Abstract
Eberhard Bötticher (1554–1617), gdański kupiec i witryk w farze miejskiej (kościół
NMP), znany jest historykom przede wszystkim jako autor Historisches Kirchen-Register,
obszernej kroniki kościoła Mariackiego na tle dziejów miasta – od założenia świątyni aż
do 1616 roku. Obecnie autograf kroniki (w zbiorach Biblioteki Gdańskiej PAN), który
był wielokrotnie kopiowany w XVII i XVIII wieku, przygotowywany jest do krytycznej
edycji przez zespół w składzie: Christofer Herrmann z Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu
Gdańskiego, który był równocześnie pomysłodawcą prac nad krytycznym wydaniem
Kirchen-Register; Edmund Kizik z Instytutu Historii PAN i Instytutu Historii Uniwersytetu
Gdańskiego; oraz Jürgen Kloosterhuis, dyrektor Geheimes Staatsarchiv Preußischer
Kulturbesitz w Berlinie-Dahlem. Prace edytorskie stały się okazją do nieco bliższego
przyjrzenia się samej postaci Böttichera oraz prezentacji jego spuścizny kronikarskiej
i pamiętnikarskiej. W niniejszym artykule zebrano informacje na ten samego kronikarza
oraz jego znaczącego dorobku.
Oprócz Historisches Kirchen-Register (ss. 547 + 24) należy wymienić związany
z tym dziełem zbiór komentowanych dokumentów (Historische Declaration, Historische
Erklärung – zachowane w nowszych odpisach). Materiały te mają bardzo dużą wartość
dla poznania toczących się na przełomie XVI i XVII wieku sporów na tle wewnętrznego
rozłamu w łonie gdańskiego protestantyzmu na zwolenników luteranizmu i kalwinizmu
oraz między Radą Miejską Gdańska a biskupem włocławskim i królem o prawa patronackie
do kościoła farnego. Poza zapiskami publicznymi Bötticher pozostawił po sobie
również dwa tomy obszernych zapisków pamiętnikarskich – autografy przechowywane
są w zbiorach Archiwum Państwowego w Gdańsku (t. 1: Memorial oder Gedenckbuch)
oraz Biblioteki Gdańskiej PAN (t. 2: Der andere Theil des Eberhard Bötchers Chronica).
Pierwszy tom, rozpoczęty na przełomie 1577 i 1578 roku, obejmuje lata 1516–1583
i stanowi kompilację historii Gdańska z zapiskami o pochodzeniu rodziny, dzieciństwie
Böttichera, jego kawalerskiej młodości oraz początkach kupieckiej kariery zawodowej.
W tomie drugim, doprowadzonym do marca 1595 roku, znajdujemy szczegółowy opis
pierwszych lat małżeństwa, rozmaitych kłopotów rodzinnych (z reguły na tle toczącej się
latami sprawy spadkowej siostry) oraz pierwszych kroków w działalności publicznej autora
jako przedstawiciela pospólstwa, czyli Trzeciego Ordynku. Oba tomy liczą w sumie
ok. 1200 stron, w tym liczne druki, odpisy innych źródeł.
Doprowadzony do 1595 roku pamiętnik Eberharda Böttichera stanowi bez wątpienia,
obok zapisków kronikarskich, nietuzinkowe świadectwo życia i światopoglądu zamożnego
i ustosunkowanego obywatela Gdańska w burzliwej dla miasta drugiej połowie
XVI wieku. Pamiętnik Böttichera doskonale uzupełnia zapiski Martina Grunewega, innego
gdańszczanina żyjącego na przełomie XVI i XVII wieku. Dostarcza badaczom bezpośrednich
informacji o źródłach oraz charakterze wiedzy mieszczanina, jego stosunku do
bieżących wydarzeń religijnych i politycznych, i to w skali zarówno lokalnej, jak i ogólnoeuropejskiej.
Sposób, w jaki autor opisał dzieje swojej rodziny, młodość, początki kariery
kupieckiej oraz publicznej, z pewnością stanie się przedmiotem analitycznych studiów.
Po zakończeniu prac nad edycją Historisches Kirchen-Register warto byłoby rozważyć
choćby częściową edycję pamiętników Böttichera.