Studia Maritima


ISSN: 0137-3587     eISSN: 2353-303X    OAI    DOI: 10.18276/sm.2020.33-04
CC BY-SA   Open Access   DOAJ  ERIH PLUS

Lista wydań / Vol. 33 2020
Pomerania in the Medieval and Renaissance Cartography – from the Cottoniana to Eilhard Lubinus
(POMORZE W KARTOGRAFII ŚREDNIOWIECZNEJ I RENESANSOWEJ – OD COTTONIANY DO EILHARDA LUBINUSA)

Autorzy: Adam Krawiec ORCID
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Słowa kluczowe: pomorze Księstwo pomorskie kartografia średniowieczna kartografia wczesnonowożytna kartografia morska
Data publikacji całości:2020
Liczba stron:44 (85-128)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstrakt

Praca stanowi nową próbę nowego spojrzenia na kwestie związane z obrazem Pomorza w kar- tografii średniowiecznej i renesansowej. Punkty graniczne analizy wyznacza pojawienie się pierwszej próby bardziej jednoznacznego opisu terenów na południowym wybrzeżu Bałtyku na mapie określanej jako tzw. Cottoniana (XI w.), a z drugiej strony opracowanie mapy Eil- harda Lubinusa (1618), która stanowiła najdoskonalsze wczesnonowożytne przedstawienie kartograficzne terenu Księstwa Pomorskiego, a jednocześnie pod względem formalnym sta- ła na pograniczu kartografii renesansowej i siedemnastowiecznej kartografii „pomiarowej”. Omówienie sposobu przedstawiania kartograficznego obrazu Pomorza zostało podzielone na podrozdziały, odnoszące się do różnych kategorii map. Pierwszy dotyczy średniowiecz- nych map encyklopedyczno-symbolicznych, a zwłaszcza możliwych przyczyn nieuwzględ- niania nazwy Pomorza na zdecydowanej większości map z tej kategorii. W kolejnych podrozdziałach zanalizowane zostały mapy żeglarskie, późnośredniowieczne mapy ptole- mejskie i tzw. mapy typu przejściowego, kartografia renesansowa oraz wczesnonowożytne odrębne mapy Pomorza. Szczególna uwaga została zwrócona na sposób rozumienia nazwy Pomorza przez kartografów oraz na sposoby wpisywania przez nich omawianego regionu w szersze konteksty przestrzenne.
Pobierz plik

