Studia Maritima


ISSN: 0137-3587     eISSN: 2353-303X    OAI    DOI: 10.18276/sm.2019.32-04
CC BY-SA   Open Access   DOAJ  ERIH PLUS

Lista wydań / Vol. 32 2019
BOLESLAVUS NON SOLUM AUREM CORRECTORIBUS NON ADHIBUIT […] – WAR GALLUS ANONYMUS DEM POLNISCHEN FÜRSTEN BOLESŁAW III. SCHIEFMUND WIRKLICH VORBEHALTLOS POSITIV EINGESTELLT?
(BOLESLAVUS NON SOLUM AUREM CORRECTORIBUS NON ADHIBUIT […] – CZY GALL ANONIM BYŁ NAPRAWDĘ DO BOLESŁAWA KRZYWOUSTEGO POZYTYWNIE NASTAWIONY?)

Autorzy: Grischa Vercamer
Universität Passau
Słowa kluczowe: Bolesław III Krzywousty Gall Anonim Wincenty Kadłubek wyobrażenie władctwa/włady dwunasty wiek polskie średniowiecze
Data publikacji całości:2019
Liczba stron:44 (45-88)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstrakt

Artykuł prezentuje analizę pierwszej polskiej kroniki pióra Galla Anonima, w której – wbrew powszechnym opiniom – wizerunek polskiego księcia Bolesława III Krzywoustego (1085–1138) nie jest jednoznacznie pozytywny, lecz rozbrzmiewają w niej także krytyczne tony. Jednak zgodnie ze specyfiką gatunku, przybyły z zachodniej Europy kronikarz nie wyraził swej krytyki w sposób bezpośredni. W artykule przeanalizowano – według metody współczesnej teorii przedstawień władców oraz narratologii – pojedyncze fragmenty tekstu oraz listy dedykacyjne i epilogi kroniki pod kątem ‘ukrytej’ w nich krytyki. Wykazano równocześnie, że kronika nie jest spójna, a jej forma rozwijała się sukcesywnie, gdyż – zapewne wskutek niezadowolenia w najwyższych kręgach książęcego dworu – w trzeciej księdze Gall znacznie zmodyfikował swój sposób przedstawienia władcy i zrezygnował z uwag krytycznych. W podsumowaniu artykułu zestawiono krytyczne fragmenty z dzieła Galla z tekstem drugiej polskiej kroniki napisanej przez Wincentego Kadłubka, dzięki czemu wykazano, że wszystkie tony krytyczne Galla zostały później albo usunięte albo przynajmniej złagodzone. Przeprowadzona analiza pozwoliła na stwierdzenie, że pierwsza polska kronika autorstwa Galla mogła być postrzegana już przez współczesnych i przez o wiek późniejszych czytelników jako krytyka władcy. W przeciwnym razie Wincenty Kadłubek nie musiałby modyfikować wymowy passusów Gallowych, na których opierał swoją opowieść.
Pobierz plik

Plik artykułu

Bibliografia

1.Quellen
2.[Gallus Anonymus.] Anonim, tzw. Gall, Kronika Polska, übers. v. Roman Grodecki, hrsg. v. Marian Plezia. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2003
3.(Erstdruck: 1923).
4.[Gallus Anonymus.] Galli Anonymi Cronicae et gesta ducum sive principum Polonorum, hrsg. v. Karol Maleczyński. MPH NS 2,2. Kraków: PAU, 1952.
5.[Gallus Anonymus.] Gesta principum Polonorum – The Deeds of the Princes of the Poles, hrsg. v. Paul W. Knoll, Frank Schaer. Central European Medieval Texts Series III. Budapest–New York: Central European University Print, 22007.
6.[Gallus Anonymus.] Polens Anfänge – Gallus Anonymus: Chronik und Taten der Herzöge und Fürsten von Polen, hrsg. v. Josef Bujnoch. Slavische Geschichtsschreiber 10 Graz u.a.: Styria, 1978.
7.Guibert de Nogent. Die Autobiographie. Übers. v. Elmar Wilhelm. Stuttgart: Hiersemann, 2012.
8.[Vincent Kadłubek.] Die Chronik der Polen des Magisters Vincentius, hrsg. v. Eduard Mühle. FSGA 48. Darmstadt: WBG, 2014.
9.[Vincent Kadłubek.] Magistri Vincentii Dicti Kadłubek Chronica Polonorum, hrsg. v. Marian Plezia. MPH SN 11. Kraków: Secesja, 1994.
