Studia Maritima


ISSN: 0137-3587     eISSN: 2353-303X    OAI    DOI: 10.18276/sm.2018.31-06
CC BY-SA   Open Access   DOAJ  ERIH PLUS

Issue archive / Vol. 31 2018
POMERANIA AND THE BALTIC SEA IN THE IMAGINATIVE GEOGRAPHY OF THE POLISH MIDDLE AGES FROM THE END OF THE 10th CENTURY TO THE BEGINNING OF THE 13th CENTURY

Authors: Adam Krawiec ORCID
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Instytut Historii
Keywords: history of Poland history of Pomerania Polish medieval chronicles imaginative geography Gallus Anonymus Wincenty Kadłubek.
Data publikacji całości:2018
Page range:25 (109-133)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstract

SummaryThe paper deals with the problem of the place of Pomerania in imaginative geography of the inhabitants of the Polish lands since the rule of Mieszko I until beginning of the 13th century. The choice of the final date is justified by the political changes taking place at that time in Poland and in Pomerania itself, as well as the changes in imaginative geography, i.e. in the system of images of particular territories functioning in a community, in the case in question among the inhabitants of the Polish lands. The possibilities of reconstructing the images of Pomerania and the Baltic are limited because of the scarcity of sources, especially with reference to the earliest period. The article contains an analysis of the circumstances of creating and introducing into the written sources the names ‘Pomerania’ and ‘Pomeranians’. The picture of Pomerania in Gallus Anonymus’ chronicle has been extensively discussed, which results from the special position of that region in the spatial concept in that text. The paper indicates the main ways of the conceptualisation of the Pomeranian territory and its inhabitants by Gallus in the context of the contemporary system of learned geographical images, crusade ideology and political conditions of the textmaking and presenting the events. There is also a characterisation of the later mentions about Pomerania as a geographical space in the Polish sources of the beginning of the 13th century, among which the predominant place occupies Master Wincenty Kadłubek’s chronicle. The article shows how Master Wincenty Kadłubek presents Pomerania in various parts of his chronicle, especially in his narrative about the beginnings of the Polish state and nation, with possible causes and sources of the description. Finally, the article signals the changes which indicate that the period from the 13th to the 15th centuries should be regarded as a separate stage in the history of the Polish imagery of the Baltic and Pomerania.
Download file

