Studia Językoznawcze

synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny

ISSN: 1730-4180     eISSN: 2353-3161    OAI    DOI: 10.18276/sj.2020.19-13
CC BY-SA   Open Access   CEEOL  ERIH PLUS

Lista wydań / t. 19, 2020
Obraz czł(owi)eka w tekstach przysłów polskich

Autorzy: Wioletta Kochmańska ORCID
Uniwersytet Rzeszowski, Rzeszów
Słowa kluczowe: przysłowie leksem człowiek kognitywne wyobrażenie pojęcia
Data publikacji całości:2020
Liczba stron:13 (191-203)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstrakt

W artykule przedstawiony został językowy obraz leksemu człowiek zawartego w linearnej strukturze tekstu przysłów, w których wskazany element stanowi centrum tematyczne. Dzięki analizie kognitywnej, w której uwzględniony został zarówno metaforyczny, podmiotowy, jak i przedmiotowy sposób widzenia człowieka, można stwierdzić, że jest on istotą złożoną, inteligentną, ale też niepozbawioną pierwotnych instynktów i ułomności, które w antropocentrycznym widzeniu prezentowane są w sposób metaforyczny. Człowiek podlega kontekstualnej waloryzacji z ośrodkiem ocennym w kanonicznej diadzie dobry–zły, co nie tylko wskazuje na przedmiotowe cechy, ale pozwala na realizację funkcji dydaktycznej przez gatunek. Jako podmiot podejmuje działanie lub poddaje się sprawczym siłom. Jest jednostką silnie stereotypizowaną, co pozwala na ujawnianie wiązanych z człowiekiem kulturowych przyzwyczajeń, dowodzących istnienia trwałości przypisywanych cech.
Pobierz plik

Plik artykułu

Bibliografia

1.Bartmiński, Jerzy. Językowe podstawy obrazu świata. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2007.
2.Bartmiński, Jerzy. „Miejsce wartości w językowym obrazie świata”. W: Język w kręgu wartości. Studia semantyczne, red. Jerzy Bartmiński, 61–85. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2003.
3.Bartmiński, Jerzy. Stereotypy mieszkają w języku. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2007.
4.Bralczyk, Jerzy. Porzekadła na każdy dzień. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008.
5.Camus, Albert. Człowiek zbuntowany. Kraków: Oficyna Literacka Res Publica, 1993.
6.Długosz-Kurczabowa, Krystyna. Słownik etymologiczny języka polskiego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009.
7.Dubisz, Stanisław, red. Uniwersalny słownik języka polskiego. T. I. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008.
8.Dźwigoł, Renata. „O człowieku w aspekcie fizycznym – na podstawie jednostek frazeologicznych z komponentem «diabeł»”. W: Problemy frazeologii europejskiej, X, red. Dariusz Bralewski, 111–130. Łask: Oficyna Wydawnicza LEKSEM, 2015.
9.Filar, Dorota. „Obraz ręki w języku polskim i angielskim”. W: Językowa kategoryzacja świata, red. Renata Grzegorczykowa, Anna Pajdzińska, 199–220. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 1996.
10.Filar, Dorota. „Ta dłoń może być garścią i może być pięścią. Obrazy językowo-kulturowe w ramie pojęciowej dłoni”. Język a Kultura 12 (1998): 252–256.
11.Grzmil-Tylutki, Halina. „Gatunek jako kategoria społecznojęzykowa”. W: Gatunki mowy i ich ewolucja. T. IV: Gatunek a komunikacja społeczna, red. Danuta Ostaszewska przy współudziale Joanny Przyklenk, 33–43. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2011.
12.Jedliński, Ryszard. Językowy obraz świata wartości w wypowiedziach uczniów kończących szkołę podstawową. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, 2000.
13.Kowalikowa, Jadwiga. „Przysłowia jako komunikaty”. W: Język w komunikacji. T. 2. red. Grażyna Habrajska, 112–117. Łódź: Wydawnictwo AHE, 2001.
14.Krzyżanowski, Julian. „U średniowiecznych źródeł przysłów polskich”. Pamiętnik Literacki 51 (1960), 3: 69–90.
15.Krzyżanowski, Julian, red. Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich. T. 1: A–J. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1969.
16.Kuryłowicz, Beata. „Metaforyczne sposoby ujmowania Boga i relacji Bóg–człowiek w przysłowiach polskich”. Rocznik Teologii Katolickiej 13 (2014), 2: 37–48.
17.Lakoff, George, Mark Johnson. Metafory w naszym życiu. Warszawa: Aletheia, 2011.
18.Libera, Zdzisław. „Etnograficzna nowela o zębach (tu z krótkim wprowadzeniem do antropologii ciała)”. Literatura Ludowa 1 (1994): 37–47.
19.Litwińczuk, Agnieszka. „Ciało człowieka w kulturze. Przekrój zagadnień”. W: Ciało i duch w języku i kulturze, red. Monika Łaszkiewicz, Stanisława Niebrzegowska-Bartmińska, Sebastian Wasiuta, 9–22. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2012.
20.Małek, Justyna. „Paremiologia familijna – językowy obraz relacji zachodzących między żoną a mężem”. W: Parémie národů slovanských, VI, red. Ljuba Mrověcová, 116–127. Ostrawa: Ostravská Univerzita Ostrava, Filozofická fakulta, 2012.
21.Masłowscy, Danuta i Włodzimierz. Wielka księga przysłów polskich. Warszawa: Klub dla Ciebie, 2008.
22.Popowski, Remigiusz ks. SDB, red. Biblia pierwszego Kościoła. Warszawa: Oficyna Wydawnicza VOCATIO, 2017.
23.Szpila, Grzegorz. Krótko o przysłowiu. Kraków: Collegium Columbinum, 2003.
24.Węgiel, Maria. „Gdy przysłowia umierają ludy mądrość zatracają czyli zarys propozycji opisu przysłów w Wielkim słowniku języka polskiego”. W: Nowe studia leksykograficzne. T. 1, red. Piotr Żmigrodzki, Renata Przybylska, 101–110. Kraków: Lexis, 2007.
25.Wyżkiewicz-Maksimow, Regina. Językowy obraz człowieka – charakter i osobowość w paremiologii polskiej, serbskiej i chorwackiej. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2012.