Studia Koszalińsko-Kołobrzeskie

ISSN: 1230-0780     eISSN: 2719-4337    OAI    DOI: 10.18276/skk.2020.27-25
CC BY-SA   Open Access   DOAJ  CEEOL  ERIH PLUS

Lista wydań / nr 27 2020
Manuskrypt ks. Andrzeja Józefa Delerdta jako źródło do początków kultu Matki Bożej Bolesnej w Skrzatuszu

Autorzy: Tadeusz Ceynowa ORCID
Wydział Teologiczny Uniwersytetu Szczecińskiego; dyrektor Archiwum Diecezji Koszalińsko-Kołobrzeskiej; dyrektor Biblioteki Wyższego Seminarium Duchownego w Koszalinie
Słowa kluczowe: Andrzej Józef Delerdt sanktuarium maryjne Skrzatusz diecezja koszalińsko-kołobrzeska kult maryjny
Data publikacji całości:2020
Liczba stron:19 (439-457)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstrakt

Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej w Skrzatuszu położone jest obecnie w diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej. Jest jedynym miejscem, w którym czci się nieprzerwanie od ponad 400 lat cudowną Pietę. Początki Skrzatusza sięgają XV wieku. Wówczas powstała tam pierwsza świątynia. Drugi kościół pw. Wniebowzięcia NMP wybudowano w 1572 roku. Poświęcił go sufragan poznański 3 lata później. W wyniku reformacji wcześniejsza samodzielna parafia skrzatuska został włączona jako filia do Wałcza na początku XVII wieku, wyodrębniona ponownie jako samodzielna przez bpa Wojciecha Tolibowskiego w 1660 roku. Obecna świątynia – sanktuarium i bazylika mniejsza – wybudowana została dzięki staraniom Wojciecha Konstantego Brezy pod koniec XVII wieku. Manuskrypt ks. Delerdta jest nieocenionym źródłem dla dziejów początkowych kultu maryjnego w Skrzatuszu. Autor – wikariusz miejscowy w latach 1768–1793 – na podstawie dostępnych źródeł opisał sposób, w jaki cudowna figura dostała się z Mielęcina do Skrzatusza. Niezwykle cenne są informacje o cudach dokonanych za wstawiennictwem Piety Skrzatuskiej. Ks. Delerdt przedstawia ponad 60 takich wydarzeń, podając często personalia obdarowanego, jego pochodzenie, jak i rodzaj doznanej łaski. Ważne jest skonfrontowanie tego źródła z innymi zachowanymi, a niewykorzystanymi archiwaliami. Warte będzie także porównanie XVIII-wiecznego tekstu ze Skrzatusza z innymi podobnymi z tego okresu.
Pobierz plik