10.[Vincent Kadłubek.] Mistrza Wincentego Kronika Polska, hrsg. v. Brygida Kürbis. Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1974.
11.Literatur
12.„Mistrz Wincenty Kadłubek pierwszy uczony polski w 750-lecie śmierci. Sympozjum naukowe zorganizowane w Poznaniu staraniem PTPN i PTH w dniach 23
13.i 24 listopada 1973 roku“. In: Studia Źródłoznawcze 20 (1976).
14.Althoff Gerd (Hg.). „Die Chronik des Gallus Anonymus im Kontext zeitgenössischer Narrativität“. Frühmittelalterliche Studien 43 (2009): 293–478.
15.Althoff, Gerd. Inszenierte Herrschaft. Geschichtsschreibung und politisches Handeln im Mittelalter. Darmstadt: WBG, 2003.
16.Antonín, Robert. The Ideal Ruler in Medieval Bohemia. Leiden–Boston: Brill, 2017.
17.Bagi, Dániel. „Gallus Anonymus und die Hartvik-Legende über den Erwerb der Alleinherrschaft von Bolesław III. bzw. Koloman dem Buchkundigen“. Frühmittelalterliche Studien 43 (2009) 1: 453–460.
18.Bagi, Dániel. Gallus Anonymus és Magyarország. A geszta magyar forrásai, mintái, és a szerző történelemszemlélete Közép-Európa 12. század eleji történetírásának
19.hátterével. Budapest: Argumentum Kiadó, 2005.
20.Balzer, Oswald. Studyum o Kadłubku. Bde. 1–2. Lwów: Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego we Lwowie, 1934–1935.
21.Bering, Piotr. „Czy istnieje komunikacja parateatralna w dziele Galla Anonima?“ In: Nobis operique favete. Studia nad Gallem Anonimem, hrsg. v. Andrzej Dąbrówka, Edward Skibiński, Witold Wojtowicz, 273–280. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 2017.
22.Bieniak, Janusz. „Jak Wincenty rozumiał i przedstawiał ustrój państwa polskiego“. In: Onus Athlanteum. Studia nad Kroniką biskupa Wincentego, hrsg. v. Andrzej
23.Dąbrówka, Witold Wojtowicz, 38–46. Warszawa: Wydawnictwa IBL PAN, 2009.
24.Bisson, Thomas N. „On not eating Polish Bread in Vain: Resonance and Conjuncture in the ‚Deeds of the Princes of Poland‘ (1109–1113)“. Viator. Medieval and Renaissance Studies 29 (1998): 275–282.
25.Borawska, Danuta. „Gallus Anonim czy Italus Anonim“. Przegląd historyczny 56 (1965): 111–117.
26.Chmielewska, Katarzyna. „Hektor i Mojżesz. Reminiscencje świata antycznego w Kronice polskiej Anonima tzw. Galla“. In: Nobis operique favete. Studia nad Gallem Anonimem, hrsg. v. Andrzej Dąbrówka, Edward Skibiński, Witold Wojtowicz, 193–210. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 2017.
27.Chojnacki, Jakub (Hg.). Bolesław III Krzywousty. W 900 rocznicę urodzin. Płock: Towarzystwo Naukowe Płockie, 1988.
28.Dąbrówka, Andrzej, Edward Skibiński, Witold Wojtowicz (Hg.). Nobis operique favete. Studia nad Gallem Anonimem. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 2017.
29.Dąbrówka, Andrzej, Witold Wojtowicz (Hg.). Onus Athlanteum. Studia nad Kroniką biskupa Wincentego. Warszawa: Wydawnictwa IBL PAN, 2009.
30.Dalewski, Zbigniew. Ritual and Politics. Writing the History of a Dynastic Conflict in Medieval Poland. Leiden–Boston: Brill, 2008.
31.Derwich, Marek. „Testament Bolesława Krzywoustego w polskiej historiografii średniowiecznej“. Acta Universitatis Wratislaviensis 499, Historia 33, hrsg. v. Wacław Korta. Wrocław 1980: 113–153.
32.Dinzelbacher, Peter. Warum weint der König? Eine Kritik des mediävistischen Panritualismus. Badenweiler: Wissenschaftlicher Verlag Dr. Michael P. Bachmann, 2009.
33.Duby, Georges, „Dans la France du Nord-Ouest au XIIe siècle: les ‚jeunes‘ dans la société aristocratique“. Annales. Économies, Sociétés, Civilisations 19 (1964) 5: 835–846.
34.Eder, Maciej. „In Search of the Author of Chronica Polonorum Ascribed to Gallus Anonymus: A Stylometric Reconnaissance“. Acta Poloniae Historica 112 (2015): 5–23.
