Studia Językoznawcze

synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny


ISSN: 1730-4180     eISSN: 2353-3161    OAI    DOI: 10.18276/sj.2020.19-16
CC BY-SA   Open Access   CEEOL  ERIH PLUS

Lista wydań / t. 19, 2020
O postrzeganiu języków klasycznych, polskiego i niemieckiego w przedmowach do dawnych słowników przekładowych

Autorzy: Anna Lenartowicz-Zagrodna ORCID
Uniwersytet Łódzki, Łódź
Słowa kluczowe: świadomość językowa słowniki polsko-łacińskie Grzegorz Knapiusz
Data publikacji całości:2020
Liczba stron:18 (247-264)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstrakt

Celem opracowania była próba przedstawienia, jak w przedmowach do słowników polsko-łacińskich wypowiadano się o językach, m.in. w aspekcie wartościowania, użytkowania, specyfiki, często ujmowanych kontrastywnie. Podstawą materiałową uczynione zostały słowniki: Mikołaja Volckmara (1596, 1605), Grzegorza Knapiusza (1621, 1632), Benedykta Woronowskiego (1769) oraz Dasyposiusz katolicki (1642). We wnioskach nakreślono główne obszary tematyczne, służące do opisu języków, w tym: a) ogólna pochwała danego języka; b) nakreślenie jego zasięgu geograficznego; c) uzasadnienie przydatności; d) opis systemu językowego; e) uwagi leksykograficzne. Zaobserwowano, że poruszane przez autorów kwestie, pozostają w zgodzie z ówczesnymi tendencjami i sposobami mówienia o języku, zwłaszcza o polszczyźnie.
Pobierz plik

Plik artykułu

Bibliografia

1.[Dasypodiusz Piotr]. Dasypodius Catholicus hoc est Dictionarium Latino-Germanico-Polonicum et Germanico-Latinum et Polonico-Latinum. Gdańsk: typis Andreae Hünefeldi, 1642.
2.[Karol IV]. „Bulla Aurea Caroli IV”. W: Monumenta Germaniae Historica. T. XI: Fontes iuris Germanici antiqui in usum scholarum separatim editi, oprac. Wolfgang Fritz. Böhlau: Deutsche Akademie der Wissenschaften, 1972.
3.Axer, Jerzy. „Łacina jako drugi język narodu szlacheckiego Rzeczypospolitej”. W: Łacina jako język elit, red. Jerzy Axer, 151–156. Warszawa: OBTA, DiG, 2004.
4.Brzezwicki, Łukasz. Puerilia ex variis onomasticis excerpta et in usum iuventutis Poloniae publicata. Kraków: in Officina Typogragica Martini Philipowski, 1632.
5.Filip, Grażyna, Magdalena Patro-Kucab. „Obraz sarmatyzmu utrwalony w polskiej leksyce i przestrzeni społecznej – wybrane zagadnienia i przykłady”. Słowo. Studia Językoznawcze 4 (2013): 53–71.
6.Kędelska, Elżbieta. Studia nad łacińsko-polską leksykografią drugiej połowy XVI wieku. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1995.
7.Knapiusz, Grzegorz. Synonyma seu Dictionarium Polonolatinum. Kraków: in officina Francisci Caesarii, 1649.
8.Knapiusz, Grzegorz. Thesauri Loponolatinograeci tomus secundus Latinopolonicus. [T. 2]. Kraków: typis Francisci Caesarii, 1644.
9.Knapiusz, Grzegorz. Thesauri Polonolatinograeci […] tomus tertius continens Adagia Polonica. [T. 3]. Kraków: typis Francisci Cesarii, 1632.
10.Knapiusz, Grzegorz. Thesaurus Polonolatinograecus seu promptuarium lingua Latinae et Graece. [T. 1]. Kraków: typis Francisci Cesarii, 1621.
11.Litwiński [Jan]. Słownik polsko-łacińsko-francuski na zasadach Knapskiego, Danneta i Troca. T. 1–2. Warszawa: nakładem Zawadzkiego i Węckiego, 1815.
12.Pawłowska, Regina. „Nauczanie języka polskiego w Gdańsku w XVII wieku”. W: Gdańskie gimnazjum akademickie. T. I: Szkice z dziejów, red. Edmund Kotarski, 229–246. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2008.
13.Pawłowski, Adam. „Jan Rybiński (1560–1621) w historii polskiej polityki językowej”. W: Sapientia ars vivendi. Księga Jubileuszowa ofiarowana Profesor Annie Dąbrowskiej, red. Anna Burzyńska-Kamieniecka, Agnieszka Libura, 275–288. Wrocław: Oficyna Wydawnicza ATUT, 2012.
14.Pawłowski, Adam. „The Origins of Polish Language Policy: De linguarum in genere tum Polonicae seorsim praestantia et utilitate oratio and other Writings by Jan Rybiński (Ioannis Rybinii)”. Linguistica Copernicana 11 (2014): 211–229.
15.Pniewski, Władysław. Język polski w dawnych szkołach gdańskich. Gdańsk: Towarzystwo Przyjaciół Nauki i Sztuki, 1938.
16.Puzynina, Jadwiga. „Dwa wydania Thesaurusa Grzegorza Knapskiego (1621 i 1643)”. Pamiętnik Literacki 4 (1958): 433–473.
17.Puzynina, Jadwiga. „Thesaurus” Grzegorza Knapiusza. Siedemnastowieczny warsztat pracy nad językiem polskim. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1961.
18.Salmonowicz, Stanisław. Obrońcy i miłośnicy języka polskiego w Toruniu XVI–XVIII w. Toruń: Prace Książnicy Miejskiej im. M. Kopernika w Toruniu, 1979.
19.Szyrwid, Konstanty. Dictionarium trium lingvarum in usum studiosae iuuentutis. Wilno: typis Academicis Societatis Jesu, 1642.
20.Taszycki, Witold, red. Obrońcy języka polskiego. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2004.
21.Ulewicz, Tadeusz. „W sprawie walki o język polski w pierwszej połowie XVI w. (paralele czeskie, problem przedmów drukarskich)”. Język Polski 36 (1956): 81–97.
22.Volckmar, Mikołaj. Dictionarium trium linguarum, Latine, Germanice et Polonice […] nunc denuo recusum. lingua Graeca auctum et quadrilinguae factum. Gdańsk: typis Martini Rhodi, 1605.
23.Volckmar, Mikołaj. Dictionarium trilingue tripartitum ad discendam linguam Latinam, Polonicam et Germanicam accomodatum et in gratiam iuventutis Dantiscanae iam primum in lucem editum. Gdańsk: in Officina typographica Iacobi Rhodi, 1596.
24.Wiszniewski, Michał. Charaktery rozumów ludzkich. Kraków: Drukarnia Uniwersytecka, 1842.
25.Woronowski, Benedykt. Słownik polsko-łaciński ze Skarbu księdza Knapiusza […] wybrany a przeszło dwomasty słów początkowych nad to słów i imion rodzajami i odmianami, tudzież porządnym zebraniem pisarzów łacińskich podług wieków łaciny ułożony. T. 1. Kalisz: w drukarni J.K.M. Societatis Jesu, 1769.