Article file

Bibliography

1.Annales Altahenses maiores, a. 1046, ed. E.L.B. Ab Oefele. MGH SS rer. Germ. 4. Hannover, 1891.
2.Anonymus Gallus, Polish Chronicle (Polish chronicle). Transl. R. Grodecki, ed. M. Plezia. Wrocław 1996.
3.Banaszkiewicz J. “Jedność porządku przestrzennego, społecznego i tradycji początków ludu (Uwagi o urządzeniu wspólnoty plemienno- państwowej u Słowian)”. In: Takie sobie średniowieczne bajeczki, 150–156. Cracow, 2013 (reprint from: Przegląd Historyczny (1986), Booklet 3, 445–466).
4.Buczek K. “Ze studiów nad kroniką Galla Anonima. Sprawa Selencji”. Roczniki Historyczne 14 (1938): 1–28. Chronica Poloniae Maioris, 27, ed. B. Kürbis. MPH SN 8, Warsaw, 1970.
5.Dalewski Z. Władza, przestrzeń, ceremoniał. Miejsce i uroczystość inauguracji władzy w Polsce średniowiecznej do końca XIV w. Warsaw, 1996.
6.Maleczyński K., ed. “Galli Anonymi Cronica et gesta ducum sive principum Polonorum”, I, prohemium. MPH SN. Vol. 2. Cracow, 1952.
7.Gładysz M. Zapomniani krzyżowcy. Polska wobec ruchu krucjatowego w XII–XIII wieku. Warsaw, 2004.
8.Grabski A.F. Gall Anonim o Selencji i Prusach. Rocznik Olsztyński 2 (1959): 9–20.
9.Grabski A.F. Polska wobec idei wypraw krzyżowych na przełomie XI i XII w. “Duch krzyżowy” Anonima Galla. Zapiski Historyczne 26 (1961), 4: 37–63.
10.Güttner-Sporzyński D. Święte wojny Piastów. Warsaw, 2017.
11.Herbord. Dialog ożyciu św. Ottona biskupa bamberskiego. Warsaw, 1974.
12.Hertel J. “Pomorze w myśli politycznej kronikarzy Polski piastowskiej (Anonim Gall, Wincenty Kadłubek, kronikarz wielkopolski)”. In: Prace z dziejów państwa i zakonu krzyżackiego, ed. A. Czacharowski. Toruń, 1984.
13.Kochanek P. Die Vorstellung vom Norden und der Eurozentrismus. Eine Auswertung der patristischen und mittelalterlichen Literatur. Mainz, 2004.
14.Kossmann O. “Das unbekannte Ostseeland Selencia und die Anfänge Pommerns”. Zeitschrift für Ostforschung 20 (1971): 641–685.
15.Krawiec A. Ciekawość świata w średniowiecznej Polsce. Studium z dziejów geografii kreacyjnej. Poznań 2010.
16.Krawiec A. “Koncepcja przestrzeni w tekście Kroniki Galla Anonima, geografia mentalna jej autora i ich znaczenie w dyskusji nad jego pochodzeniem”. In: Nobis operique favete. Studia nad Gallem Anonimem, eds. A. Dąbrówka, E. Skibiński, W. Wojtowicz. 73–91. Warsaw, 2017.
17.Krawiec A. Król bez korony. Władysław I Herman, książę Polski. Warsaw, 2014.
18.Krawiec A. “Wyobrażenia geograficzne w kronice Wincentego”. In: Onus Athlanteum. Studia nad Kroniką biskupa Wincentego, eds. A. Dąbrówka, W. Wojtowicz, Warsaw 2009.
19.Kucharski E. “Co oznacza nazwa ‘Selencja’ w kronice Galla Anonima”. Kwartalnik Historyczny 40 (1926): 145–150.
20.Kürbis B. “Dagome iudex – studium krytyczne”. In: Na progach historii. Vol. II: O świadectwach do dziejów kultury średniowiecznej. Poznań, 2001.
21.Kürbis B. Studia nad Kroniką wielkopolską. Poznań, 1952.
22.Labuda G. ed. Historia Pomorza. Vol. 1. Poznań, 1969.
23.Labuda G. Mieszko I. Wrocław, 2002.
24.Labuda G. “O imionach książąt pierwszych polskich dynastii”. In: G. Labuda, Studia nad początkami państwa polskiego. Vol. 2. Poznań, 1988.
25.Labuda G. “O zakresie rzekomych uprawnień Królestwa Niemieckiego i Marchii Brandenburskiej nad całym Pomorzem we wczesnym średniowieczu”. Roczniki Historyczne 73 (2007): 17–34.
26.Labuda G. “Stanowisko prawno-polityczne książąt Pomorza Nadwiślańskiego na przełomie XII i XIII wieku”. Zapiski Historyczne 66 (2001), 2–3: 7–38.
27.Labuda G. “Wezwanie wschodniosaskich feudałów do walki ze Słowianami z roku 1108”. In: G. Labuda, Fragmenty dziejów Słowiańszczyzny zachodniej, 233–269 (803–839). Part 3, ed. 2. Poznań, 2002.
28.Labuda G. “Wpływ powstania państwa polskiego na rozwój dziejowy Pomorza”. In: Początki państwa polskiego. Księga Tysiąclecia, eds. K. Tymieniecki, G. Labuda, H. Łowmiański. Vol. 2, ed. 2. Poznań, 2002.
29.Leciejewicz L. “U źródeł konfliktu Pomorzan z państwem Piastów w X–XI wieku”. Archeologia Historica Polona 8 (2000).
30.Łowmiański H. Początki Polski. Z dziejów Słowian w I tysiącleciu n.e. Vol. 5. Warsaw, 1973.
31.Magistri Adam Bremensis Gesta Hammaburgensis ecclesiae pontificum, II, schol. 14 (15), ed. B. Schmeidler. MGH SS rer. Germ. 2. Hannover–Leipzig, 1917.