Plik artykułu

Bibliografia

1.[Adam of Bremen] Magistri Adam Bremensis Gesta Hammaburgensis ecclesiae pontificum. Ed. B. Schmeidler. MGH SS rer. Germ., Vol. 2. Hannover-Leipzig, 1917.
2.Alexandrowicz S. Rozwój kartografii Wielkiego Księstwa Litewskiego od XV do połowy XVIII wieku, 2nd ed. Poznań, 1989.
3.Annales Altahenses maiores. Ed. E.L.B. Ab Oefele. MGH SS rer. Germ., Vol. 4. Hannover, 1891.
4.Anonymi descriptio Europae orientalis. Ed. D. Kunčer. Beograd, 2013. Augustyn ze Stargardu zwany niegdyś Angelusem. Protokół. Ed. E. Rymar, transl. E. Buszewicz. Stargard, 2008.
5.Babicz J. „Donnus Nicolaus Germanus – Probleme seiner Biographie und sein Platz in der Rezeption der ptolemäischen Geographie“. In: Land- und Seekarten im Mittelalter und in der frühen Neuzeit. Ed. C. Koeman: 9–42. München, 1980.
6.Billion P. “A newly discovered chart fragment from the Lucca Archives, Italy”. Imago Mundi 63 (2011) 1: 1–21.
7.Brincken von den A.D. „Die kartographische Darstellung Nordeueropas durch italienische und malloquinische Portolanenzeichner im 14. und in der ersten Hälfte des 15. Jahrhunderts“. Hansische Geschichtsblätter 92 (1974): 45–58.
8.Brincken von den A.D. „Mappa mundi und Chronographia. Studien zur imago mundi des abendländischen Mittelalters“, Deutsches Archiv für Erforschung des Mittelalters 24 (1968): 118–186.
9.Brincken von den A.D. “Quod non vicietur pictura. Die Sorge um das rechte Bild in der Kartographie”. In: A.D. von den Brincken. Studien zur Universalkartographie des Mittelalters: 311–323. Göttingen, 2008.
10.Bömelburg H.-J. Polska myśl historyczna a humanistyczna historia narodowa (1500–1700), transl. Z. Owczarek. Kraków, 2011.
11.Broc N. La géographie de la Renaissance. Paris, 1980.
12.Buczek K. Dzieje kartografii polskiej od XV do XVIII wieku: zarys analityczno-syntetyczny. Wrocław, 1963.
13.Bujak F. Studja geograficzno-historyczne. Kraków, 1925.
14.Carlton G. “The World Drawn from Nature: Imitation and Authority in Sixteenth- Century Cartography”. Intellectual History Review 24 (2014): 21–37.
15.Cattaneo A. Fra Mauro’s Mappa Mundi and Fifteenth-Century Venice. Turnhout, 2011.
16.„Chorografia Orozjusza w anglosaskim przekładzie króla Alfreda”. In: Źródła skandynawskie i anglosaskie do dziejów Słowiańszczyzny. Ed. G. Labuda: 5–118. Warszawa, 1961.
17.Chekin L. Northern Eurasia in Medieval Cartography. Inventory, Text, Translation, and Commentary. Turnhout, 2006.
18.Codex Epistolaris Saeculi Decimi Quinti, Vol. 2: 1382–1445. Ed. A. Lewicki. Kraków, 1891. Edson E. The World Map 1300–1492. The Persistence of Tradition and Transformation. Baltimore, 2007.
19.El libro del conoscimiento de todos los reynos (The Book of Knowledge of All Kingdoms). Ed. N.F. Marino. Tempe, Arizona, 1999.
20.Falchetta P. Fra Mauro’s World Map, with a Commentary and Translations of the Inscriptions. Turnhout, 2006.
21.Fischer T. Sammlung mittelalterlichen Welt- und Seekarten italienischen Ursprungs und aus der italienischen Bibliotheken und Archiven. Venezia, 1886 (reprint: Amsterdam, 1961).
22.Galli Anonymi Cronica et gesta ducum sive principum Polonorum. Ed. K. Maleczyński, MPH SN, Vol. 2. Cracow, 1952.
23.[Galle Ph.]. Theatri orbis terrarum enchiridion minoribus tabulis per Philippum Gallaeum exaratum. Antverpiae, 1585.
24.Gautier Dalché P. Carte marine et portulan au XIIe siècle: le Liber de existencia riveriarum et forma maris nostri mediterranei (Pise, circa 1200). Rome, 1995.
25.Gautier-Dalché P. “Décrire le monde et situer les lieux au XIIe siècle. L’Expositio mappe mundi et la génálogie de la mappemonde de Hereford”. Mélanges de l’École Française de Rome – Moyen Âge 113 (2001): 343–375.
26.Gautier-Dalché P. “Maps, Travel and Exploration in the Middle Ages: Some Reflections about Anachronism”, The Historical Review 12 (2015): 143–162.
