Studia Maritima

ISSN: 0137-3587     eISSN: 2353-303X    OAI    DOI: 10.18276/sm.2021.34-03
CC BY-SA   Open Access   DOAJ  CEEOL  ERIH PLUS

Lista wydań / Vol. 34 2021
Casting a glance across Balticum – Poland and her past in Arild Huitfeldt’s Chronicle
(Spojrzenie przez Bałtyk – Polska i jej dzieje w Kronice Królestwa Duńskiego Arilda Huifeldta)

Autorzy: Krystyna Szelągowska ORCID
Faculty of History and International Relations, University of Bialystok
Słowa kluczowe: Arild Huitfeldt historiografia renesansowa region bałtycki
Data publikacji całości:2021
Liczba stron:26 (61-86)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstrakt

XVI –wieczna Kronika Królestwa duńskiego, autorstwa Arilda Huitfeldta powstała na marginesie starań państwa o stworzenie nowoczesnej syntezy dziejów narodowych, mającej do spełnienia różnorakie polityczne cele, w odniesieniu do zagranicznego i krajowego odbiorcy. 9-tomowe dzieło omawia dzieje Danii od legendarnego króla Dana do roku 1559 (śmierć Chrystiana III). Napisane w języku narodowym, ma dość tradycyjną formę, bliską rocznikowi i kronice. Pozostaje historią pragmatyczną, realizującą polityczne, dydaktyczne i moralizatorskie cele. Mimo wielu słabości, historia ta przyniosła wizję dziejów Danii, kształtującą mentalność wielu pokoleń duńskich elit w epoce nowożytnej. Kronika jest świadectwem poszerzania się horyzontów elit duńskich tego czasu, które reprezentuje autor dzieła, magnat i kanclerz Korony, Arild Huitfeldt. Większe zainteresowanie Polską w tym kręgu mogło być skutkiem polsko-duńskich zbliżeń na tle skomplikowanego układu politycznego północnej Europy, splotu interesów i konfliktów (Polska – Dania – Szwecja – Zakon Krzyżacki – Gdańsk – Hanza – Marchia Brandenburska – Cesarstwo). Celem artykułu jest ukazanie, jakie informacje o Polsce i jej dziejach znane były wykształconym elitom duńskim tego okresu. Tradycyjny kształt dzieła rzutuje na dobór przekazów, który cechuje przemieszanie informacji ważnych z błahymi. Informacje o Polsce w większości mają charakter rozproszonych wzmianek, dotyczących takich zdarzeń jak dynastyczne mariaże, dwustronne traktaty, wojny i bitwy oraz pojedyncze, czasem „sensacyjne” fakty. Narracja bardziej rozbudowana pojawia się w odniesieniu do nowszych dziejów, w przypadku m. in. wojny trzynastoletniej. Pewne polonicum, choć akurat nie związane z rzeczywistymi faktami, zostało użyte w kry- tyce króla Chrystiana II. Znający realia systemu politycznego Rzeczpospolitej kanclerz używał polskiego przykładu w opisie ustroju Danii, który uważał za podobny.
Pobierz plik