35.Fried, Johannes. „Kam Gallus Anonymus aus Bamberg?“ Deutsches Archiv für Erforschung des Mittelalters 66 (2009) 2: 497–545.
36.Gacka, Dorota. „Przegląd koncepcji dotyczących pochodzenia Galla Anonima. Od Kromera do badaczy współczesnych“. In: Nobis operique favete. Studia nad Gallem Anonimem, hrsg. v. Andrzej Dąbrówka, Edward Skibiński, Witold Wojtowicz, 23–57. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 2017.
37.Geertz, Clifford. „Dichte Beschreibung. Bemerkungen zu einer deutenden Theorie von Kultur“. In: Clifford Geertz: Dichte Beschreibung. Beiträge zum Verstehen kultureller Systeme, übers. u. hrsg. v. Brigitte Luchesi, Rolf Bindemann, 7–43. Frankfurt a. M.: Suhrkamp 1987.
38.Goetz, Hans-Werner. Die Wahrnehmung anderer Religionen und christlich--abendländisches Selbstverständnis im frühen und hohen Mittelalter (5.–12. Jahrhundert). Berlin Boston: de Gruyter: 2013.
39.Goetz, Hans-Werner. Geschichtsschreibung und Geschichtsbewußtsein im hohen Mittelalter. Berlin: Akademie Verlag, 1999.
40.Goetz, Hans-Werner. Gott und die Welt. Religiöse Vorstellungen des frühen und hohen Mittelalters. T. 1, Bd. 1: Das Gottesbild. Berlin: Akademie Verlag, 2011.
41.Grabski, Andrzej F. Bolesław Krzywousty 1085–1138. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1968.
42.Güttner-Sporzyński, Darius von. Poland, Holy War, And The Piast Monarchy, 1100–1230. Turnhout: Brepols, 2014.
43.Haferkamp, Hans. Soziologie der Herrschaft. Analyse von Struktur, Entwicklung und Zustand von Herrschaftszusammenhängen. Opladen: VS Verlag für Sozialwissenschaften, 1983.
44.Herrmann, Jan-Christoph. Der Wendenkreuzzug von 1147. Frankfurt a. M.–Berlin–Bern–Bruxelles–New York–Wien: Lang, 2011.
45.Imbusch, Peter. „Macht und Herrschaft in der Diskussion“. In: Peter Imbusch (Hg.). Macht und Herrschaft, Sozialwissenschaftliche Konzeptionen und Theorien, 9–26. Opladen: Leske + Budrich, 1998.
46.Jasiński, Tomasz. O pochodzeniu Galla Anonima. Kraków: Avalon, 2008.
47.Jasiński, Tomasz. Gall Anonim – poeta i mistrz prozy. Kraków: Avalon, 2016.
48.Kersken, Norbert. Geschichtsschreibung im Europa der „nationes“. Nationalgeschichtliche Gesamtdarstellungen im Mittelalter. Marburg: Böhlau, 1995.
49.Kollinger, Karol. „Ruskie posiłki dla Bolesława III Krzywoustego w 1109 r., śmierć Zbysławy i trwałość sojuszu polsko-ruskiego w latach 1102–1114“. Ruthenica 7 (2008):41–51.
50.Krotoski-Szkaradek, Kazimierz. „Gall, scholastyk poznański i jego kronika“. Kwartalnik Historyczny 13 (1899): 615–682.
51.Kürbis, Brygida. „Pisarze i czytelnicy w Polsce XII i XIII wieku“. In: Aleksander Gieysztor (Hg.). Polska dzielnicowa i zjednoczona. Państwo, społeczeństwo, kultura,159–201. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1972.
52.Labuda, Gerard. „Miejsce powstania kronika Galla Anonima“. In: Zofia Budkowa (Hg.). Prace z dziejów Polski feudalnej, ofiarowane Romanowi Grodeckiemu w 70. rocznicę urodzin, 107–120. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1960.
53.Maleczyński, Karol. Bolesław III Krzywousty. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1975.
54.Mann, Michael. Geschichte der Macht. Übers. u. hrsg. v. Heinrich Haferkamp, 3 Bde. Frankfurt a. M.: Campus-Verl., 1991–2001.
55.Massing, Otwin. „Herrschaft – kritische Bestandsaufnahme der Funktionen einer komplexen Kategorie“. In: Herrschaftstheorien und Herrschaftsphänomene, hrsg. v. Hartmut Aden, 25–38. Wiesbaden: Verl. für Sozialwiss., 2004.