27.Gautier Dalché P. “L’oeuvre géographique du cardinal Fillastre (+ 1428). Représentation du monde et perception de la carte à l’aube des découvertes”. In: Humanisme et culture géographique à l’époque du Concile de Constance. Autour de Guillaume Fillastre. Actes du colloque de l’Université de Reims, 18–19 novembre 1999. Ed. D. Marcotte: 293–319. Turnhout, 2002.
28.Gautier Dalché P. La Géographie de Ptolémée en Occident (IVe–XVIe siècle). Turnhout, 2009.
29.Grabski A.F. Polska w opiniach Europy Zachodniej XIV–XV w. Warszawa, 1968. Herkenhoff M. Die Darstellung außereuropäischer Welten in Drucken deutscher Offizinen des 15. Jahrhunderts. Berlin, 1996.
30.Iwańczak W. „Na progu czasów nowożytnych – kartograficzny obraz świata w twórczości Fra Mauro”. Przegląd Historyczny 91 (1992) 1: 21–32.
31.Kowalenko W. „Bałtyk i Pomorze w historii kartografii (VII–XVI wiek)”. Przegląd Zachodni 10 (1954) 8–9: 353–389.
32.Krawczyk A. „Informacja o badaniach Bożeny Modelskiej-Strzeleckiej nad mapą Jana Długosza”. In: Z dziejów kartografii, Vol. XVII: Kamienie milowe w kartografii. Eds. J. Ostrowski, P.E. Weszpiński: 85–92. Warszawa, 2013.
33.Krawiec A. “The concept of space in the chronicle of Gallus Anonymus, the mental geography of its author, and their significance for the controversy on his place of origin”. Acta Poloniae Historica 112 (2015): 25–46.
34.Kugler H. Die Ebstorfer Weltkarte. Kommentierte Neuasgabe in zwei Bänden. Berlin, 2007. La Roncière M. de, Jourdin M.M. du. Portulane. Seekarten vom 13. bis zum 17. Jahrhundert. München, 1984.
35.Leneghan F. “Translatio imperii: The Old English Orosius and the Rise of Wessex”. Anglia 133 (2015) 4: 656–705.
36.Łopatecki K. „Wykorzystanie map w działaniach strategicznych do 1586 roku w Koronie i Wielkim Księstwie Litewskim”. Terminus 19 (2017) 3: 511–566.
37.Łuczyński J. „Północne i północno-zachodnie pogranicze na szesnastowiecznych mapach Polski i jej sąsiadów”. In: Cartographia confinium. Zachodnie i północne ziemie Rzeczypospolitej w dawnej kartografii. Eds. E. Jaworski, R. Skrycki: 21–50. Gorzów, 2009.
38.Łuczyński J., „Ziemie polskie i litewskie na mapach Mikołaja z Kuzy i jej wariantach”. In: S. Alexandrowicz, J. Łuczyński, S. Skrycki. Historia kartografii ziem polskich do końca XVIII wieku: 52–62. Warszawa, 2017.
39.Łuczyński J., „Ziemie polskie w kartografii drugiej połowy XVI w.” In: S. Alexandrowicz, J. Łuczyński, S. Skrycki, Historia kartografii ziem polskich do końca XVIII wieku: 83–109. Warszawa, 2017.
40.Marino N.F. “Introduction”. In: El libro del conoscimiento de todos los reynos (The Book of Knowledge of All Kingdoms). Ed. N.F. Marino: xi–lvii. Tempe, Arizona, 1999.
41.McGurk P. “The Mappa Mundi”. In: An Eleventh-Century Anglo-Saxon Illustrated Miscellany: British Library Cotton Tiberius B.V Part I. Eds. P. McGurk, D. N. Dumville, M. R. Godden, A. Knock: 79–87. Copenhagen, 1983.
42.McLean M. The Cosmographia of Sebastian Münster. Describing the World in the Reformation. Aldershot, 2007.
43.Modelska-Strzelecka B. „Bernard Wapowski”. In: Copernicana Cracoviensia, Vol. 3: Krakowski krąg Mikołaja Kopernika, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne, 42: 25–66. Kraków, 1973.
44.Morawiec J. „Obraz Słowian w średniowiecznej literaturze skandynawskiej”. In: Wikingowie w Polsce? Zabytki skandynawskie z ziem polskich. Eds. M. Bogacki, A. Janowski, Ł. Kaczmarek: 113–125. Gniezno-Szczecin, 2019.
45.[Münster S.], Cosmographia universalis Sebastiani Münsteri. Basileae, 1550.
46.Nora P. “From Lieux de memoire to Realms of Memory. Preface to the English-language edition”. In: Realms of Memory: Rethinking the French Past. Ed. P. Nora, Vol. 1: XV– XXIV. New York, 1996.
47.Olszewicz B. „Bernard Wapowski”. In: Dziewięć wieków geografii polskiej: wybitni geografowie polscy. Ed. B. Olszewicz: 53–63. Warszawa, 1967.
48.Olszewicz B. „Dwie szkicowe mapy Pomorza z połowy XV wieku”. Strażnica Zachodnia 8 (1937) 1: 35–51.
49.Paravicini W. Die Preußenreisen des europäischen Adels, Vol. 1. Sigmaringen, 1989.
50.Pujades i Battaller R.J. Les cartes portolanes. La representació medieval d’una mar solcada. Barcelona, 2007.
