Studia Językoznawcze

synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny

ISSN: 1730-4180     eISSN: 2353-3161    OAI    DOI: 10.18276/sj.2021.20-10
CC BY-SA   Open Access   ERIH PLUS

Lista wydań / t. 20, 2021
Współczesne funkcje wołacza

Autorzy: Agata Pławecka ORCID
Uniwersytet Jagielloński, Kraków
Słowa kluczowe: wołacz funkcje wołacza świadomość językowa
Data publikacji całości:2021
Liczba stron:18 (129-146)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstrakt

Wołacz to przypadek szczególny. Od lat przypisywane są mu różne funkcje, a możliwość jego zespolenia ze zdaniem podlega licznym dyskusjom. Dodatkowo wciąż pojawiają się poglądy o jego stopniowym zanikaniu w języku polskim. Celem pracy jest wyodrębnienie oraz opisanie funkcji, z którymi kojarzą wołacz współcześni użytkownicy polszczyzny. Analiza obejmuje charakterystyczne dla tych osób przekonania dotyczące możliwych zastosowań tego przypadka. Przedmiot badań stanowi deklarowana świadomość językowa współczesnych Polaków w zakresie funkcji wołacza, stanowiąca pojęcie synonimiczne do językowej kompetencji. Materiał badawczy zebrano na podstawie ankiety przeprowadzonej pośród 268 krakowian w latach 2016–2017. Analiza uwzględnia podział na pokolenie młodsze (143 osoby uczące się i studiujące w wieku od 12 do 23 lat) oraz pokolenie starsze (125 osób: pracujący i emeryci w przedziale wiekowym od 24 do 81 lat). Materiał opracowano na podstawie własnej metody opisu, uwzględniającej dotychczasowy stan badań na temat użycia wołacza w języku polskim. Wskazania poczynione przez ankietowanych posłużyły do wyróżnienia trzech ogólnych kategorii odpowiedzi, które wskazywały na określone funkcje wołacza: ekspresywną, adresatywną, impresywną. Wyniki badań ukazują, że w świadomości respondentów najsilniej przejawia się funkcja adresatywna, związana głównie z wołaniem lub zwracaniem się do kogoś albo czegoś. Z funkcją ekspresywną lub impresywną wiążą oni wołacz zdecydowanie rzadziej. Odpowiedzi ankietowanych implikują także związek wołacza z resztą wypowiedzenia w określonych sytuacjach.
Pobierz plik

Plik artykułu

Bibliografia

1.Breza, Edward. „Wołacz w teorii językoznawczej i w praktyce szkolnej”. W: tegoż, Florilegium linguisticum. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2002, 304–309 [przedruk z: Polonistyka 27 (1974), 1: 41–47].
2.Buttler, Danuta, Halina Kurkowska, Halina Satkiewicz. Kultura języka polskiego. Zagadnienia poprawności gramatycznej. Warszawa: PWN, 1971.
3.Gajda, Stanisław. „Nauka o kulturze języka”. Polonistyka 8 (1987): 581–592.
4.Gaertner, Henryk. „Funkcja osoby rzeczownika”. Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego 4 (1934): 56–59.
5.Grzegorczykowa, Renata, Roman Laskowski, Henryk Wróbel, red. Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia. Wyd. 3 popr. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1999.
6.Heinz, Adam. „System przypadkowy języka polskiego”. W: tegoż, Język i językoznawstwo. Warszawa: PWN, 1988, 312–419.
7.Kempf, Zygmunt. „Wokół polskiej terminologii przypadków”. Poradnik Językowy 6 (1969): 317–329.
8.Klemensiewicz, Zenon. Zarys składni polskiej. Warszawa: PWN, 1969.
9.Łuczyński, Edward. Kategoria przypadka w ontogenezie języka polskiego, czyli o wchodzeniu dziecka w rzeczywistość gramatyczną. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2004.
10.Rudzka-Ostyn, Brygida. „Przypadek a role semantyczne”. W: tejże, Z rozważań nad kategorią przypadka. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, 2000, 51–80.
11.Saloni, Zygmunt, Marek Świdziński. Składnia współczesnego języka polskiego. Wyd. IV. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998.
12.Sieczkowski, Andrzej. „Kategoria gramatyczna wołacza w językach zachodniosłowiańskich”. Prace Filologiczne 28 (1964), 2: 239–262.
13.Szober, Stanisław. Gramatyka języka polskiego. Wyd. 7. Warszawa: PWN, 1966.
14.Tokarski, Jan. Fleksja polska. Wyd. 2. Warszawa: PWN, 1978.
15.Topolińska, Zuzanna. „Vocativus – kategoria gramatyczna”. W: Otázky slovanské syntaxe III. Brno: Universita J.E. Purkyně, 1973, 269–274.
16.Zarębina, Maria. „Czy wołacz może być podmiotem?”. Język Polski 5 (1984): 324–331.