32.Magistri Vincentii dicti Kadłubek Chronica Polonorum, I, 2, ed. M. Plezia. MPH SN 11. Cracow, 1994.
33.Mańkowski J. “Krak, uczeń Sokratesa (glosa do Kadłubka Chronica Polonorum I 5, 3)”. In: Inspiracje platońskie literatury staropolskiej: materiały z konferencji zorganizowanej przez Zespół Badań Literackich nad Historią Kultury Epok Dawnych Instytutu Literatury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego, 14–15 October 1998, eds. A. Nowicka-Jeżowa, P. Stępień. Warsaw, 2000.
34.Meyer H., Suntrup R. Lexikon der mittelalterlichen Zahlenbedeutungen. München/Munich, 1987.
35.Najdawniejsze roczniki krakowskie i kalendarz, ed. Z. Kozłowska-Budkowa. MPH SN 5. Warsaw, 1978.
36.Pandowska D. “Wincentyńska transformacja kroniki Galla Anonima na przykładzie przekazu o walkach z Pomorzanami”. In: Władcy, mnisi, rycerze. Gdańskie studia z dziejów średniowiecza, ed. B. Śliwiński, 81–112. Vol. 3. Gdańsk, 1996.
37.Piskorski J.M. Pomorze plemienne. Historia – Archeologia – Językoznawstwo. Poznań–Szczecin, 2002.
38.Powierski J. “Międzynarodowe okoliczności polityczne wznowienia walk monarchii piastowskiej o Pomorze za Władysława Hermana około 1090 r.” Komunikaty Instytutu Bałtyckiego 31 (1994).
39.Powieść minionych lat. Transl. and commentary F. Sielicki. Wrocław–Warsaw–Cracow 1968.
40.Ridder K. “Übersetzung und Fremderfahrung. Jean de Mandevilles literarische Inszenierung eines Weltbildes und die Lesarten seiner Übersetzer“. In: Übersetzen im Mittelalter. Cambridger Kolloquium 1994, ed. J. Heinzle et al. Berlin, 1996.
41.Rocznik Krakowski, ed. A. Bielowski. MPH 2. Lviv, 1872.
42.Rocznik Małopolski, ed. A. Bielowski. MPH 3. Lviv, 1878.
43.Rocznik Sędziwoja, ed. A. Bielowski. MPH 2. Lviv, 1872.
44.Rocznik Traski, ed. A. Bielowski. MPH 2. Lviv, 1872.
45.Rosik S. Bolesław Krzywousty. Wrocław, 2013.
46.Rosik S. Conversio gentis Pomeranorum. Studium świadectwa o wydarzeniu (XII wiek). Wrocław, 2010.
47.Rospond S. “Pierwotna nazwa Szczecina”. Slavia Occidentalis 18 (1939–1947): 290–304.
48.Rymar E. “Dagome iudex jako organiczna część decyzji Mieszka I w sprawie podziału Polski na dzielnice. Reanimacja hipotezy o piastowskim rodowodzie dynastii pomorskiej”. Materiały Zachodniopomorskie 23 (1986): 293–350.
49.Rymar E. “O prawach Królestwa Niemieckiego i Marchii Brandenburskiej do zwierzchnictwa nad całym Pomorzem”. Roczniki Historyczne 72 (2006): 7–52.
50.Rymar E. “Terytorium usque in Vurta fluvium, czyli Pomorze obszarem trybutarnym Niemiec za Mieszka I”. In: Biskupi, lennicy i żeglarze, ed. B. Śliwiński, 189–226. Gdańsk, 2003.
51.Sikorski D. “Galla Anonima wiadomości o Prusach. Próba weryfikacji wybranych hipotez”. Kwartalnik Historyczny 110 (2003), 2.
52.Sochacki J. “Relacja roczników altajskich o księciu pomorskim Zemuzile”. In: Średniowiecze polskie i powszechne, ed. I. Panic, 74–92. Vol. 4. Katowice, 2007.
53.Spors J. “O domniemanej jedności plemiennej i państwowej Pomorza we wczesnym średniowieczu”. In: Społeczeństwo Polski średniowiecznej, ed. S. Kuczyński. Vol. 6. Warsaw, 1994.
54.Stoneman R. “The Medieval Alexander”. In: Latin Fiction. The Latin Novel in Context, ed. H. Hofmann. London–New York, 1999.
55.Strickland D.H. Saracens, Demons, and Jews. Making Monsters in Medieval Art. Princeton– Oxford, 2003.
56.Ślaski K. Wątki historyczne w podaniach o początkach Polski. Poznań 1968.
57.Śliwiński B. “Pomorze w polityce i strukturze państwa wczesnopiastowskiego (X–XII)”. Kwartalnik Historyczny 57 (2000), 2: 3–38.
58.Tyc T. Z dziejów kultury w średniowiecznej Polsce. Poznań 1924.
59.Tymieniecki K. “Pomorze za Bolesławów”. Roczniki Historyczne 3 (1927).
60.Urbański R. Tartarorum gens brutalis. Trzynastowieczne najazdy mongolskie w literaturze polskiego średniowiecza na porównawczym tle piśmiennictwa łacińskiego antyku i wieków średnich. Warsaw, 2007.
61.[Wincenty z Kielczy]. Sancti Stanislai vita maior, I, 1, ed. W. Kętrzyński. MPH 4. Lviv, 1884.
62.Wojciechowski Z. “Przeszedł przez morze”, Przegląd Zachodni 1 (1945): 153–170.
63.Zajączkowski S. “Podziały plemienne Polski w okresie powstawania państwa. Geografia plemienna ziem polskich”. In: Początki państwa polskiego. Księga Tysiąclecia, eds. K. Tymieniecki, G. Labuda, H. Łowmiański. Vol. 1, ed. 2. Poznań, 2002.