Studia Maritima


ISSN: 0137-3587     eISSN: 2353-303X    OAI    DOI: 10.18276/sm.2017.30-10
CC BY-SA   Open Access   DOAJ  ERIH PLUS

Issue archive / Vol. 30 2017
HIERARCHIA KOŚCIOŁA RZYMSKOKATOLICKIEGO WOBEC ZIEM ODZYSKANYCH** W LATACH 1945–1951 – WYBRANE PERSPEKTYWY
(THE ATTITUDE OF THE ROMAN CATHOLIC CHURCH HIERARCHS TOWARDS THE RECOVERED TERITORIES IN THE YEARS 1945–1951 – THE SELECTED PERSPECTIVES)

Authors: Marta Cichocka
Instytut historii i Stosunków Międzynarodowych, Uniwersytet Szczeciński
Keywords: the Roman Catholic Church the Recovered Territories in the years 1945– 1951
Data publikacji całości:2017
Page range:29 (223-251)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstract

The article is another attempt to consider the subject of the organization of church administration in areas which in 1945 were transferred from German into Polish hands, called by Poles The Recovered Territories. This time, the problem of the Polish and German perspectives has been discussed, which has been so far considered in the literature for the sake of complains of German hierarchs to the Polish primate August Hlond, about the way in which he made personal and border changes of ecclesiastical units. The controversies, among scholars on both sides, are still raged by special privileges conferred on the Polish primate by Pope Pius XII. These issues provide an interesting opportunity to show how historical facts can be evaluated and interpreted differently depending on the point of view. Apart from the Polish and German views, it was also decided to draw attention to the previously unexplored reception of events, from the period immediately after the Second World War, by the inhabitants of the land in dispute. It was examined how important the discussed issue were for the newly formed society of West Pomerania and its adaptation in the new place. In addition to the mentioned Pius XII and August Hlond, the primate Stefan Wyszyński was also an important figure, because during the time of him being the head of the Church in Poland important decisions were made to regulate the Church’s administrative situation in the Recovered Territories.
Download file

