Studia Maritima

ISSN: 0137-3587     eISSN: 2353-303X    OAI    DOI: 10.18276/sm.2018.31-07
CC BY-SA   Open Access   DOAJ  ERIH PLUS

Lista wydań / Vol. 31 2018
THE POLISH-LITHUANIAN COMMONWEALTH AND ITS INHABITANTS DURING THE GREAT NORTHERN WAR IN GENERAL MAGNUS STENBOCK’S OPINION
(RZECZPOSPOLITA I JEJ MIESZKAŃCY W DOBIE WIELKIEJ WOJNY PÓŁNOCNEJ W OPINII GENERAŁA MAGNUSA STENBOCKA)

Autorzy: Gabriela Majewska ORCID
Uniwersytet Gdański, Instytut Historii
Słowa kluczowe: Polska Szwecja wojna północna Magnus Stenbock
Data publikacji całości:2018
Liczba stron:20 (135-154)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstrakt

Magnus Stenbock należał do najwybitniejszych dowódców w armii Karola XII czasu wielkiej wojny północnej (1700–1721). Na ziemiach polskich przebywał w charakterze okupanta wraz ze szwedzkim wojskiem w latach 1702–1706. Jego nastawienie do Polski i Polaków wynikało z doświadczeń wojennych, zwłaszcza łatwych zwycięstw odnoszonych nad Polakami. Zwycięstwa utwierdziły Szwedów w przekonaniu o małej wartości militarnej armii przeciwnika i sprzyjały utrwaleniu się lekceważącego, przechodzącego w pogardę stosunku do mieszkańców ziem Rzeczpospolitej. Mimo że wielu Polaków stanęło po szwedzkiej stronie i współpracowało z najeźdźcą, Stenbock nie darzył ich zaufaniem, zarzucał obłudę, dwulicowość, niestałość w poglądach, oskarżał o nieposłuszeństwo i brak skrupułów. Sytuacja w jakiej znaleźli się kolaborujący z Karolem XII Polacy wymagała umiejętności lawirowania, tak by ściągane kontrybucje były możliwie najmniej uciążliwe. Bezwzględne metody ściągania przez Szwedów kontrybucji wyzwalały jednak w Polakach nieposłuszeństwo i opór. Obracając się wśród polskiej arystokracji i szlachty, Stenbock dostrzegał skłócenie, intrygi, rozwiązłość. Atrakcyjny dla szwedzkiego generała, nieprzywykłego do zbytku i przepychu, był wystawny tryb życia polskich wyższych sfer. Zainteresowanie budził nie tylko egzotyczny ubiór Polaków, ale także broń, srebrne zastawy stołowe, dywany, kosztowne tkaniny, futra, pościel, obrusy, lustra, zegary, obrazy. Wiele z tych przedmiotów Stenbock wywiózł w postaci łupów do Szwecji. Generał krytycznie oceniał wartość bojową polskiej armii, ale dla obrony Skanii przed Danią utworzył pospolite ruszenie chłopów na wzór polski. Przebywając 5 lat na ziemiach polskich Magnus Stenbock miał wiele okazji dobrze poznać Polaków. Często jednak wydawał uproszczone, przesadzone i niesprawiedliwe oceny. Wiele cech polskiego charakteru zasługiwało niewątpliwie na potępienie, ale na chwiejność,dwulicowość, lawirowanie czy nieposłuszeństwo społeczeństwa polskiego, na co skarżył się generał, wpływała sytuacja w jakiej znaleźli się kolaborujący ze Szwedami Polacy oraz postępowanie obcego wojska. Oceny i sądy wydawane przez Magnusa Stenbocka na temat Polski i jej mieszkańców nie odbiegały od opinii formułowanych przez Karola XII oraz innych szwedzkich dowódców wojskowych.
Pobierz plik

