Studia Językoznawcze

synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny


ISSN: 1730-4180     eISSN: 2353-3161    OAI    DOI: 10.18276/sj.2020.19-04
CC BY-SA   Open Access   CEEOL  ERIH PLUS

Lista wydań / t. 19, 2020
Całuję nogi pańskie czy kończę francuskim stylem? Uwarunkowania etykietalnych zachowań językowych w listach 2. połowy XVIII wieku (na materiale korespondencji Jędrzeja Kitowicza)

Autorzy: Renata Bizior ORCID
Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy, Częstochowa
Słowa kluczowe: etykieta epistolarna etykieta językowa grzeczność językowa formuły etykietalne list Kitowicz
Data publikacji całości:2020
Liczba stron:15 (51-65)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstrakt

W artykule omawia się rożne aspekty stosowania dawnej etykiety językowej (grzeczności językowej) w osiemnastowiecznych listach autorstwa Jędrzeja Kitowicza (1728–1804), twórcy Opisu obyczajów za panowania Augusta III. Pisarz znany jest również jako autor zbioru listów do osób, z którymi był związany różnymi relacjami społecznymi. Przedmiotem analizy są sposoby organizacji formuł etykiety językowej wykorzystywanych w finalnym segmencie listów, w którym normy gatunkowe dopuszczają pewien zakres twórczej indywidualności. Badania koncentrują się na związku między użyciami języka a społecznymi determinantami statusu nadawcy i odbiorcy. Artykuł omawia czynniki: socjolingwistyczne, pragmatyczne, genologiczne determinujące wybór odpowiednich formuł językowych. Omawia również strukturę i wariantywność formuł etykietalnych używanych w listach do siostry Kitowicza i możnego protektora Michała Lipskiego, u którego pracował jako sekretarz i dziennikarz. Zróżnicowanie etykietalnych formuł językowych w subskrypcji listu, dbałość o ich stylistyczne ukształtowanie uznaje się w artykule za przejaw grzeczności językowej, podtrzymującej określoną relację między nadawcą a odbiorcą listów.
Pobierz plik

Plik artykułu

Bibliografia

1.Tomasz Ciesielski, Sławomir Górzyński, Filip Wolański, red. Korespondencja i gazetki rękopiśmienne Jędrzeja Kitowicza z lat 1771–1776. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2017.
2.Bizior, Renata. O języku prozy Jędrzeja Kitowicza. Częstochowa: Wydawnictwo Akademii im. Jana Długosza, 2012.
3.Bizior, Renata. „Z prywatnej korespondencji Jędrzeja Kitowicza – uwagi o cechach gatunkowych osiemnastowiecznego listu”. Prace Naukowe AJD w Częstochowie. Językoznawstwo 8 (2012): 23–38.
4.Cybulski, Marek. Obyczaje językowe dawnych Polaków. Formuły werbalne w dobie średniopolskiej. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2003.
5.Demkowicz, Agata. „Nieznany list Jędrzeja Kitowicza przeciwko jezuitom”. Nasza Przeszłość 111 (2009): 293–311.
6.Kałkowska, Anna, „Mówiona staropolszczyzna w zwierciadle listów”. Poznańskie Spotkania Językoznawcze 7 (2001): 77–85.
7.Kałkowska, Anna. Struktura składniowa listu. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1982.
8.Kisiel, Przemysław. „Etykieta językowa a wzory kultury”. Język a Kultura 6 (1992): 9–14.
9.Kolankowski, Zygmunt. „Z «lelewelianów» leningradzkich”. Z Historii Nauki i Techniki 3 (1958), 1: 141–158.
10.Książek, Elżbieta. Tekst epistolarny w świetle etykiety językowej. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, 2008.
11.Marcjanik, Małgorzata, „Etykieta językowa”. W: Współczesny język polski, red. Jerzy Bartmiński, 281–291. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2001.
12.Marcjanik, Małgorzata. Polska grzeczność językowa. Kielce: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Jana Kochanowskiego, 1997.
13.Matuszewska, Przemysława. „Listowniki polskie. Stan i perspektywy badań”. Pamiętnik Literacki 73 (1982), 3–4: 41–53.
14.Mikulski, Tadeusz. „Do historii i źródeł Kitowicza”. Pamiętnik Literacki 44 (1953), 3–4: 29–72.
15.Mroczek, Katarzyna. „Tytulatura w korespondencji staropolskiej jako problem stosunku między nadawcą a odbiorcą”. Pamiętnik Literacki 2 (1978): 127–148.
16.Pawłowska, Anita. Formuły werbalne etykiety polskiej od połowy XVIII wieku do lat sześćdziesiątych XIX wieku. Analiza socjolingwistyczna. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2014.
17.Pawłowska, Anita. „Rola werbalnych formuł etykiety językowej w listach (na materiale z lat 1750–1860)”. Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny 12 (2013): 153–163.
18.Pawłowska, Anita. „Wpływ zmian społecznych i kulturowych na etykietę językowa początków doby nowopolskiej”. Język a Kultura 26 (2019): 107–117.
19.Sicińska, Katarzyna. Polszczyzna południowokresowa XVII i XVIII wieku (na podstawie epistolografii). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2013.
20.Skwarczyńska, Stefania. Teoria listu. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2006.
21.Szymański, S. Wzory biletow, listow i memoryałow w rożnych materyach z przydatkiem uwag w powszechności o stylu listownym przypisków względem szczegulnych listów gatunkow i drobnych przestrog względem formalności w pisaniu. T. 1. Warszawa: Drukarnia Po-Jezuicka, 1784.
22.Tomiczek, Eugeniusz. System adresatywny języka polskiego i niemieckiego. Socjologiczne studium konfrontatywne. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1983.
23.Wiśniewska, Halina. „Zachowania grzecznościowe w listach rodzinnych Ignacego Krasickiego”. Pamiętnik Literacki 91 (2000), 3: 161–176.
24.Wojtak, Maria. „Wybrane elementy staropolskiej etykiety językowej”. Język a Kultura 6 (1992): 33–40.
25.Wojtak, Maria. „Staropolska etykieta językowa jako obraz relacji międzyludzkich (wybrane zagadnienia)”. W: Przeszłość w językowym obrazie świata, red. Anna Pajdzińska, Piotr Krzyżanowski, 205–216. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 1999.