51.Rosik S. Conversio gentis Pomeranorum. Studium świadectwa o wydarzeniu (XII wiek). Wrocław, 2010.
52.Rusakiewicz M. Wineta. Korzenie legendy i jej recepcja w historiografii zachodniopomorskiej do XVI wieku. Wrocław, 2016.
53.Schmieder F. „Anspruch auf christliche Weltherrschaft. Die Velletri/Borgia Karte (15. Jahrhundert) in ihrem ideengeschichtlichen und politischen Kontext“. In: Herrschaft verorten. Politisch Kartographie im Mittelalter und in der frühen Neuzeit. Ed. I. Baumgärtner, M. Strecken: 253–271. Zürich, 2012.
54.Siedlik K. „Analiza prawidłowości przedstawienia treści geograficznej na Wielkiej Mapie Pomorza Eilharda Lubinusa”. Przegląd Zachodniopomorski 29 (2014) 2: 15–58.
55.Skrycki R. „Kartografia Pomorza Zachodniego”. In: S. Alexandrowicz, J. Łuczyński, S. Skrycki, Historia kartografii ziem polskich do końca XVIII wieku: 288–301. Warszawa, 2017.
56.Snyder J. “Map Projections in the Renaissance”. In: The History of Cartography, Vol. 3. Ed. D. Woodward: 365–381. Chicago, 2007.
57.Skrycki R. „Wielka mapa Pomorza Eilharda Lubinusa – dotychczasowy stan badań i nowe ustalenia”. In: Z dziejów kartografii, Vol. XVII: Kamienie milowe w kartografii. Eds. J. Ostrowski, P.E. Weszpiński: 119–137. Warszawa, 2013.
58.Stelmach M. Eilhardus Lubinus i jego wielka mapa Księstwa Pomorskiego. Szczecin, 2001. Stelmach M. Historia kartografii Pomorza Zachodniego do końca XVIII wieku. Szczecin, 1991.
59.Stelmach M. „Zarys dziejów kartografii pomorskiej (XVI-XVIII w.)”. In: Z dziejów kartografii, Vol. IX: Mapy południowego Bałtyku. Ed. M. Stelmach: 35–52. Szczecin, 1997.
60.Stelmach M. „Zarys dziejów kartografii pomorskiej do początków XIX w.”. In: Pomorze i Szczecin na dawnych mapach, planach i widokach. Ed. E. Jäger: 7–15. Szczecin, 1998.
61.Strzelczyk J. Odkrywanie Europy, 2nd ed. Poznań, 2000.
62.Strzelecka B. „Ze studiów nad geografią i kartografią XV w.”. Czasopismo Geograficzne 30 (1959): 287–333.
63.Szeliga J. „Zarys rozwoju kartografii południowego Bałtyku”. In: Z dziejów kartografii, Vol. IX: Mapy południowego Bałtyku. Ed. M. Stelmach: 13–34. Szczecin, 1997.
64.The Hereford Map. A Transcription and Translation of the Legends with Commentary. Ed. S.D. Westrem. Turnhout, 2001.
65.Török Z.G. “Renaissance Cartography in East-Central Europe, ca. 1450–1650”.
66.In: History of Cartography, Vol. 3. Ed. D. Woodward: 1806–1851. Chicago-London, 2007.
67.Ulewicz T. Sarmacja. Studium z problematyki słowiańskiej XV i XVI wieku, 2nd ed. Kraków, 2006.
68.Walther E. „Scherz und Ernst in der Völker- und Stämme-Charakteristik mittellateinischer Verse“. Archiv für Kulturgeschichte 41 (1959): 263–301.
69.Wiesiołowski J. Kolekcje historyczne w Polsce średniowiecznej XIV–XV wieku. Wrocław-Warszawa-Kraków, 1967.
70.Winter H. “The changing face of Scandinavia and the Baltic in cartography up to 1532”. Imago Mundi 12 (1955): 45–54.
71.Wojtkowski A. „O nowo odkrytym tekście ‘Justyfikacji’ wyroku wrocławskiego w procesie polsko-krzyżackim r. 1419/20”. Komunikaty Mazursko-Warmińskie 12 (1968) 3: 533–560.
72.Wojtkowski A. „Tezy i argumenty polskie w sporach terytorialnych z Krzyżakami: część pierwsza (1310–1454)”. Komunikaty Mazursko-Warmińskie 10 (1966) 1: 3–98.
73.Wolny B. „Mapa Księstwa Pomorskiego z 1618 roku Eilharda Lubina. Ocena geometryczno-matematyczna”. Materiały Zachodniopomorskie 34 (1988): 126–141.
74.Wolny B. „Południowe wybrzeże Bałtyku na mapie Księstwa Pomorskiego Eilharda Lubinusa z 1618 roku. Podstawowe ustalenia analizy geometryczno-matematycznej”. In: Z dziejów kartografii, Vol. IX: Mapy południowego Bałtyku. Ed. M. Stelmach: 80–95. Szczecin, 1997.
75.Woodward D., Harley J.B. “Preface”. In: The History of Cartography, Vol. 1: Cartography in Prehistoric, Ancient and Medieval Europe and the Mediterranean. Ed. J.B. Harley, D. Woodward: XV–XXI. Chicago, 1987.
76.Zögner L. Imago Germaniae. Das Deutschlandbild der Kartenmacher in fünf Jahrhunderten. Weissenhorn, 1996.