Studia Maritima

ISSN: 0137-3587     eISSN: 2353-303X    OAI    DOI: 10.18276/sm.2017.30-10
CC BY-SA   Open Access   DOAJ  ERIH PLUS

Lista wydań / Vol. 30 2017
HIERARCHIA KOŚCIOŁA RZYMSKOKATOLICKIEGO WOBEC ZIEM ODZYSKANYCH** W LATACH 1945–1951 – WYBRANE PERSPEKTYWY

Autorzy: Marta Cichocka
Instytut historii i Stosunków Międzynarodowych, Uniwersytet Szczeciński
Słowa kluczowe: Kościół rzymskokatolicki Ziemie Odzyskane 1945–1951
Data publikacji całości:2017
Liczba stron:29 (223-251)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstrakt

Artykuł stanowi kolejną próbę rozważań na temat organizacji administracji kościelnej na terenach, które w 1945 roku przeszły z rąk niemieckich do polskich, nazywanych przez Polaków Ziemiami Odzyskanymi. Tym razem proponuje się ujęcie problemu z różnych perspektyw, polskiej i niemieckiej, które dotąd rozpatrywane były w literaturze ze względu na pretensje hierarchów niemieckich do polskiego prymasa Augusta Hlonda o sposób, w jaki dokonał zmian personalnych i granicznych jednostek kościelnych. Kontrowersje wśród badaczy z obu stron wciąż wzbudzają także specjalne uprawnienia nadane polskiemu prymasowi przez papieża Piusa XII. Zagadnienia te stwarzają interesującą możliwość ukazania, jak fakty historyczne mogą być różnie oceniane i interpretowane w zależności od punktu widzenia. Poza spojrzeniem polskim i niemieckim postanowiono dodatkowo zwrócić uwagę na dotąd niezbadany odbiór wydarzeń z okresu zaraz po drugiej wojnie światowej przez mieszkańców ziem, o które toczył się spór. Zbadano, na ile istotne były omawiane sprawy dla tworzącego się dopiero społeczeństwa Pomorza Zachodniego i jego adaptacji w nowym miejscu. Ważną dla tematu postacią, poza wspomnianym Piusem XII i Augustem Hlondem, był również prymas Stefan Wyszyński, ponieważ to za czasów sprawowania przez niego funkcji głowy Kościoła w Polsce podjęte zostały istotne decyzje dotyczące uregulowania sytuacji administracji kościelnej na Ziemiach Odzyskanych.
Pobierz plik

