Studia Językoznawcze

synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny

ISSN: 1730-4180     eISSN: 2353-3161    OAI    DOI: 10.18276/sj.2019.18-13
CC BY-SA   Open Access   ERIH PLUS

Lista wydań / t. 18, 2019
Zależności językowe między trzema edycjami Księgi Tobiasza z pierwszej połowy XVI wieku (zjawiska leksykalne i składniowe)

Autorzy: Anna Lenartowicz-Zagrodna ORCID
Uniwersytet Łódzki, Łódź
Słowa kluczowe: polszczyzna XVI wieku wczesnorenesansowe przekłady Biblii na język polski Księga Tobiasza
Data publikacji całości:2019
Liczba stron:14 (191-204)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstrakt

Mimo licznych badań językoznawczych prowadzonych nad dawnymi przekładami całej Biblii lub jej pojedynczych ksiąg nadal nie mamy pełnej wiedzy o zależnościach między nimi. Jedną z ksiąg, która do tej pory nie doczekała się językowych analiz, jest wydany po raz pierwszy przez Macieja Ostrogórskiego w 1539 roku Tobiasz patriarcha Starego Zakonu z łacińskiego języka na polski nowo a pilnie przełożony anonimowego autora. Przekład ukazał się ponownie w oficynie Heleny Unglerowej w roku 1540 oraz u Marka Szarfenberga w 1545 roku. Trzy edycje, choć bardzo do siebie zbliżone, nie są jednakowe. Celem opracowania było zbadanie, w jakiej relacji pozostają względem siebie trzy wczesnorenesansowe druki tej księgi biblijnej. Analiza materiału wykazała, że o ile edycje druga i trzecia stanowią ciągłość wydawniczą (redaktor edycji trzeciej pracował na wydaniu Unglerowej), o tyle pierwsza i druga powstały niezależnie od siebie. Stąd należy wnosić, że istniał jakiś wcześniejszy, być może piętnastowieczny, rękopis, który w drukarniach Ostrogórskiego oraz Unglerowej przeszedł odrębny proces obróbki językowej.
Pobierz plik

Plik artykułu

Bibliografia

1.[Anonim]. Tobias patriarcha Starego Zakonu z łacińskiego języka na polski nowo a pilnie przełożony. Kraków: Maciej Ostrogórski (Szarfenberg), 1539.
2.[Anonim]. Tobiasz z łacińskiego języka na polski przełożony. Kraków: Helena Unglerowa, 1540.
3.[Anonim]. Tobiasz z łacińskiego języka na polski przełożony. Kraków: Marek Szarfenberg, 1545.
4.Belcarzowa, Elżbieta. Polskie i czeskie źródła przekładu Biblii Leopolity. Kraków: Lexis, 2006.
5.Bieńkowska, Danuta. Polski styl biblijny. Łódź: Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie, 2002.
6.Bieńkowska, Danuta. „Szeregi wyrazowe w przekładzie Biblii Leopolity (z problemów kształtowania się synonimii staropolskiej)”. Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Językoznawczego, 39 (1994): 7–15.
7.Estreicher, Karol. Bibliografia staropolska, t. XXXI: T. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1936.
8.Hetzenauer, Michael, red. Biblia Sacra vulgatae editionis: Sixti V Pont. Max. Iussu Recognita et Clementis VIII Auctoritate Edita. Ratyzbona–Rzym: Sumptibus et typis Friderici Pustet, 1914. Dostęp 18.09.2018. http://www.sacredbible.org/vulgate1914.
9.Kowalska, Danuta. Styl „Psałterza floriańskiego” na tle porównawczym. Łódź: Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie, 2003.
10.Kowalska, Danuta. Sztuka słowa Mikołaja Reja. Studium stylistycznojęzykowe „Psałterza Dawidowego”. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2013.
11.Lenartowicz-Zagrodna, Anna. „O trzech edycjach Księgi Tobiasza z pierwszej połowy XVI wieku”. Wrocławski Przegląd Teologiczny (2019) [w druku].
12.Mayenowa, Renata i in., red. Słownik polszczyzny XVI wieku. T. I–XXXVI. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 1966–. Dostęp: 24.09.2018. spxvi.edu.pl.
13.Pietkiewicz, Rajmund. Biblia Polonorum. Historia Biblii w języku polskim. T. I: Od początku do 1638 roku. Poznań: Wydawnictwo Pallottinum, 2016.
14.Pietkiewicz, Rajmund. „«Hebraica veritas» in the Brest Bible”. Reformation and Renaissance Review 17 (2015), 1: 44–62.
15.Pietkiewicz, Rajmund. W poszukiwaniu „szczyrego słowa Bożego”. Recepcja zachodnio-europejskiej hebraistyki w studiach chrześcijańskich w Rzeczypospolitej doby renesansu. Rozprawy Naukowe PTW we Wrocławiu, 86 (2011).
16.Plezia, Marian, red. Słownik łacińsko-polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. T. I–V.
17.Sokołowska, Teresa. Funkcje składniowe imiesłowów nieodmiennych w języku polskim XVII wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1976.
18.Szurek, Marzena. Z dziejów polszczyzny biblijnej. Biblia Wujka (1599) a Biblia gdańska (1632). Kraków: Collegium Columbinum, 2013.
19.Umińska-Tytoń, Elżbieta. „Kadź czyli zolnica. Z zagadnień stylu prozy użytkowej”. W: Studia z historii języka polskiego i stylistyki historycznej ofiarowane Prof. Halinie Wiśniewskiej na 50-lecie Jej pracy naukowo-dydaktycznej, red. Czesław Kosyl. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2001, 225–230.
20.Urbańczyk, Stanisław, red. Słownik staropolski. T. I–XI. Wrocław–Warszawa–Kraków: IJP PAN, 1953–2002.
21.Weber, Robert, Roger Gryson, red. Biblia Sacra Vulgata. Editio quinta. Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft, 2007. Dostęp 18.09.2018. www.bibelwissenschaft.de/online-bibeln/biblia-sacra-vulgata.
22.Woźniak, Ewa. „O funkcji szeregów synonimicznych w dawnych polskich tekstach prawnych”. Poradnik Językowy, 7 (2018): 75–84.
23.Woźniak, Ewa. Słownictwo i frazeologia „Psałterza krakowskiego” (1532) na tle ówczesnych przekładów biblijnych. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2002.
24.Zarębski, Rafał. „Nagromadzenia leksemów współfunkcyjnych jako element stylu XVI-wiecznej prozy pamiętnikarskiej (na materiale diariusza Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła)”. Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Językoznawczego, 61 (2015): 281–296.
25.Zarębski, Rafał. „Szeregi synonimiczne w badaniach stylistycznego zróżnicowania dawnej polszczyzny (na przykładzie Podróży do Ziemi Świętej, Syrii i Egiptu M.K. Radziwiłła «Sierotki»)”. W: Staropolskie Spotkania Językoznawcze. T. 1: Jak badać teksty staropolskie, red. Tomasz Mika, Dorota Rojszczak-Robińska, Olga Stramczewska, Poznań: Wydawnictwo Rys, 2015, 231–245.