Studia Maritima

Port w Kołobrzegu u ujścia Parsęty rozpoczął funkcjonowanie na przełomie XIII i XIV wieku. Było to bezpośrednio związane z upowszechnieniem się w żegludze hanzeatyckiej kog, które ze względu na zanurzenie nie mogły swobodnie docierać pod lokacyjne miasto. Najprawdopodobniej w XIV wieku wybudowano po wschodniej stronie rzeki nabrzeże oraz rozpoczęto budowę krótkich (około 50-metrowych) falochronów osłaniających ujście Parsęty. Jednocześnie w porcie zbudowano karczmę celną, w której urzędował wójt osady Ujście, zobowiązany do opieki nad portem. Z biegiem lat mimo wielkich zniszczeń powodowanych przez bardzo silne, cykliczne sztormy (lata 1497, 1645, 1649, 1691, 1693, 1730, 1731) oraz spustoszeń wywołanych przez burze dziejowe, w tym zwłaszcza wojnę trzydziestoletnią i siedmioletnią, port kołobrzeski stopniowo się rozbudowywał. Falochrony o silnej konstrukcji kaszycowej wyprowadzono blisko 100 m w głąb morza. Nabrzeże przy wschodnim brzegu Parsęty wydłużono do około 250 m, przy czym początkowo było to nabrzeże kaszycowe (XV–XVII wiek), a następnie palisadowe (XVIII wiek). Z ówczesnej infrastruktury portowej należy jeszcze wymienić: karczmę celną, żuraw portowy (potwierdzony w XVI wieku), place składowe, magazyn solny, a w XVIII wieku pakownię (Packhof). Od 1666 roku w forcie wzniesionym w czasie wojny trzydziestoletniej po wschodniej stronie rzeki zaczęła działać latarnia. Podstawowym problemem portu było utrzymanie głębokości akwenu portowego (około 2,5 m) oraz głębokości wejścia do portu (zróżnicowana i zależna od aktualnych warunków naturalnych). Ówczesne proste sposoby pogłębiania akwenu portowego nie przynosiły trwałych i zadowalających efektów. W tej sytuacji (od XVI wieku) większe jednostki zmuszone były do prowadzenia przeładunków pośrednich na redzie portu. Portem początkowo zarządzał wójt portowy. Już w XIV wieku pojawili się „panowie portowi” pobierający opłaty od jednostek przybyłych do ujścia Parsęty. Od drugiej połowy XV wieku wzmiankowani są prowizorzy portowi (na początku jeden, potem dwóch, wreszcie czterech), którzy w imieniu rady rotacyjnie zarządzali portem. Z czasem (druga połowa XVI wieku) zanikli „panowie portowi”, a prowizorzy portowi zarządzali całym portem, pobierali opłaty portowe (do końca XVII wieku), nadzorowali remonty oraz pracę portu. Aktualnie urzędującemu prowizorowi podlegał wójt Ujścia, cieśla portowy wraz z pomocnikami, piloci wprowadzający statki oraz robotnicy portowi. W XVIII wieku wszelkie opłaty od przywożonych i wywożonych towarów oraz przybyłych statków pobierali urzędnicy pakowni. Tam też działała kasa portowa.