Plik artykułu

Bibliografia

1.Archiwum Archidiecezjalne w Poznaniu. Acta Sacrorum Ordinationum (ASO 9).
2.Archiwum Archidiecezjalne w Poznaniu. Zespół Acta Visitationis (AV 18).
3.Archiwum Diecezji Koszalińsko-Kołobrzeskiej. Parafia Rzymskokatolicka w Skrzatuszu, Księga Małżeństw i Zgonów 1777–1850, 51.
4.Archiwum Diecezji Koszalińsko-Kołobrzeskiej. Parafia Rzymskokatolicka w Skrzatuszu, Księga Chrztów, Małżeństw i Zgonów 1658–1777, 331.
5.Archiwum Diecezji Koszalińsko-Kołobrzeskiej. Parafia Rzymskokatolicka w Skrzatuszu, Księga Chrztów 1777–1850, 17 listopada, 239.
6.Archiwum Diecezji Koszalińsko-Kołobrzeskiej. Parafia Rzymskokatolicka w Skrzatuszu, Księga Małżeństw i Zgonów 1777–1850, 235.
7.Barącz, Sadok. Cudowne obrazy Matki Najświętszej w Polsce. Lwów, 1891.
8.Bąk, Ludwik. Dzieje szkoły średniej w Wałczu. Wałcz: Liceum Ogólnokształcące, 1998.
9.Bąk, Ludwik. Ziemia wałecka w dobie reformacji i kontrreformacji w XVI–XVIII. Piła: Wydawnictwo Ekolog, 1999.
10.Bończa-Bystrzycki, Lech. „Dekanat wałecki XVI–XVIII w.”. Koszalińsko-Kołobrzeskie Wiadomości Diecezjalne 13, 1–2 (1988): 36–51.
11.Boras, Zygmunt, Ryszard Walczak, Andrzej Wędzki. Historia powiatu wałeckiego w zarysie. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1961.
12.Boras, Zygmunt. Ateny Wałeckie. Zarys historii gimnazjum wałeckiego. Wałcz: Zakłady Graficzne, 1990.
13.Ceynowa, Tadeusz. „Koronacja figury Matki Boskiej Skrzatuskiej”. Rocznik Skrzatuski 1 (2013): 91–106.
14.Ceynowa, Tadeusz. „Materiały Archiwum Diecezji Koszalińsko-Kołobrzeskiej w Koszalinie dotyczące kościelnych dziejów Piły”. Studia Koszalińsko-Kołobrzeskie 26 (2019): 251–252.
15.Ceynowa, Tadeusz. Ziemia pogranicza. Dekanat wałecki w latach 1821–1920. Radom: Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne Polwen, 2004.
16.Delerdt, Andrzej Józef. Źródło łask Boskich nieprzebrane. Matka Boska Bolesna ze Skrzatusza i Jej historia, red. Agnieszka Borysowska, Tadeusz Ceynowa. Szczecin–Koszalin: Książnica Pomorska im. Stanisława Staszica, Archiwum Diecezji Koszalińsko-Kołobrzeskiej, 2018.
17.Dworzaczkowa, Jolanta. Dzieje Wielkopolski. T. 1: do roku 1793, red. Jerzy Topolski. Warszawa–Poznań: PWN, 1988.
18.Dworzaczkowa, Jolanta. Reformacja i kontrreformacja w Wielkopolsce. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1995.
19.Fąka, Marian. Stan prawny Kościoła katolickiego w Wielkim Księstwie Poznańskim w latach 1815–1850 w świetle prawa pruskiego. Warszawa, 1975.
20.Freie Prälatur Schneidemühl 1942. Schneidemühl, 1942.
21.Fridrich, Alojzy. Historye cudownych obrazów NMP w Polsce T. 1: Obejmujący obrazy Archidyecezyi gnieźnieńsko poznańskiej, diecezyi chełmińskiej i warmińskiej. Kraków: Wydawnictwo Towarzystwa Jezusowego, 1903.
22.Gatz, Erwin. „Schneidemühl”. W: Lexikon für Theologie und Kirche. Bd. 9 (szp. 189–190). Freiburg–Basel–Rom–Wien: Herder, 2000.
23.Hagedorn, Krzysztof. „Powstanie parafii w Skrzatuszu i jej uposażenie”. Seminare 11 (1995): 205–228.
24.Hagedorn, Krzysztof. Dzieje parafii w Skrzatuszu w Polsce przedrozbiorowej, mps. Lublin, 1988.
25.Janiec, Zdzisław. „Koronacja obrazu Matki Bożej jako przejaw czci Maryjnej”. W: Kościół w Polsce. Dzieje i kultura. T. 7, red. Jan Walkusz, 87–103. Lublin: Wydawnictwa KUL, 2008.
26.Jeneralczyk, Henryk. Dekanat wałecki, jego organizacja i struktura w XVI w. mps. Poznań, 1975.
27.Klejna-Wendt, Piotr. „Z dziejów wielkopolskiej linii rodu Klejna z Wiesiółki”. Rocznik Skrzatuski 4 (2016): 125–140.
