Studia Językoznawcze

Celem badań była próba odtworzenia idiolektalnego obrazu rzeczownika żart oraz czasownika żartować w pismach Cypriana Norwida. Leksemy te – oraz ich derywaty – tworzą niezbyt liczną, ale interesującą rodzinę słowotwórczą, na którą składają się: żarcik (3 użycia), żart (34 użycia), żartobliwie (1 użycie), żartobliwy (1 użycie), żartować (12 użyć), żartowniś (2 użycia), żartujący (1 użycie) oraz zażartować (8 użyć); łącznie jest to osiem leksemów w 62 użyciach. Jak wynika z przeprowadzonych analiz, jedynie w części kontekstów omawiane leksemy semantycznie wiążą się z kategorią komizmu. Nawet wówczas jednak żart i żartowanie rzadko mają charakter czysto ludyczny i są przejawem pogodnego i afirmatywnego stosunku nadawcy do rzeczywistości czy do innych ludzi lub też są wyrazem beztroskiego dowcipkowania, rodzajem towarzyskiej gry lub niewinnej zabawy. Znacznie częściej żart jest czymś niestosownym, niewłaściwym, przy tym czymś agresywnym, wymierzonym przeciwko komuś lub czemuś. Stosunkowo często żart, a także żartować w ogóle nie mają związku z komizmem i śmiechem (albo też aspekt ludyczny jest wyraźnie drugoplanowy), odnosząc się do czegoś mało ważnego, błahego lub za takie przez nadawcę uważanego, albo też do czegoś udawanego, nieprawdziwego, mówionego i robionego na niby. Opis pola leksyki z pola słowotwórczego żartu dopełnia wcześniejsze analizy dotyczące dowcipu i humoru i pozwala przybliżyć się do zrozumienia tego, w jaki sposób szeroko rozumiany żywioł komiczny obecny był w twórczości Cypriana Norwida.