ISSN: 1230-0780
eISSN: 2719-4337
OAI
DOI: 10.18276/skk.2021.28-21
Lista wydań /
nr 28 2021
Cardinal Stefan Wyszynski’s personalist-communitarian concept of the state and the socio-political transformations of Poland in the post-war decades
(Personalistyczno-wspólnotowa koncepcja państwa według kardynała Stefana Wyszyńskiego a przemiany społeczno-ustrojowe w Polsce w dekadach powojennych)
| Autorzy: |
Ryszard
Ficek
the Jordan University College in Morogoro/Tanzania |
| Słowa kluczowe: | państwo kardynał Stefan Wyszyński personalizm komunitaryzm „demokracja socjalistyczna” transformacja polityczna dobro wspólne |
| Data publikacji całości: | 2021-12-14 |
| Liczba stron: | 24 (399-422) |
Abstrakt
Prezentowany artykuł omawia kwestię personalistyczno-wspólnotowej koncepcji życia społecznego przedstawionej przez kardynała Stefana Wyszyńskiego w kontekście przemian ustrojowo-społecznych zachodzących w Polsce w okresie powojennym. Wyszyński postrzega rozpad wspólnoty i moralności chrześcijańskiej jako główny problem społeczny spowodowany przez destruktywny wpływ błędnych koncepcji człowieka wpisanych w ideologię kolektywizmu i indywidualizmu. Prezentowany artykuł analizuje specyfikę „niepełnych” koncepcji osoby ludzkiej w kontekście chrześcijańskiej wizji człowieka, jak również dokonuje krytyki ideologii odpowiedzialnych za negatywne skutki przemian społeczno-politycznych zachodzących w powojennych dekadach historii Polski. Niniejsza analiza proponuje również sposoby, dzięki którym współczesne modele życia publicznego mogą kształtować rzeczywistość społeczno-polityczną na „miarę osoby ludzkiej”, w oparciu o autentycznie humanistyczną wizję człowieka i obywatela.
Pobierz plik
Plik artykułu
Bibliografia
| 1. | Antoszewski, Andrzej, Teresa Łoś-Nowak. “Państwo”. In: Leksykon politologii, eds. Andrzej Antoszewski, Ryszard Herbut, 260–273. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1995. |
| 2. | Bartnik, Czesław Stanisław. Pedagogia narodowa prymasa Stefana Wyszyńskiego. Lublin: KUL, 2001. |
| 3. | Borowik, Zbigniew. “Wspólnota państwowa w nauczaniu Kardynała Stefana Wyszyńskiego”. Życie Katolickie 7–8 (1984): 142–150. |
| 4. | Brunner, Georg. “Legitimacy Doctrines and Legitimation Procedures in East European Systems”. In: Political Legitimation in Communist States, eds. T.H. Rigby, Ferenc Feher, 27–44. London–New York: Palgrave Macmillan, 1982. |
| 5. | Clapham, Chistopher. “Clientelism and the state”. In: Privatepatronage and public power, ed. Christopher Clapham, 4–16. London: Palgrave Macmillan, 1982. |
| 6. | Cochran, Clarke E. “The Thin Theory of Community: The Communitarians and their Critics”. Political Studies 32 (1989): 422–435. |
| 7. | Cudworth, Erika. The Modern State: Theories and Ideologies. Edinburgh: Edinburgh University Press, 2007. |
| 8. | Cunningham, Frank. Democratic Theory and Socialism. Cambridge: Cambridge University Press, 1987. |
| 9. | Erman, Eva, Anders Uhlin. Legitimacy Beyond the State? Re-examining the Democratic Credentials of Transnational Actors. New York: Palgrave Macmillan, 2010. |
| 10. | Etzioni, Amitai. The Spirit of Community. New York: Crown Books, 1993. |
| 11. | Fabienne, Peter. “Legitimate Political Authority and Expertise”. In: Legitimacy: The State and Beyond, eds. Wojciech Sadurski, Michael Sevel, Kevin Walton, 32–42. New York–London: Oxford University Press, 2019. |