Plik artykułu

Bibliografia

1.Jacka Goody’ego”. Kwartalnik Historyczny 76 (2019), 3: 425–452.
2.Bielski, Marcin. Kronika Polska, Marcina Bielskiego. Nowo przez Ioachima Bielskiego syna iego wydana (-). Kraków 1597 (reprint), Warszawa: Wydawnictwo Graf_ika, 2019.
3.Biskup, Marian. Trzynastoletnia wojna z Zakonem Krzyżackim 1454–1466. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1967.
4.Bömelburg Hans-Jürgen. Polska myśl historyczna a humanistyczna historia narodowa (1500—1700). Transl. Zbigniew Owczarek, Kraków: Universitas, 2011.
5.Burke, Peter. Renesans. Transl. Ewa Elżbieta Nowakowska, Kraków: Wydawnictwa UJ, 2009.
6.Czapliński, Władysław. Polska a Dania XVI-XX w. Warszawa: PWN, 1976. Długopolski, Edmund. Władysław Łokietek na tle swoich czasów. Kraków: Universitas, 2009.
7.Enenkel, Karl A.E., Ottenheym, Konrad A. “The Quest for an Appropriate Past: The Creation of National Identities in Early Modern Literature, Scholarship, Architecture and Art”. In: The Quest for an Appropriate Past in Literature, Art and Architecture ed. Idem, 1–12. Leiden, Boston: Brill, 2019.
8.Fabricius, Knud. “Cornelius Hamsfort og den danske Bonde”, Historisk Tidsskrift, series 10, 26 (1932–1934), 543. Accessed 10.06.2021. https://tidsskrift.dk/historisktidsskrift/article/view/49791.
9.Garlicki, Andrzej. “Przedmowa”. In: Sąsiedzi i inni, ed. Andrzej Garlicki, 5–6. Warszawa: Czytelnik, 1978.
10.Gat, Azar. (With Alexander Yakobson). Nations. The Long History and Deep Roots of Political Ethnicity and Nationalism. Cambridge: Cambridge University Press 2013. Grabski, Andrzej Feliks. “Czy historiografię można uwolnić od mitu?”. Przegląd Humanistyczny 40 (1996), 1: 1–17.
11.Grabski, Andrzej F. Polska w opiniach Europy Zachodniej XIV–XV wiek. Warszawa: PWN, 1968.
12.Grabski, Andrzej F. Polska w opiniach obcych X–XII wiek. Warszawa: PWN, 1964.
13.Grafton, Anthony. What was history? The art of history in early modern Europe. Cambridge: Cambridge University Press, 2007.
14.Hanusiewicz-Lavallee, Mirosława, ed. Wśród krajów Północy. Kultura Pierwszej Rzeczypospolitej wobec narodów germańskich, słowiańskich i naddunajskich: mapa spotkań, przestrzenie dialogu. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2015.
15.Haye, Thomas. “The Construction of National Past in Bella Britannica by Humbert of Montmoret (d. ca. 1525)”. In: The Quest for an Appropriate Past in Literature, Art and Architecture, ed. Karl A.E. Enenkel, Konrad A. Ottenheym, 153–166. Leiden, Boston: Brill, 2019. DOI: https://doi.org/10.1163/9789004378216_008.
16.[Heithman, Ludvig]. “Dagbog over de danske Gesandters Rejse til England og Holland in Tillæg til Arild Huitfeldts Levned”, ed. Holger Fr. Rørdam. In: H.F. Rørdam, Historieskriveren Arild Huitfeldt, Danmarks Riges Kansler og Raad, Skoleherre for Herlufsholm. Kjøbenhavn: V. Thaning & Appel, 1896.
17.[Helgesen, Poul]. “Den skibyske Krønike”. In: Monumenta Historiae Danicae, ed. H.F. Rørdam, vol.1, Kiøbenhavn: G.E.C. GAD, 1873.
18.Hirschi, Caspar. The Origins of Nationalism. An alternative History from Ancient Rome to Early Modern Germany. Cambridge: Cambridge University Press, 2012.
19.Holberg, Ludvig. Dannemarks Riges Historie. Vol. 1, Kjøbenhavn, 1732. Accessed on 15.10.2020. http://holbergsskrifter.dk/holberg-public/view?docId=DH%2FDHTom2.page&toc.depth=1&brand=&chunk.id=bd2chap1; Vol. 2, Kjøbenhavn, 1733. Accessed on 06.10.2019.http://holbergsskrifter.dk/holberg-public/view?docId=DH%2FDHTom2. page&toc.depth=1&brand=&chunk.id=bd2chap1.
20.[Huitfeldt, Arild]. Danmarckis Rigis Krønicke... (-). vol. 1–2, Kiøbenhaffn: Joachim Moltke, 1652.
21.Ilsøe, Harald. “Arild Huitfeldts Krønike konfronteret med Anders Sørensen Vedel og eftertiden”. Fund og Forskning 14 (1967): 23–58.
22.Jørgensen, Kai E. Jordt. “Jan Laskis Besøg i Danmark, Vinteren 1553”. Teologisk Tidsskrift for den danske Folkekirke, series 5 (1935), 6: 81–116.