Article file

Bibliography

1.Anczarski, Józef. Wspomnienia Dyrektora Wydziału Duszpasterskiego, cz. 1, Rządcy Diecezji Gorzowskiej, z maszynopisu przepisał ks. K. Podgórski, Świnoujście 2007.
2.Chorzępa, Michał. „Rozwój organizacji kościelnej na Ziemi Lubuskiej i Pomorzu Zachodnim w latach 1945–1965”. Nasza Przeszłość 22 (1965): 113–149.
3.Cichocka, Marta. „Kościół rzymskokatolicki w procesach integracyjnych na Pomorzu Zachodnim w latach 1945–1956”. Rozprawa doktorska, Uniwersytet Szczeciński, 2016.
4.Dudek, Antoni, Ryszard Gryz. Komuniści i Kościół w Polsce (1945–1989). Kraków: Znak, 2006.
5.Dzwonkowski, Tadeusz. „Administracja apostolska kamieńska, lubuska i prałatury pilskiej. Zarys dziejów 1945–1966”. W: Księga pamiątkowa 50-lecia organizacji Kościoła katolickiego na Ziemi Lubuskiej Pomorzu Zachodnim i Północnym (1945–1995), red. Paweł Socha, 23–54. Zielona Góra–Gorzów Wielkopolski: Wydawnictwo Diecezji Zielonogórsko-Gorzowskiej, 1998.
6.Engelbert, Kurt. „Adolf Kardinal Bertram Fürst-Erzbischof von Breslau”. Archiv für Schlesische Kirchengeschichte VII (1949).
7.Fenrych, Zofia. „Szczecin w Watykanie, czyli kwestia polskich ziemie zachodnie w polityce kościelnej dyplomatów w latach 1945–1972”. W: Szczecin z oddali, red. Katarzyna
8.Rembacka, 111–130. Szczecin: Instytut Pamięci Narodowej, 2014.
9.Frydrysiak, Adam. „Walka o rząd dusz. Polska administracja kościelna na Pomorzu Zachodnim 1945–1972”. Rocznik Koszaliński 32 (2004): 19–44.
10.Guz, Eugeniusz. „Uciszyć prymasa Hlonda”. Przegląd 2 (2010). Dostęp 21.07.2017. http://www.przeglad-tygodnik.pl/pl/artykul/ uciszyc-prymasa-hlonda.
11.Hlond, August. Nauczanie 1897–1948. Toruń: Kucharski, 2003.
12.Hlond, August. W służbie Boga i Ojczyzny. Wybór pism i przemówień 1922–1948. Warszawa: Wydawnictwo Salezjańskie, 1988.
13.Jasiński, Janusz. „Kwestia pojęcia Ziemie Odzyskane”. W: Ziemie Odzyskane 1945–2005. Ziemie Zachodnie i Północne. 60-lat w granicach państwa polskiego, red. Andrzej Sakson, 15–25. Poznań: Instytut Zachodni, 2006.
14.Klafkowski, Alfons. Granica polsko-niemiecka a konkordaty z lat 1929 i 1933. Warszawa: PAX, 1958.
15.Kominek, Bolesław. W służbie „Ziem Zachodnich”. Wrocław: Wydawnictwo Diecezji Wrocławskiej, 1977.
16.Kozłowski, Kazimierz. „Niemcy, Polacy na Pomorzu Zachodnim (Refleksje o dziedzictwie kulturowym)”. W: Wspólnota kulturowa Pogranicza Pomorskiego, red. Bogdan Matławski. Dobra Szczecińska: Sylwjana, 1999.
17.Kozłowski, Kazimierz. Pierwsze dziesięć lat władzy politycznej na Pomorzu Zachodnim (1945–1955). Warszawa–Szczecin: Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, 1994.
18.Kozłowski, Kazimierz. Stosunki państwo–Kościół w województwie szczecińskim (1945–1972): wybrane problemy. Szczecin: World Trade Center, 1998.
19.Kozłowski, Kazimierz. „Wokół procesów społecznych i losów jednostek na Pomorzu Zachodnim 1945–2009”. Acta Cassubiana IX (2009), 257–268.
20.Kozłowski, Kazimierz. Życie kulturalne Szczecina w latach 1945–1980: szkic historyczny. Szczecin: Polskie Towarzystwo Historyczne, 1984.
21.Kucharski, Wojciech. „Stabilizacja polskiego Kościoła na Ziemiach Zachodnich i Północnych w świetle raportów polskich dyplomatów w Rzymie z lat 1945–1972”. W: Droga do stabilizacji polskiej administracji kościelnej na Ziemiach Zachodnich i Północnych po II wojnie światowej. W 40. Rocznicę wydania konstytucji apostolskiej Pawła VI „Episcoporum Poloniae coitus”, red. Wojciech Kucharski, 121–137. Wrocław: Ośrodek „Pamięć i Przyszłość”, 2013.
22.Matelski, Dariusz. „Kościół katolicki wobec Ziem Zachodnich i Północnych Polski (1945–1995)”. W: Pomorze – trudna ojczyzna? Kształtowanie się tożsamości 1945–1995, red. Andrzej Sakson, 101–129. Poznań: Instytut Zachodni, 1996.
23.Negwer, Joseph. Geschichte des Breslauer Domkapitels im Rahmen der Diözesangeschichte vom Beginn des 19. Jahrhunderts bis zum Ende des Zweiten Weltkrieges. Hildesheim: August Lax, 1964.
24.Nitschke, Bernadetta. Wysiedlenie czy wypędzenie? Ludność niemiecka w Polsce 1945– 1949. Toruń: Adam Marszałek, 2001.
25.Nowicki, Edmund. „Wspomnienia z pierwszych lat urzędowania w diecezji gorzowskiej”. W: Księga pamiątkowa 50-lecia organizacji Kościoła katolickiego na Ziemi Lubuskiej Pomorzu Zachodnim i Północnym (1945–1995), red. Paweł Socha, 514–546. Zielona Góra–Gorzów Wielkopolski: Wydawnictwo Diecezji Zielonogórsko-Gorzowskiej, 1998.