28.Klitsche, Erich. „Die Bulle de salute animarum vom Jahre 1821 und die Entwicklung der kirchlichen Verhältnisse im Osten Deutschlands bis auf unsere Zeit”. W: Die Apostolische Administratur Schneidemühl, red. F. Westpfahl, 41–50. Schneidemühl: Verlag des Johannesboten, 1928.
29.Korytkowski, Jan. Brevis descriptio historico-geographica ecclesiarum archidioecesis gnesnensis et posnanensis. Gnesnae: Jan Bernard Lange, 1888.
30.Kumor, Bolesław. Granice metropolii i diecezji polskich (968–1939). Lublin, 1972.
31.Malej, W. Koronowane obrazy Matki Najświętszej w Polsce. Warszawa, 1958.
32.„Mapa X. Rozmieszczenie zborów różnowierczych w Wielkopolsce około 1650 r.”, oprac. E. Jarmuszkiewiczówna, T. Kowalski. W: Jolanta Dworzaczkowa, Dzieje Wielkopolski. T. 1: do roku 1793, red. J. Topolski, 560. Warszawa–Poznań: PWN, 1988.
33.Nitecki, Piotr. Biskupi Kościoła w Polsce w latach 965–1999. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 2000.
34.Nowacki, Józef. Archidiecezja poznańska w granicach historycznych i jej ustrój. T. 2. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha, 1964.
35.Nowiński, Janusz. „Dzieje i kult cudownej figury Najświętszej Maryi Panny Bolesnej w Skrzatuszu w diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej (w dziesiątą rocznicę koronacji)”. Seminare 15 (1999): 389–397.
36.Pawiński, Adolf. Źródła dziejowe. T. 12. Warszawa, 1883.
37.Petzelt, Ludwig. „Die Errichtung der Erzbischöflichen Delegatur und die Anfänge der Apostolischen Administratur Tütz”. W: Die Apostolische Administratur Schneidemühl, red. F. Westpfahl, 12–147. Schneidemühl: Verlag des Johannesboten, 1928.
38.Prejs, Roland. „Prałatura pilska w świetle schematyzmu z 1940 r.”. Roczniki Teologiczne 55, 4 (2008): 36–37.
39.Rohwerder, Max. „Aus der Geschichte des Gymnasiums in Deutsch-Krone”. Grenzmärkische Heimatblätter 9, 1 (1933): 35–39.
40.Rohwerder, Max. Historia Residentiae Walcensis Societatis Jesu ab Anno Domini 1618 avo. Geschichte der Jesuitenresidenz in Walcz (Deutsch-Krone) 1618–1773. Kolonia, 1967.
41.Ruprecht, Karl. Deutsch Krone Stadt und Kreis. Bad Essen: Verein Deutsch Krone Heimathaus, 1981.
42.Schmitt, Friedrich W.F. Geschichte Deutsch-Croner Kreises. Thorn: E. Lambeck, 1867.
43.Stecewicz, Jan Kazimierz. Skarb nieprzebrany dobrodziejstw Boskich. Obraz cudowny Najświętszej Panny Maryjej w Opactwie Bledzewskim Rokitnickiej. Poznań, 1672.
44.Wacław z Sulgostowa. O cudownych obrazach w Polsce Przenajświętszej Matki Bożej. Wiadomości historyczne, bibliograficzne i ikonograficzne. Kraków, 1902.
45.Wejman, Grzegorz. Organizacja Kościoła katolickiego na Pomorzu Zachodnim i Ziemi Lubuskiej w latach 1945–1972. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2007.
46.Witkowska, Aleksandra. „Koronacja obrazów”. W: Encyklopedia katolicka. T. 9 (kol. 884–886). Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2002.
47.Witkowska, Aleksandra. „Uroczyste koronacje wizerunków maryjnych na ziemiach polskich w latach 1717–1992”. W: Przestrzeń i sacrum. Geografia kultury religijnej w Polsce i jej przemiany w okresie od XVII do XX wieku na przykładzie ośrodków kultu i migracji pielgrzymkowych, 87–103. Kraków: Instytut Geografii Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1995.
48.Witowska, Aleksandra, Joanna Nastalska-Wiśnicka. Ku ozdobie i obronie Rzeczypospolitej. Maryjne miejsca święte w drukach staropolskich. Lublin: Wydawnictwo Werset, 2013.
49.Wójtowicz, Wojciech. „Cudowne uzdrowienia fizyczne w Skrzatuszu? Ocena teologiczno-fundamentalna świadectw i wnioski pastoralne”. Rocznik Skrzatuski 5 (2017): 107–120.