| 12. | Ficek, Ryszard. Christians in Socio-Political Life: An Applied Analysis of the Theological Anthropology of Cardinal Stefan Wyszyński Primate of Poland. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2020. |
| 13. | Ficek, Ryszard. Zaangażowanie chrześcijan w życie publiczne w kontekście nauczania kardynała Stefana Wyszyńskiego prymasa Polski. Lublin: Gaudium, 2020. |
| 14. | Friedman, Milton. Capitalism and Freedom. Chicago: University of Chicago Press, 1962. |
| 15. | John Paul II. “Centessimus annus”. Access 27.08.2020. http://www.vatican.va/content/john-paul-ii/en/encyclicals/documents/hf_jp-ii_enc_01051991_centesimus-annus.html. |
| 16. | John Paul II. “Reconciliatio et paenitentia”. Access 27.08.2020. https://w2.vatican.va/content/john-paul-ii/en/apost_exhortations/documents/hf_jp-ii_exh_02121984_reconcilia¬tio-et-paenitentia.html. |
| 17. | John Paul II. “Sollicitudo rei socialis”. Access 27.08.2020. http://www.vatican.va/content/john-paul-ii/en/encyclicals/documents/hf_jp-ii_enc_30121987_sollicitudo-rei-socialis.html. |
| 18. | John XXIII. “Mater et Magistra”. Access 27.08.2020. http://www.vatican.va/content/john-xxiii/en/encyclicals/documents/hf_j-xxiii_enc_15051961_mater.html. |
| 19. | Kowalczyk, Stanisław. U podstaw demokracji: Zagadnienia aksjologiczne. Lublin: RW KUL, 2001. |
| 20. | Kowalska, Joanna. “Kardynał Wyszyński w walce o człowieka sumienia”. Społeczeństwo 26, 3 (2016): 131–136. |
| 21. | Lauterpacht, Hersch. Recognition in International Law. New York: Cambridge University Press, 2012. |
| 22. | Leo XIII. “Diuturnum” (29.06.1881). Access 27.08.2020. http://www.vatican.va/content/leo-xiii/en/encyclicals/documents/hf_l-xiii_enc_29061881_diuturnum.html. |
| 23. | Leo XIII. “Graves de communion” (1901). Access 27.08.2020. http://www.vatican.va/content/leo-xiii/en/encyclicals/documents/hf_l-xiii_enc_18011901_graves-de-communi-re.html. |
| 24. | Leo XIII. “Libertas” (20.06.1892). Access 27.08.2020. http://c.vatican.va/content/leo-xiii/en/encyclicals/documents/hf_l-xiii_enc_20061888_libertas.html. |
| 25. | Lewis, Paul. Eastern Europe: Political Crisis and Legitimation. London–Sydney: Croom Helm, 1984. |
| 26. | Mann, Michael. “The Ideology of Intellectuals and Other People in the Development of Capitalism”. In: Stress and Contradiction and Modern Capitalism, eds. Leon Lindberg and Robert Alford, 268–287. Lexington, MA: Lexington Books, 1975. |
| 27. | Mariański, Janusz. “Demokracja bez wartości? Refleksje wokół encykliki «Centesimus annus» i sytuacji w Polsce”. In: Wartości u podstaw demokracji, red. Janusz Nagórny, Andrzej Derdziuk, 29–71. Lublin–Sandomierz: Wydawnictwo Diecezjalne, 2002. |
| 28. | Maritain, Jacques. “Chrześcijaństwo i demokracja”. Znak 4 (1992): 45–47. |
| 29. | Mayntz, Renate. “Legitimacy and the Directive Capacity of the Political System”. In: Stress and Contradiction in Modern Capitalism: Public Policy and the Theory of the State, ed. Leon N. Lindberg, 272–283. Lexington: Mass, Lexington Books, 1975. |
| 30. | Nelson, Brian. The Making of the Modern State: a Theoretical Evolution. New York: Palgrave Macmillan, 2006. |
| 31. | Pakulski, Jan. “Legitimacy and Mass Compliance: Reflection on Max Weber and Soviet-type Societies”. British Journal of Political Science 16 (1986): 451–472. |
| 32. | Paul VI. “Populorum progression”. Access 27.08.2020. http://www.vatican.va/content/paul-vi/en/encyclicals/documents/hf_p-vi_enc_26031967_populorum.html. |
| 33. | Pius XII. “Orędzie radiowe wygłoszone w wigilię Bożego Narodzenia 1944 r.”. Acta Apostolicae Sedis 37 (1945): 5–23, 36. |