56.Maurer, Andrea. Herrschaft und soziale Ordnung. Kritische Rekonstruktion und Weiterführung der individualistischen Theorietradition. Opladen–Wiesbaden: Westdt. Verlag, 1999.
57.Maurer, Andrea. Herrschaftssoziologie. Eine Einführung. Frankfurt a. M.–New York: Campus-Verlag, 2004.
58.Michałowska, Teresa. Średniowiecze. Warszawa: PWN, 1995.
59.Mühle, Eduard. „Cronicae et gesta ducum sive principum Polonorum. Neue Forschungen zum so genannten Gallus Anonymus“. Deutsches Archiv für Erforschung des Mittelalters 66,2 (2009): 459–496.
60.Mühle, Eduard. „Neue Vorschläge zur Herkunft des Gallus Anonymus und zur Deutung seiner Chronik“. Zeitschrift für Ostmitteleuropa-Forschung 60,2 (2011) 2: 269–285.
61.Mühle, Eduard. Die Piasten. München: C. H. Beck, 2011.
62.Pietras, Zdzisław S. Bolesław Krzywousty. Kraków: WAM, 21999.
63.Plezia, Marian. Kronika Galla na tle historiografii XII wieku. Kraków: PAU, 1947.
64.Plezia, Marian. Scripta minora. Łacina średniowieczna i Wincenty Kadłubek. Hrsg. v. Krystyna Weyssenhoff-Brożkowa, Danuta Turkowska. Kraków: DWN, 2001.
65.Pohl, Walter. „Staat und Herrschaft im Frühmittelalter. Überlegungen zum Forschungsstand“. In: Staat im frühen Mittelalter, hrsg. v. Stuart Airlie, Walter Pohl, Helmut Reimitz, 9–38. Wien: Verl. der Österr. Akad. der Wiss., 2006.
66.Popitz, Heinrich. Phänomene der Macht. Tübingen: Mohr, 1988.
67.Powierski, Jan. „Czas napisania kroniki przez Mistrza Wincentego“. In: Błażej Śliwiński (Hg.). Krzyżowcy, kronikarze, dyplomaci, 147–208. Gdańsk–Koszalin: Wydawnictwo Miscellanea, 1997.
68.Prokop, Krzysztof R. (Hg.). Mistrz Wincenty Kadłubek. Człowiek i dzieło, pośmiertny kult i legenda. Materiały sesji naukowej – Kraków 10 marca 2000. Kraków: PAU 2001.
69.Rosik, Stanisław. Bolesław Krzywousty. Wrocław: Chronicon, 2013.
70.Rosik, Stanisław. Conversio gentis Pomeranorum. Studium świadectwa o wydarzeniu (XII wiek). Wrocław: Chronicon, 2010.
71.Schmid, Wolf. Elemente der Narratologie. Berlin: de Gruyter, 2008.
72.Schneidmüller, Bernd. „Vor dem Staat. Über neuere Versuche zur mittelalterlichen Herrschaft“. Rechtsgeschichte 13 (2008): 178–186.
73.Schwedler, Gerald. „Diplomatische Geschenke unter Königen im Spätmittelalter. Freundschaft und Gabentausch zwischen politischer Praxis und der schriftlichen
74.Norm der Fürstenspiegelliteratur“. In: Michael Grünbart (Hg.). Geschenke erhalten die Freundschaft. Gabentausch und Netzwerkpflege im europäischen Mittelalter. Akten des Internationalen Kolloquiums Münster, 19.–20. November 2009, 145–186. Münster: LIT-Verlag, 2011.
75.Skibiński, Edward. „Kronika Galla w świetle poetyki“. In: Nobis operique favete. Studia nad Gallem Anonimem, hrsg. v. Andrzej Dąbrówka, Edward Skibiński, Witold Wojtowicz, 223–240. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 2017.
76.Skibiński, Edward. „Walka o władzę w kronice Mistrza Wincentego. Mieszko Stary i Kazimierz Sprawiedliwy“. In: Andrzej Dąbrówka, Witold Wojtowicz (Hg.).Onus Athlanteum. Studia nad Kroniką biskupa Wincentego, 46–56. Warszawa: Wydawnictwa IBL PAN, 2009.
77.Skibiński, Edward. „Mieszko czy Kazimierz? W sprawie sporu o inspiratora Mistrza Wincentego“. In: Jerzy Strzelczyk, Józef Dobosz (Hg.). Nihil superfluum esse. Prace
78.z dziejów średniowiecza ofiarowane Profesor Jadwidze Krzyżaniakowej, 167–174.