23.Kot, Stanisław. Rzeczpospolita Polska w literaturze politycznej Zachodu. Kraków 1919.
24.Kromer, Marcin. Historyja prawdziwa o przygodzie żałosnej książęcia finlandzkiego Jana
25.i królewny polskiej Katarzyny, ed. Janusz Małłek, Olsztyn: Pojezierze, 1983.
26.Kromer, Marcin. Kronika Polska Marcina Kromera biskupa warmińskiego ksiąg XXX (-).
27.Sanok 1857.
28.Libiszowska, Zofia. “Zainteresowanie Polską w historiografii francuskiej XVI i XVII wieku”. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego, Nauki Humanistyczno-Społeczne, series 1, 12 (1959): 63–82.
29.Lyschander, Claus Christoffer. Synopsis historiarum Danicarum ... den Danske historia... forfatted vdi de Danske kongers slectebog. Kiøbenhaffn: Henrich Waldkirch, 1622. Accessed on 18.09.2020. https://books.google.pl/ books?id=NLtBAAAAcAAJ&printsec=frontcover&hl=pl&source=gbs_ge_ summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false.
30.Małłek, Janusz. “Stosunki kulturalne Polski i Litwy z państwami skandynawskimi
31.w późnym średniowieczu i w czasach nowożytnych (1385/97–1795)”. In: Wśród krajów Północy. Kultura Pierwszej Rzeczypospolitej wobec narodów germańskich, słowiańskich i naddunajskich: mapa spotkań, przestrzenie dialogu, ed. Mirosława Hanusiewicz- Lavallee, 58–102. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2015.
32.Merkuriusz sarmacki z Niderlandów i Anglii, czyli zwięzła relacja z dwóch poselstw do Niderlandów i Anglii, które z woli Najjaśniejszego i Najpotężniejszego króla Polski
33.i Szwecji etc., i za zgodą Jego dostojników, senatorów i Sejmu gorliwie i chwalebnie sprawował i uczynił sławnymi oświecony i wspaniały Paweł Działyński Roku Pańskiego 1597. Transl. Irena Horbowy, ed. Ryszard Marciniak, Wrocław: Zakład Narodowy
34.im. Ossolińskich 1978.
35.Migdalski, Paweł. Słowiańszczyzna północno-zachodnia w historiografii polskiej,
36.niemieckiej i duńskiej. Wodzisław Śląski: Wydawnictwo Templum, 2019. Nowak, Zenon. “Przymierze Polski i Litwy z państwami unii kalmarskiej”. Zapiski
37.Historyczne, 34 (1969), 3: 45–78.
38.Nowak, Zenon. “Sprawa przyłączenia Pomorza Słupskiego do Polski w latach 1419–1425”.
39.Zapiski Historyczne, 39 (1974), 3: 100–124.
40.Rørdam, Holger Frederik. Historieskriveren Arild Huitfeldt, Danmarks Riges Kansler og
41.Raad, Skoleherre for Herlufsholm. Kjøbenhavn: V. Thaning & Appel, 1896.
42.Rørdam, Holger F. [entry: Arild Huitfeldt]. In: Dansk biografisk Lexicon, ed. Carl Frederick Bricka, vol. 8. Kjøbenhavn: Gyldendalske Boghandels Forlag (F. Hegel & Søn), 1894.
43.Szelągowska, Krystyna. “Arilda Huitfeldta szlachecka wizja dziejów narodowych Danii”. Roczniki Historyczne 86 (2020): 217–248.
44.Ślaski, Kazimierz. Tysiąclecie polsko-skandynawskich stosunków kulturalnych. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1977.
45.Śnieżko, Dariusz. “Jak Marcin Bielski przerabiał z dobrego na lepsze”. In: Tożsamość i rozdwojenie. Renesans. Materiały z V sesji naukowej z cyklu “Świat jeden, ale nie jednolity”, ed. L. Wiśniewska, 211–220. Bydgoszcz: Akademia Bydgoska im. Kazimierza Wielkiego, 2002.
46.Woolf, Daniel R. The Idea of History in Early Stuart England, Erudition, Ideology and ‘The Light of Truth’ from the Accession of James I to the Civil War. Toronto: University of Toronto Press, 1990.
47.Wójcik, Zbigniew, ed. Historia dyplomacji polskiej. Vol. 2, Warszawa: PWN, 1982.
48.Wyczański, Andrzej. “Polska służba dyplomatyczna 1506–1530”. In: Polska służba dyplomatyczna XVI–XVIII wieku, ed. Zbigniew Wójcik, Warszawa: PWN, 1966.
49.Wyrozumski, Jerzy. Kazimierz Wielki. Wrocław: Ossolineum, 1982.
50.Wyrozumski, Jerzy. Dzieje Polski Piastowskiej (VIII wiek – 1370), Wielka Historia Polski. Vol. 2. Kraków: Wydawnictwo Pinnex, 1999.
51.Zins, Henryk. Polska w oczach Anglików. Warszawa: PIW, 1974.