| 34. | Przeworski, Adam. Capitalism and Social Democracy. Cambridge: Cambridge University Press, 1985. |
| 35. | Rawls, John. A Theory of Justice. Cambridge: Harvard University Press, 1971. |
| 36. | Rybicki, Zygmunt, Andrzej Werblan. “Historyczne miejsce demokracji socjalistycznej”. Państwo i Prawo 8–9 (1977): 23–38. |
| 37. | Sartori, Giovanni. The Theory of Democracy Revisited. Chatham: Chatham N.J., 1987. |
| 38. | Skorowski, Henryk. Problematyka praw człowieka: Stadium z nauki społecznej Kościoła. Warszawa: Wydawnictwa Akademii Teologii Katolickiej, 1996. |
| 39. | Sokół, Wojciech. Legitymizacja systemów politycznych. Wydawnictwo UMCS, Lublin 1997. |
| 40. | Sternberger, Reiner. “Legitimacy”. In: International Encyclopedia of Social Science. Vol. IX, ed. David E. Sills, 244–246. New York: Macmillan, 1989. |
| 41. | Sutor, Berhard. Etyka polityczna: Ujęcie całościowe na gruncie chrześcijańskiej nauki społecznej, 42–43. Warszawa: Kontrast, 1994. |
| 42. | Weber, Max. Economy and Society. Los Angeles–London: Berkeley, 1978. |
| 43. | Wyszyński, Stefan. “«Abyście byli synami światłości». Do naukowców Warszawy (21.03.1959)”. In: Stefan Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946–1981, 123–128. Warszawa: ODISS, 1990. |
| 44. | Wyszyński, Stefan. “Apel Prymasa Polski ze stolicy. Do wszystkich dzieci Wspólnej Ojczyzny (Warszawa, 25.12.1970)”. In: Stefan Wyszyński, W sercu stolicy, 153–159, Warszawa: Soli Deo, PAX, 2000. |
| 45. | Wyszyński, Stefan. “Bez ofiar i wyrzeczeń nie ma zwycięstwa. Warszawa – kościół Matki Bożej Zwycięskiej 16 VIII 1970”. In: Stefan Wyszyński, Z gniazda orląt, 101–109. Rome: Papieski Instytut Studiów Kościelnych, 1972. |
| 46. | Wyszyński, Stefan. “Głos synodu na temat sprawiedliwości w świecie. Po powrocie z Synodu Biskupów. Warszawa 6.01.1972”. In: Stefan Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946–1981, 477–482. Warszawa: ODISS, 1990. |
| 47. | Wyszyński, Stefan. “«Homo Dei». I Kazanie Świętokrzyskie 13.01.1974”. In: Stefan Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946–1981, 574–580. Warszawa: ODISS, 1990. |
| 48. | Wyszyński, Stefan. “«Homo Politicus». III kazanie świętokrzyskie (27.01.1974)”. In: Stefan Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946–1981, 589–596. Warszawa: ODISS, 1990. |
| 49. | Wyszyński, Stefan. “Jakiej chcecie Polski? Do młodzieży akademickiej w Warszawie 22.03.1972”. In: Stefan Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946–1981, 488–493. Warszawa: ODISS, 1990. |
| 50. | Wyszyński, Stefan. “Kamienie węgielne budowania na górach świętych. Na Jasnej Górze po powrocie z uwięzienia 2.11.1956”. In: Stefan Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946–1981, 62–66. Warszawa: ODISS, 1990. |
| 51. | Wyszyński, Stefan. “Kościół jest najbliższym sprzymierzeńcem waszych dążeń. Gniezno–Dom Prymasowski 4.02.1981”. In: Stefan Wyszyński, Do „Solidarności”, Rady i wskaza¬nia, 47–56. Warszawa: Oficyna Naukowa, 1996. |
| 52. | Wyszyński, Stefan. Miłość i sprawiedliwość społeczna. Poznań: Pallottinum, 1993. |
| 53. | Wyszyński, Stefan. “Naród – Kościół – Państwo. Kazanie świętokrzyskie (25.01.1976)”. In: Stefan Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946–1981, 705–713. Warszawa: ODISS, 1990. |
| 54. | Wyszyński, Stefan. “«Nauczycielu prawdomówny!». Do nauczycieli Warszawy 6.11.1960”. In: Stefan Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946–1981, 168–173. Warszawa: ODISS, 1990. |