Plik artykułu

Bibliografia

1.Anczarski, Józef. Wspomnienia Dyrektora Wydziału Duszpasterskiego, cz. 1, Rządcy Diecezji Gorzowskiej, z maszynopisu przepisał ks. K. Podgórski, Świnoujście 2007.
2.Chorzępa, Michał. „Rozwój organizacji kościelnej na Ziemi Lubuskiej i Pomorzu Zachodnim w latach 1945–1965”. Nasza Przeszłość 22 (1965): 113–149.
3.Cichocka, Marta. „Kościół rzymskokatolicki w procesach integracyjnych na Pomorzu Zachodnim w latach 1945–1956”. Rozprawa doktorska, Uniwersytet Szczeciński, 2016.
4.Dudek, Antoni, Ryszard Gryz. Komuniści i Kościół w Polsce (1945–1989). Kraków: Znak, 2006.
5.Dzwonkowski, Tadeusz. „Administracja apostolska kamieńska, lubuska i prałatury pilskiej. Zarys dziejów 1945–1966”. W: Księga pamiątkowa 50-lecia organizacji Kościoła katolickiego na Ziemi Lubuskiej Pomorzu Zachodnim i Północnym (1945–1995), red. Paweł Socha, 23–54. Zielona Góra–Gorzów Wielkopolski: Wydawnictwo Diecezji Zielonogórsko-Gorzowskiej, 1998.
6.Engelbert, Kurt. „Adolf Kardinal Bertram Fürst-Erzbischof von Breslau”. Archiv für Schlesische Kirchengeschichte VII (1949).
7.Fenrych, Zofia. „Szczecin w Watykanie, czyli kwestia polskich ziemie zachodnie w polityce kościelnej dyplomatów w latach 1945–1972”. W: Szczecin z oddali, red. Katarzyna
8.Rembacka, 111–130. Szczecin: Instytut Pamięci Narodowej, 2014.
9.Frydrysiak, Adam. „Walka o rząd dusz. Polska administracja kościelna na Pomorzu Zachodnim 1945–1972”. Rocznik Koszaliński 32 (2004): 19–44.
10.Guz, Eugeniusz. „Uciszyć prymasa Hlonda”. Przegląd 2 (2010). Dostęp 21.07.2017. http://www.przeglad-tygodnik.pl/pl/artykul/ uciszyc-prymasa-hlonda.
11.Hlond, August. Nauczanie 1897–1948. Toruń: Kucharski, 2003.
12.Hlond, August. W służbie Boga i Ojczyzny. Wybór pism i przemówień 1922–1948. Warszawa: Wydawnictwo Salezjańskie, 1988.
13.Jasiński, Janusz. „Kwestia pojęcia Ziemie Odzyskane”. W: Ziemie Odzyskane 1945–2005. Ziemie Zachodnie i Północne. 60-lat w granicach państwa polskiego, red. Andrzej Sakson, 15–25. Poznań: Instytut Zachodni, 2006.
14.Klafkowski, Alfons. Granica polsko-niemiecka a konkordaty z lat 1929 i 1933. Warszawa: PAX, 1958.
15.Kominek, Bolesław. W służbie „Ziem Zachodnich”. Wrocław: Wydawnictwo Diecezji Wrocławskiej, 1977.
16.Kozłowski, Kazimierz. „Niemcy, Polacy na Pomorzu Zachodnim (Refleksje o dziedzictwie kulturowym)”. W: Wspólnota kulturowa Pogranicza Pomorskiego, red. Bogdan Matławski. Dobra Szczecińska: Sylwjana, 1999.
17.Kozłowski, Kazimierz. Pierwsze dziesięć lat władzy politycznej na Pomorzu Zachodnim (1945–1955). Warszawa–Szczecin: Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, 1994.
18.Kozłowski, Kazimierz. Stosunki państwo–Kościół w województwie szczecińskim (1945–1972): wybrane problemy. Szczecin: World Trade Center, 1998.
19.Kozłowski, Kazimierz. „Wokół procesów społecznych i losów jednostek na Pomorzu Zachodnim 1945–2009”. Acta Cassubiana IX (2009), 257–268.
20.Kozłowski, Kazimierz. Życie kulturalne Szczecina w latach 1945–1980: szkic historyczny. Szczecin: Polskie Towarzystwo Historyczne, 1984.
21.Kucharski, Wojciech. „Stabilizacja polskiego Kościoła na Ziemiach Zachodnich i Północnych w świetle raportów polskich dyplomatów w Rzymie z lat 1945–1972”. W: Droga do stabilizacji polskiej administracji kościelnej na Ziemiach Zachodnich i Północnych po II wojnie światowej. W 40. Rocznicę wydania konstytucji apostolskiej Pawła VI „Episcoporum Poloniae coitus”, red. Wojciech Kucharski, 121–137. Wrocław: Ośrodek „Pamięć i Przyszłość”, 2013.
22.Matelski, Dariusz. „Kościół katolicki wobec Ziem Zachodnich i Północnych Polski (1945–1995)”. W: Pomorze – trudna ojczyzna? Kształtowanie się tożsamości 1945–1995, red. Andrzej Sakson, 101–129. Poznań: Instytut Zachodni, 1996.
23.Negwer, Joseph. Geschichte des Breslauer Domkapitels im Rahmen der Diözesangeschichte vom Beginn des 19. Jahrhunderts bis zum Ende des Zweiten Weltkrieges. Hildesheim: August Lax, 1964.
24.Nitschke, Bernadetta. Wysiedlenie czy wypędzenie? Ludność niemiecka w Polsce 1945– 1949. Toruń: Adam Marszałek, 2001.
25.Nowicki, Edmund. „Wspomnienia z pierwszych lat urzędowania w diecezji gorzowskiej”. W: Księga pamiątkowa 50-lecia organizacji Kościoła katolickiego na Ziemi Lubuskiej Pomorzu Zachodnim i Północnym (1945–1995), red. Paweł Socha, 514–546. Zielona Góra–Gorzów Wielkopolski: Wydawnictwo Diecezji Zielonogórsko-Gorzowskiej, 1998.