26.Osękowski, Czesław. „Ks. Prymas Stefan Wyszyński wobec stosunków polsko-niemieckich”. W: Stefan Kardynał Wyszyński wobec Ziem Zachodnich i Północnych oraz stosunków polsko-niemieckich. W 100-lecie urodzin Prymasa Tysiąclecia, red. Tadeusz Dzwonkowski, Czesław Osękowski. Warszawa–Poznań–Zielona Góra: Civitas Christiana, 2001.
27.Panuś, Kazimierz. Pius XII. Kraków: Wydawnictwo WAM, 2008.
28.Pietrzak, Jerzy. Pełnia prymasostwa. Ostatnie lata prymasa Polski kardynała Augusta Hlonda 1945–1948, t. 1–2 (Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2009).
29.Pietrzak, Jerzy. „Rola prymasa Hlonda w ustanowieniu polskiej administracji kościelnej na ziemiach przyłączonych do Polski po II wojnie światowej. Trudne odkrywanie faktów”. W: Droga do stabilizacji polskiej administracji kościelnej na Ziemiach Zachodnich i Północnych po II wojnie światowej. W 40. rocznicę wydania konstytucji apostolskiej Pawła VI „Episcoporum Poloniae coetus”, red. Wojciech Kucharski, 33–46. Wrocław: Ośrodek „Pamięć i Przyszłość”, 2013.
30.Pius XII a Polska 1939–1949, oprac. Krzysztof Lis. Warszawa: Wydawnictwo Sióstr Loretanek, 2013.
31.Pius XII i Polska w latach 1939–1945, oprac. Władysław Facchinetti Jelonek. Londyn: Veritas, 1975.
32.Pius XII. Papież w epoce totalitaryzmów. Historiografia i polityka, red. Marek Kornat. Kraków: Arcana, 2010.
33.Popielarczyk, Wiesław. Zadania apostolskie biskupów w ujęciu Stefana kardynała Wyszyńskiego. Kraków: Wydawnictwo UNUM, 2003.
34.Religia i polityka. Zarys problematyki, red. Piotr Burgoński, Michał Gierycz. Warszawa: Elipsa, 2014.
35.Salezjanie w Szczecinie. 60 lat pracy duchownych synów Św. Jana Bosko w Grodzie Gryfa, red. Jacek Brakowski. Szczecin: Drukarnia Kozbur, 2006.
36.Scholz F., Zwischen Staatsräson und Evangelium. Kardinal Hlond und die Tragödie der Ostdeutschen Diozesen, Frankfurt am M. 1988
37.Stępiński, Włodzimierz. „Zwischen Staatsräson und Evangelium: Kardinal Hlond und die Tragödie der Ostdeutschen Diozesen, Franz Scholz, Frankfurt 1988”. Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne 21 (1988): 265–273.
38.Strauchold, Grzegorz. Myśl zachodnia i jej realizacja w Polsce Ludowej w latach 1945–1957. Toruń: Adam Marszałek, 2003.
39.Strobinger, Rudolf. Kreutz und Roter Stern. Düsseldorf: Rau Verlag, 1977.
40.Szuba, Zdzisław. „Na Ziemiach Zachodnich po wiekach odzyskanych. Kościół na Ziemiach Zachodnich (1945–1970)”. Życie i Myśl 5 (1970): 25–28.
41.Wejman, Grzegorz. Organizacja Kościoła katolickiego na Pomorzu Zachodnim i Ziemi Lubuskiej 1945–2005. Szczecin: Uniwersytet Szczeciński, 2005.
42.Wejman, Grzegorz. „Organizowanie struktur kościelnych na Pomorzu Zachodnim i Ziemi Lubuskiej w latach 1945–1972”. W: Polityka władz państwowych wobec Kościoła katolickiego na Pomorzu Zachodnim i Ziemi Lubuskiej w latach 1945–1989, red. Tadeusz Ceynowa, Paweł Knap. Szczecin: Instytut Pamięci Narodowej, 2010.
43.Wiązowski, Eugeniusz Grzegorz. „Kardynał August Hlond jako twórca podstaw administracji kościelnej na Pomorzu Środkowym po II wojnie światowej”. Studia Koszaliń sko-Kołobrzeskie 20 (2013), 1–2: 331–351.
44.Wilk, Stanisław. „Nadzwyczajne uprawnienia Prymasa Polski kard. Augusta Hlonda”. Studia Prymasowskie 5 (2011): 15–27.
45.Wisłocki, Jerzy. „Kościół katolicki wobec polskich ziem zachodnich i północnych”. W: 40-lecie powrotu Ziem Zachodnich i Północnych do Polski: materiały z ogólnopolskiej konferencji naukowej odbytej w dniach 25–26 czerwca 1985 roku. Cz. II. Sekcja polityczno-socjologiczna, red. Benon Dymek, 94–103. Warszawa: AkademiaNauk Społecznych 1986.
46.Wyszyński, Stefan. Dzieła Zebrane. T. 1. 1949–1953. Warszawa: Soli Deo, 1991.
47.Wyszyński, Stefan. Pro memoria. Zapiski z lat 1948–1949 i 1952–1953. Warszawa: Soli Deo, 2007.
48.Zieliński, Zygmunt. Kościół w Polsce 1944–2007. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2009.
49.Zieliński, Zygmunt. „Polska w dyplomacji watykańskiej”. W: Polska na tle procesów rozwojowych Europy w XX wieku, red. Stanisław Sierpowski, 170–179. Poznań: Instytut Historii UAM, 2002.
50.Żaryn, Jan. Kościół w Polsce w latach przełomu (1953–1958): relacje ambasadora RP przy Stolicy Apostolskiej. Warszawa: Neriton, 2000.
51.Żaryn, Jan. Dzieje Kościoła Katolickiego w Polsce (1944–1989). Warszawa: Neriton, 2003.
52.Żaryn, Jan. Stolica Apostolska wobec Polski i Polaków w latach 1944–1958 w świetle materiałów ambasady RP przy Watykanie. Warszawa: Neriton, 1998.
53.Żurek, Robert. Kościół rzymskokatolicki w Polsce wobec Ziem Zachodnich i Północnych 1945–1948. Szczecin–Warszawa–Wrocław: Instytut Pamięci Narodowej, 2015.