| 55. | Wyszyński, Stefan. “O chrześcijańskim wyzwoleniu człowieka, List pasterski na adwent 1946”. In: Stefan Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946–1981, 14–28. Warszawa: ODISS, 1990. |
| 56. | Wyszyński, Stefan. “O katolickiej woli życia. List pasterski na Wielkanoc 1947”. In: Stefan Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946–1981, 29–40. Warszawa: ODISS, 1990. |
| 57. | Wyszyński, Stefan. “O moralną odnowę narodu. Po ogłoszeniu encykliki «Pacem in terris». Białystok 2.06.1963”. In: Stefan Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946–1981, 1005–1011. Warszawa: ODISS, 1990. |
| 58. | Wyszyński, Stefan. “O pokoju na ziemi. Po ogłoszeniu encykliki «Pacem in terris». Białystok 2.06.1963”. In: Stefan Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946–1981, 212–215. Warszawa: ODISS, 1990. |
| 59. | Wyszyński, Stefan. “Odpowiedzialność – obowiązki i prawa w życiu narodu. Jasna Góra 26.08.1980”. In: Stefan Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946–1981, 948–954. Warszawa: ODISS, 1990. |
| 60. | Wyszyński, Stefan. “Pokój jest dziełem sprawiedliwości. Na Boże Narodzenie 25.12.1972”. In: Stefan Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946–1981, 524–528. Warszawa: ODISS, 1990. |
| 61. | Wyszyński, Stefan. “Prawa osoby ludzkiej w społeczeństwie. Warszawa – kościół św. Anny 18.03.1957”. In: Stefan Wyszyński, Kazania i przemówienia autoryzowane 1956–1981. Vol. 1–67. Archiwum Instytutu Prymasowskiego w Warszawie. Vol. II, 4–5. |
| 62. | Wyszyński Stefan. “Problem pracy górników w Polsce. List do księdza biskupa Herberta Bednorza (2.02.1978)”. In: Stefan Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946–1981, 810–814. Warszawa: ODISS, 1990. |
| 63. | Wyszyński, Stefan. “Prymat osoby nad rzeczą. Z okazji 30. rocznicy powstania Wydziału Filozofii Chrześcijańskiej KUL 7.3.1976”. In: Stefan Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946–1981, 714–718. Warszawa: ODISS, 1990. |
| 64. | Wyszyński, Stefan. “«Res sacra homo». Podczas jubileuszu świętego Wincentego à Paulo w Krakowie 27.09.1960”. In: Stefan Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946–1981, 150–156. Warszawa: ODISS, 1990. |
| 65. | Wyszyński, Stefan. “Stawiamy na rodzinę. Do referentek poradnictwa rodzinnego w parafi¬ach. Gniezno 6.02.1973”. In: Stefan Wyszyński, Prymat człowieka w ładzie społecznym, 55–65. Londyn: Odnowa, 1976. |
| 66. | Wyszyński, Stefan. “Sumienie prawe u podstaw odnowy życia narodowego. Do wiernych (Warszawa, 6.01.1981)”. In: Stefan Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946–1981, 986–994. Warszawa: ODISS, 1990. |
| 67. | Wyszyński, Stefan. “«Sursum corda». Z kazania do górali tatrzańskich. Zakopane 1957”. In: Stefan Wyszyński, Wszystko postawiłem na Maryję, 142–148. Paris: Editions du Dialogue, 1980. |
| 68. | Wyszyński, Stefan. “«W obronie życia Polaków», Warszawa–Leszno 9.03.1975”. In: Stefan Wyszyński, Prymat człowieka w ładzie społecznym, 184–188. London: Odnowa, 1976. |
| 69. | Wyszyński, Stefan. “Wołanie ludzkości o obecność Kościoła w świecie współczesnym. Warszawa 18.04.1973”. In: Stefan Wyszyński, “Idzie nowych ludzi plemię…”. Wybór przemówień i rozważań, 91–98. Poznań–Warszawa: Pallottinum, 1973. |
| 70. | Wyszyński, Stefan. “Zmaganie się sprawiedliwości i miłości. Zwycięstwo miłości. Warszawa – kościół oo. Bazylianów 6.04.1968”. In: Stefan Wyszyński, “Idzie nowych ludzi plemię…”. Wybór przemówień i rozważań, 232–237. Poznań–Warszawa: Pallottinum, 1973. |