26.Osękowski, Czesław. „Ks. Prymas Stefan Wyszyński wobec stosunków polsko-niemieckich”. W: Stefan Kardynał Wyszyński wobec Ziem Zachodnich i Północnych oraz stosunków polsko-niemieckich. W 100-lecie urodzin Prymasa Tysiąclecia, red. Tadeusz Dzwonkowski, Czesław Osękowski. Warszawa–Poznań–Zielona Góra: Civitas Christiana, 2001.
27.Panuś, Kazimierz. Pius XII. Kraków: Wydawnictwo WAM, 2008.
28.Pietrzak, Jerzy. Pełnia prymasostwa. Ostatnie lata prymasa Polski kardynała Augusta Hlonda 1945–1948, t. 1–2 (Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2009).
29.Pietrzak, Jerzy. „Rola prymasa Hlonda w ustanowieniu polskiej administracji kościelnej na ziemiach przyłączonych do Polski po II wojnie światowej. Trudne odkrywanie faktów”. W: Droga do stabilizacji polskiej administracji kościelnej na Ziemiach Zachodnich i Północnych po II wojnie światowej. W 40. rocznicę wydania konstytucji apostolskiej Pawła VI „Episcoporum Poloniae coetus”, red. Wojciech Kucharski, 33–46. Wrocław: Ośrodek „Pamięć i Przyszłość”, 2013.
30.Pius XII a Polska 1939–1949, oprac. Krzysztof Lis. Warszawa: Wydawnictwo Sióstr Loretanek, 2013.
31.Pius XII i Polska w latach 1939–1945, oprac. Władysław Facchinetti Jelonek. Londyn: Veritas, 1975.
32.Pius XII. Papież w epoce totalitaryzmów. Historiografia i polityka, red. Marek Kornat. Kraków: Arcana, 2010.
33.Popielarczyk, Wiesław. Zadania apostolskie biskupów w ujęciu Stefana kardynała Wyszyńskiego. Kraków: Wydawnictwo UNUM, 2003.
34.Religia i polityka. Zarys problematyki, red. Piotr Burgoński, Michał Gierycz. Warszawa: Elipsa, 2014.
35.Salezjanie w Szczecinie. 60 lat pracy duchownych synów Św. Jana Bosko w Grodzie Gryfa, red. Jacek Brakowski. Szczecin: Drukarnia Kozbur, 2006.
36.Scholz F., Zwischen Staatsräson und Evangelium. Kardinal Hlond und die Tragödie der Ostdeutschen Diozesen, Frankfurt am M. 1988
37.Stępiński, Włodzimierz. „Zwischen Staatsräson und Evangelium: Kardinal Hlond und die Tragödie der Ostdeutschen Diozesen, Franz Scholz, Frankfurt 1988”. Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne 21 (1988): 265–273.
38.Strauchold, Grzegorz. Myśl zachodnia i jej realizacja w Polsce Ludowej w latach 1945–1957. Toruń: Adam Marszałek, 2003.
39.Strobinger, Rudolf. Kreutz und Roter Stern. Düsseldorf: Rau Verlag, 1977.
40.Szuba, Zdzisław. „Na Ziemiach Zachodnich po wiekach odzyskanych. Kościół na Ziemiach Zachodnich (1945–1970)”. Życie i Myśl 5 (1970): 25–28.
41.Wejman, Grzegorz. Organizacja Kościoła katolickiego na Pomorzu Zachodnim i Ziemi Lubuskiej 1945–2005. Szczecin: Uniwersytet Szczeciński, 2005.
42.Wejman, Grzegorz. „Organizowanie struktur kościelnych na Pomorzu Zachodnim i Ziemi Lubuskiej w latach 1945–1972”. W: Polityka władz państwowych wobec Kościoła katolickiego na Pomorzu Zachodnim i Ziemi Lubuskiej w latach 1945–1989, red. Tadeusz Ceynowa, Paweł Knap. Szczecin: Instytut Pamięci Narodowej, 2010.
43.Wiązowski, Eugeniusz Grzegorz. „Kardynał August Hlond jako twórca podstaw administracji kościelnej na Pomorzu Środkowym po II wojnie światowej”. Studia Koszaliń sko-Kołobrzeskie 20 (2013), 1–2: 331–351.
44.Wilk, Stanisław. „Nadzwyczajne uprawnienia Prymasa Polski kard. Augusta Hlonda”. Studia Prymasowskie 5 (2011): 15–27.
45.Wisłocki, Jerzy. „Kościół katolicki wobec polskich ziem zachodnich i północnych”. W: 40-lecie powrotu Ziem Zachodnich i Północnych do Polski: materiały z ogólnopolskiej konferencji naukowej odbytej w dniach 25–26 czerwca 1985 roku. Cz. II. Sekcja polityczno-socjologiczna, red. Benon Dymek, 94–103. Warszawa: AkademiaNauk Społecznych 1986.
46.Wyszyński, Stefan. Dzieła Zebrane. T. 1. 1949–1953. Warszawa: Soli Deo, 1991.
47.Wyszyński, Stefan. Pro memoria. Zapiski z lat 1948–1949 i 1952–1953. Warszawa: Soli Deo, 2007.
48.Zieliński, Zygmunt. Kościół w Polsce 1944–2007. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2009.
49.Zieliński, Zygmunt. „Polska w dyplomacji watykańskiej”. W: Polska na tle procesów rozwojowych Europy w XX wieku, red. Stanisław Sierpowski, 170–179. Poznań: Instytut Historii UAM, 2002.
50.Żaryn, Jan. Kościół w Polsce w latach przełomu (1953–1958): relacje ambasadora RP przy Stolicy Apostolskiej. Warszawa: Neriton, 2000.
51.Żaryn, Jan. Dzieje Kościoła Katolickiego w Polsce (1944–1989). Warszawa: Neriton, 2003.
52.Żaryn, Jan. Stolica Apostolska wobec Polski i Polaków w latach 1944–1958 w świetle materiałów ambasady RP przy Watykanie. Warszawa: Neriton, 1998.
53.Żurek, Robert. Kościół rzymskokatolicki w Polsce wobec Ziem Zachodnich i Północnych 1945–1948. Szczecin–Warszawa–Wrocław: Instytut Pamięci Narodowej, 2015.