79.Poznań: Instytut Historii UAM, 1999.
80.Skibiński, Edward. Przemiany władzy: narracyjna koncepcja Anonima tzw. Galla i jej podstawy. Poznań: Instytut Historii UAM, 2009.
81.Sondel, Janusz. „Wincenty zw. Kadłubkiem jako apologeta prawa rzymskiego“. In: Andrzej Dąbrówka, Witold Wojtowicz (Hg.). Onus Athlanteum. Studia nad Kroniką biskupa Wincentego. Warszawa: Wydawnictwa IBL PAN, 2009: 91–109.
82.Sonnabend, Holger. Geschichte der antiken Biographie: von Isokrates bis zur Historia Augusta. Stuttgart: Metzler 2002.
83.Starzyński, Marcin, Maciej Zdanek (Hg.). Cistercium Mater Nostra. Tradycja – historia – kultura II-2. Błogosławiony Wincenty Kadłubek. W 800-lecie sakry biskupiej. Kraków: Opactwo Cystersów w Mogilnie, 2008.
84.Stopka, Krzysztof (Hg.). Gallus Anonymous and his Chronicle in the context of twelfthcentury historiography from the perspective of the latest research. Kraków: PAU, 2010.
85.Szczur, Stanisław. Historia Polski. Średniowiecze. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2004.
86.Tapolcai, László, „‚Tribus diebus et noctibus‘. Długa podróż księcia Bolesława Krzywoustego od morza do nieba (i z powrotem)“. In: Nobis operique favete. Studia
87.nad Gallem Anonimem, hrsg. v. Andrzej Dąbrówka, Edward Skibiński, Witold Wojtowicz, 161–180. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 2017.
88.Ubl, Karl. „Herrschaft“. In: Gerd Melville (Hg.). Enzyklopädie des Mittelalters, 2 Bde., 9–44. Darmstadt: WBG, 2008.
89.Velten, Hans Rudolf. „Lachen und Schweigen in Wolframs ‚Parzival‘“. In: Werner Röcke, Hans Rudolf Velten (Hg.). Lachen und Schweigen. Grenzen und Lizenzen der Kommunikation in der Erzählliteratur des Mittelalters, 77–100. Berlin: de Gruyter, 2017.
90.Vercamer, Grischa. „Vorstellung von Herrschaft bei Magister Vincentius von Krakau (um 1150–1223)“. In: Norbert Kersken, Grischa Vercamer (Hg.). Macht und Spiegel
91.der Macht. Herrschaft in Europa im 12. und 13. Jahrhundert vor dem Hintergrund der Chronistik, 313–343. Wiesbaden: Harrassowitz, 2013.
92.Vercamer, Grischa. Hochmittelalterliche Herrschaftspraxis im Spiegel der Geschichtsschreibung. Vorstellungen von ‘guter‘ und ‚schlechter‘ Herrschaft in England, Polen und dem Reich im 12./13. Jahrhundert. Wiesbaden: Harrassowitz, 2020.
93.Vercamer, Grischa. „The Origins of the Polish Piast Dynasty as Chronicled by Bishop Vincent of Kraków (Wincenty Kadłubek) to Serve as a Political Model for His Own
94.Contemporary Time“. In: Erik Kooper, Sjoerd Levelt (Hg.). The Medieval Chronicle XI, 220–247. Leiden–Bosten: Brill, 2018.
95.Wenta, Jarosław. Kronika tzw. Galla Anonima. Historyczne (monastyczne i genealogiczne) oraz geograficzne konteksty powstania. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2011.
96.Wiszewski, Przemysław. „Dlaczego jedna kronika? O nieunitarystycznej analizie genezy dzieła Anonima“. In: Nobis operique favete. Studia nad Gallem Anonimem, hrsg. v. Andrzej Dąbrówka, Edward Skibiński, Witold Wojtowicz, 211–222. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 2017.
97.Wiszewski, Przemysław. Domus Bolezlai. W poszukiwaniu tradycji dynastycznej Piastów (do około 1138 roku). Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2008.
98.Wojtowicz, Witold, „Nobis hoc opus recitate. Kilka uwag o fikcji oralności w Kronice Anonima tzw. Galla“. In: Nobis operique favete. Studia nad Gallem Anonimem, hrsg.
99.v. Andrzej Dąbrówka, Edward Skibiński, Witold Wojtowicz, 281–306. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 2017.
100.Żmudzki, Paweł. Władca i wojownicy. Narracje o wodzach, drużynie i wojnach w najdawniejszej historiografii Polski i Rusi. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2009.