Plik artykułu

Bibliografia

1.Central Archives of Historical Records (Archiwum Główne Akt Dawnych), Archiwum Radziwiłłów, Jnl. II, no. 1970, file 14, Appeal of the General Commissioner (Odezwa Generalnego Komisarza) Gen. Stenbock 23.10.1702.
2.Berättelse om General-Krigskommissariatets viktigaste åtgöranden 1702–1704, Karolinska Krigares Dagböcker, vol. XII, Lund 1918.
3.Bref och skrifvelser till Carl XII från Magnus Stenbock 1702–1705, Karolinska Krigares Dagböcker, vol. XII, Lund 1918.
4.Biblioteka Czartoryskich, ms 196, 525, 1995,
5.Journal över expeditionen 1702–1703 af generalmajoren, grefve Magnus Stenbock, Karolinska Krigares Dagböcker, vol. XII, Lund 1918.
6.M. Stenbock, Kårt Deduction af den Expedition mig uppdragen wart…, Marienburg d:26 Martii 1704, Karolinska Krigares Dagböcker, vol. XII, Lund 1918.
7.Magnus Stenbock och Eva Oxenstierna en brefväxling, utg. av Carl Magnus Stenbock, del I, Stockholm 1913.
8.“Nils Reuterholms Journal”, Historiska Handlingar 36 (1957), 2.
9.Anusik Z. Karol XII. Wrocław, 2006.
10.Asker B. “Officerarna och det svenska samhället 1650–1700”, Studie Historica Uppsaliensie 133 (1983).
11.Cavallie J. “De höga officerarna. Studier i den svenska militäre hierarkien under 1600 talets senare del”, Militärhistoriska studier 4 (1981).
12.Cieślak E., “W wirze wojny północnej”. In: Historia Gdańska, ed. E. Cieślak. Vol. III/1: 1665–1793, part 2: Okres wojen i dekoniunktury gospodarczej (1700–1793). Gdańsk, 1993.
13.Englund P. Połtawa, Gdańsk 2015.
14.Eriksson I. Karolinen Magnus Stenbock. Atlantis, 2007.
15.Górny A., Piwarski K. Kraków w czasie drugiego najazdu Szwedów na Polskę 1702–1709. Cracow 1932.
16.Kopczyński M. “Szlachta i państwo w XVI–XVIII wieku – model szwedzki”, Przegląd Historyczny 3 (1996).
17.Kopczyński M. “Dania i Szwecja czyli państwa militarne”. In: Rzeczpospolita–Europa XVI–XVIII wiek. Próba konfrontacji, eds. M. Kopczyński, W. Tygielski. Warsaw, 1999.
18.Łakociński Z. Magnus Stenbock w Polsce. Przyczynek do historii szwedzkich zdobyczy w czasie wojny północnej. Wrocław, 1967.
19.Majewska G. “Obraz szwedzkiego wojska w Rzeczpospolitej okresu wielkiej wojny północnej (1700–1721)”, Slavica Lundensia 28 (2017).
20.Majewska G. “Szwedzkie elity w XVII i XVIII wieku o Polsce i jej mieszkańcach”, Slavica Lundensia 26 (2011).
21.Marklund A. “Magnus Stenbock: the Count and the Spy”, History Today 60 (2010) October.
22.Marklund A. Stenbock. Ära och ensamhet i Karl XII:s tid (Historiska Media: 2008).
23.Nieć J. Rzeszowskie za Sasów: szkic historyczny. Rzeszów, 1938.
24.Piwarski K. Hieronim Lubomirski, hetman wielki koronny. Cracow, 1929.
25.Poraziński J. “Oblężenie Torunia w 1703 r.: uwagi i refleksje w związku z 300 rocznicą”,
26.Rocznik Toruński 30 (2003).
27.Stade A. Erik Dahlberg och Carl X Gustafs Krigshistoria (Stockholm 1967), rev. J. Serczyk, Zapiski Historyczne 35 (1970), 2.
28.Wagner M. Kliszów 1702. Warsaw, 1994.
29.Wimmer J. “Polskie wojsko i sztuka wojenna w czasie wielkiej wojny północnej”, Studia i Materiały do Historii Wojskowości XXI (1978).
30.Wimmer J. Wojsko Rzeczypospolitej w dobie wojny północnej. Warsaw, 1956.