach pogrzebowych Jakuba Olszewskiego
(A Biography in Funeral Sermons of Jakub Olszewski)

Authors: Michał Kuran
Uniwersytet Łódzki
Keywords: Olszewski Jakub biography in a funeral praching
Data publikacji całości:2018-04-04
Page range:30 (85-114)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstract

The subject of deliberation is a piece of six funeral sermons from 20. and 30. of 17th century written by Jesuit Jakub Olszewski who reminds Samuel Pac, Anna Sapieżanka Radziwiłłowa, Bishop Eustachy Wołłowicz, Priest Jan Karol Białłozor, Krzysztof Mikołaj Sapieha and Gryzelda Wodyńska Sapieżyna. The purpose of the study is to present how and how much the preacher introduces biography of the deceased in the concept of funeral sermon, determining how much interesting for him is a real biography, and how much the attitude, as well as executing the moralistic plan. To what extend Olszewski uses established by Quintilian eulogy scheme and how much he extracts from a model known from historiography. Praising the deceased Olszewski refers to heraldic symbolism, he also uses loci given by Quintilian. As important the preacher considers also recalling testimonies of heroic faith, which he draws from confessors of the deceased. Olszewski by creating personal patterns pursues to achieve his parenetic objective. In practice the preacher gives information telling about: genealogy, individual life experiences (in case of men – about their public activity), practical piety, moral virtues, charity, fundatory activity and pious death. Therefore, the preacher does not set an objective to present biography of deceased person, but sketches personal patterns of representative models, which are given by fate of a deceased. Speaker teaches auditors the art of good life, as well as he presents demeanors worth imitating. Olszewski thus combines scheme given by Quintilian with the elements of scheme known from hagiography. He presents the pattern of sanctity available to everyone. His biographies have a laudatory-parenetic profile.
Download file

Article file

Bibliography

1.„Aleksandra Marianna Wiesiołowska”. Wikipedia. Dostęp 17.07.2017, aktualizacja 29.11.2016.https://pl.wikipedia.org/wiki/Aleksandra_Marianna_Wiesiołowska.
2.„Krzysztof Wiesiołowski”. Wikipedia. Dostęp 17.07.2017, aktualizacja 06.04.2017. https://pl.wikipedia.org/wiki/Krzysztof_Wiesiołowski.
3.Brown, Józef ks. „Olszewski Jakub”. W: tegoż, Biblioteka pisarzów asystencyi polskiej Towarzystwa Jezusowego. Tłum. ks. W. Kiejnowski SJ. Poznań: w komisie i czcionkami Ludwika Mersbacha, 1862.
4.Chodynicki, Ignacy ks. Dykcjonarz uczonych Polaków. T. 2, Lwów: 1833.
5.Dąbrowski, Stanisław, „O panegiryku”. Przegląd Humanistyczny 9 (1965), 3: 101–110.
6.Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564–1995. Oprac. Ludwik Grzebień SJ przy współpracy zespołu jezuitów. Kraków: Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna Ignatianum, 2004.
7.Estreicher, Karol. Bibliografia polska. T. 23. Kraków: Czcionkami Drukarni Uniwersytetu Jagiellońskiego pod zarządem Józefa Filipowskiego, 1910.
8.Jarczykowa, Mariola. Przy pogrzebach rzeczy i rytmy. Funeralia Radziwiłłowskie z XVII wieku. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2012.
9.Kapuścińska, Anna. „Żywoty świętych” Piotra Skargi. Hagiografia – parenetyka – duchowość. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2008.
10.Kuran, Michał. „Człowiek baroku w kazaniach pogrzebowych Marka Korony”. W: Człowiek w literaturze polskiego baroku, red. Andrzej Borkowski, Marcin Pliszka, Artur Ziontek. Siedlce: Instytut Filologii Polskiej Akademii Podlaskiej, 2007.
11.Kuran, Michał. „Siedemnastowieczne funeralia z kręgu Radziwiłłów (Mariola Jarczykowa, Przy pogrzebach rzeczy i rytmy. Funeralia Radziwiłłowskie z XVII wieku)”. Ruch Literacki 54 (2013), 6: 725–728.
12.Lausberg, Heinrich. Retoryka literacka. Podstawy wiedzy o literaturze. Tłum. oprac. i wstęp Albert Gorzkowski. Bydgoszcz: Homini, 2002.
13.Lulewicz, Henryk. „Pac Samuel”. W: Polski słownik biograficzny. T. 24. Red. Emanuel Rostworowski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo PAN, 1979.
14.Lulewicz, Henryk. „Radziwiłł Albrycht Władysław”. W: Polski słownik biograficzny. T. 30. Red. Emanuel Rostworowski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo PAN, 1987.
15.Maciejowski, Wacław Aleksander. Piśmiennictwo polskie od czasów najdawniejszych aż do roku 1830. T. 3. Warszawa: Nakładem i drukiem S. Orgelbranda księgarza i typografa, 1852.
16.Mecherzyński, Karol. Historia wymowy w Polsce. T. 3. Kraków: Nakładem Józefa Czecha księgarza, 1860.
17.N[iedzielski], Jan ks. „Olszewski Jakub”. W: Podręczna encyklopedia kościelna. T. 29–30, 200. Warszawa: Skład główny w księgarni Gebethnera i Wolffa, Kraków: G. Gebethner i S-ka, 1913.
18.Niedźwiedź, Jakub. Wstęp do Dwa kazania wygłoszone po śmierci królowej Konstancji i Zygmunta III, 5–41. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Sub Lupa, 2016.
19.Nitecki, Piotr ks. Biskupi Kościoła w Polsce w latach 965–1999. Słownik biograficzny, wyd. 2 popr. i uzup. Warszawa: Pax, 2000.
20.Obremski, Krzysztof. Panegiryczna sztuka postaciowania: August II Mocny. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2003.
21.Olszewski, Jakub. Grono winne pod zodyjakiem sapieżyńskim w młodem wieku dojrzałej cnoty. Na pogrzebie Wielmoż[nego] Pana Je[go] M[ości] P[ana] Krysztofa Sapiehy wojewodzica wileńskiego, pisarza W[ielkiego] K[sięstwa] L[itewskiego], markowskiego, zdzitowieckiego starosty. [Wilno: 1631].
22.Olszewski, Jakub. Kazanie na pogrzebie Jaśnie Oświeconej Jej M[ości] Paniej Anny Sapieżanki Albrychtowej Radziwił[ł]owej, k[siężnej] P[aństwa] R[zymskiego] na Ołyce i Nieświeżu hrabinej na Szydłowcu i Mirze. Kasztelanowej trockiej, szereszewskiej etc. starościnej. Wilno: w drukarni Akademijej
23.Societatis Jesu, [1627].
24.Olszewski, Jakub. Kazanie na pogrzebie prześwietnego i przewielebnego w Chrystusie ojca i pana I[ego] M[ości] K[siędza] Eustachego Wołłowicza biskupa wileńskiego, prymasa Wielkiego Księstwa Litews[kiego]. Wilno: w drukarni Akademijej Societatis Jesu 1630.
25.Olszewski, Jakub. Kazanie na pogrzebie Wielebnego w Bogu Prałata. J[ego] M[ości] K[siędza] Karola Jana Białłozora proboszcza wileńskiego, referendarza i W[ielkiego] K[sięstwa] Lit[ewskiego] regenta. Wilno: w drukarni Akademijej Societatis Jesu, 1631.
26.Olszewski, Jakub. Kazanie na pogrzebie Wielmożnego Pana, Jego Mości Pana Samuela Paca wielkiego Wielkiego K[sięstwa] L[itewskiego] chorążego, na ekspedycyjej inflantskiej, przeciw Gustawowi Adolfowi książęciu sudermańskiemu, w wojsku Króla Jego Mości pułkownika. Wilno: w drukarni
27.Akademijej Societatis Jesu, 1627.
28.Olszewski, Jakub. Tytuły po tytułach. Naleziony po zgubionych Jaśnie Wielmożnej Paniej a Paniej, Jej M[ości] P[aniej] Gryzelle Wodyńskiej Sapieżynej, marszałkowej wielkiej Wielkiego K[sięstwa] L[itewskiego], słonimskiej, bludnieńskiej etc. starościnej pokazany. Wilno: Typis Academicis Societatis Jesu, 1633.
29.Pelczar, Józef Sebastian. Zarys dziejów kaznodziejstwa w Polsce, wyd. 2 przejrzane i pomnożone. Kraków: Czcionkami Drukarni Uniwersytetu Jagiellońskiego pod zarządem Józefa Filipowskiego, 1917.
30.Piechnik, Ludwik SJ ks. „Olszewski Jakub”. W: Słownik polskich teologów katolickich, red. ks. Hieronim E. Wyczawski OFM. Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej, Wydawnictwo, 1982.
31.Piechnik, Ludwik. „Olszewski Jakub”. W: Polski słownik biograficzny. T. 24. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1979.
32.Platt, Dobrosława. Kazania pogrzebowe z przełomu XVI i XVII wieku. Z dziejów prozy staropolskiej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1992.
33.Rachuba, Andrzej. „Sapieha Krzysztof Mikołaj”. W: Polski słownik biograficzny. T. 35. Red. Henryk Markiewicz. Warszawa–Kraków: Polska Akademia Nauk, Instytut Historii, 1994.
34.S[obieszczański], Franciszek Maksymilian. „Olszewski Jakub”. W: Encyklopedia powszechna. T. 19. Warszawa: Nakład, druk i własność S. Orgelbranda, księgarza i typografa, 1865.
35.Siarczyński, Franciszek. Obraz wieku panowania Zygmunta III. króla polskiego i szwedzkiego zawierający opis osób żyjących pod jego panowaniem. Cz. 2. Kraków: drukiem i nakładem Księgarni Nowej, 1828.
36.Skwara, Marek. O dowodzeniu retorycznym w polskich drukowanych oracjach pogrzebowych XVII wieku. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 1999.
37.Skwara, Marek. Polskie drukowane oracje pogrzebowe XVII wieku. Bibliografia. Gdańsk: Słowo/obraz terytoria, 2009.
38.Tomkiewicz, Władysław. „Białłozor Jan Karol”. W: Polski słownik biograficzny. T. 1. Red. Władysław Konopczyński. Kraków: Nakładem Polskiej Akademii Nauk, Skład Główny w Księgarniach Gebethnera i Wolffa, 1935.
39.Wiszniewski, Michał. Historia literatury polskiej. T. 9. Kraków: Nakładem Aleksandra hrabi Przeździeckiego, 1857.