Studia Językoznawcze

synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny


ISSN: 1730-4180     eISSN: 2353-3161    OAI    DOI: 10.18276/sj.2019.18-11
CC BY-SA   Open Access   ERIH PLUS

Lista wydań / t. 18, 2019
Portret emocjonalny apostoła-zdrajcy w dramacie Karola Huberta Rostworowskiego Judasz z Kariothu (na podstawie analizy didaskaliów)

Autorzy: Lucyna Warda-Radys ORCID
Uniwersytet Gdański, Gdańsk
Słowa kluczowe: dramat młodopolski didaskalia emocje w języku
Data publikacji całości:2019
Liczba stron:15 (163-177)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstrakt

Przedmiotem badań w artykule jest utwór Karola Huberta Rostworowskiego pt. Judasz z Kariothu. Celem analiz było sprawdzenie, jaki obraz Judasza przedstawia Rostworowski w swoim dramacie. Jakie uczucia i emocje mu przypisuje? Jakich używa do tego środków językowych? Co powoduje, że mimo dokładnych, jak się ocenia, wytycznych inscenizacyjnych zawartych w tekście utworu zostaje jeszcze miejsce na indywidualną interpretację sceniczną? Co prowadzi do różnic w odbiorze przesłania utworu i oceny zachowania tytułowego bohatera? W tym celu w artykule przeanalizowano charakterystyczny dla dramatu jako rodzaju literackiego typ wypowiedzi – didaskalia, które z założenia pełnią typowe funkcje scenariuszowe i dookreślające to, co jest zawarte w tekście głównym. Analiza wykazała, że w tekście pobocznym Rostworowski bardzo często umieszcza informacje dotyczące stanów psychicznych i uczuć tytułowego bohatera. Są to przede wszystkim określenia emocji negatywnych o dużym natężeniu i intensywności. W kilku miejscach ujawnił się też stosunek emocjonalny (ambiwalentny) autora do bohatera dramatu. Specyfika słownictwa odnoszącego się do tego wycinka świata (referującego uczucia bądź wskazującego na ich objawy) pozwoliła autorowi z jednej strony wyraźnie dookreślić sytuację mówienia (zasugerować sposób zachowania aktorskiego), a z drugiej umożliwiła swobodę zindywidualizowanej interpretacji scenicznej utworu.
Pobierz plik

Plik artykułu

Bibliografia

1.Ampel-Rudolf, Mirosława. „Konwencjonalne gesty i mimika we współczesnej literaturze”. Biuletyn PTJ, LV (1999): 149–157.
2.Bartyzel, Jacek. „Judasz z Kariothu Karola Huberta Rostworowskiego. Dzieje recepcji scenicznej i krytycznoliterackiej (1913–1981)”. W: Dramat biblijny Młodej Polski, red. Stefan Kruk, Wrocław: Wydawnictwo Wiedza o Kulturze, 1992, 61–165.
3.Data, Krystyna. „W jaki sposób językoznawcy opisują emocje?”. W: Język a Kultura 14: Uczucia w języku i w tekście, red. Iwona Nowakowska-Kempna, Anna Dąbrowska, Janusz Anusiewicz. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2000, 245–252.
4.Grzegorczykowa, Renata. „Struktura semantyczna wyrażeń ekspresywnych”. W: Z zagadnień słownictwa współczesnego języka polskiego, red. Mieczysław Szymczak. Wrocław [etc.]: Wydawnictwo PAN, 1978, 117–123.
5.Jakiel, Edward. Młodopolskie portrety biblijne. Wybrane zagadnienia i kreacje. Gdańsk: Wydawnictwo UG, 2007.
6.Jędrusiak, Joanna. „Motyw Judasza w dramacie Młodej Polski”. W: Dramat biblijny Młodej Polski, red. Stefan Kruk. Wrocław: Wydawnictwo Wiedza o Kulturze, 193–240.
7.Jędrzejko, Ewa, Iwona Nowakowska-Kempna. „O uczuciach i ich objawach w aspekcie semantyki leksykalnej”. Przegląd Humanistyczny, 7/8 (1985): 81–90.
8.Kawka, Maciej. „Czy didaskalia to tekst poboczny dramatu?”. Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis, 9 (2003): 267–274.
9.Starnawski, Jerzy. „Tragizm Judasza Rostworowskiego”. Przegląd Powszechny, 231 (1951): 421–442.
10.Laskowska, Elżbieta. „Nazywanie i wyrażanie uczuć w języku”. W: Zielonogórskie seminaria językoznawcze, red. Magdalena Hawrysz. Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza UZ, 2009, 351–361.
11.Maczel, Maria. „Językowe przedstawienie tragedii rodzinnej w Niespodziance Karola Huberta Rostworowskiego”. Język. Religia. Tożsamość, 1 (2016): 125–141.
12.Mikołajczuk, Agnieszka. „Mówiąc o uczuciach: między naturą i kulturą. O podstawach konceptualizacji uczuć w kontekście semantycznych badań porównawczych”. Socjolingwistyka, 23 (2011): 67–82.
13.Nowakowska-Kempna, Iwona. Konceptualizacja uczuć w języku polskim. Prolegomena. Warszawa: Wyższa Szkoła Pedagogiczna Towarzystwa Wiedzy Powszechnej, 1995.
14.Nowakowska-Kempna, Iwona „Uczucia – jakie są – każdy widzi”. W: Język a Kultura 20: Tom jubileuszowy, red. Anna Dąbrowska. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2008, 225–239.
15.Pajdzińska, Anna. „Jak mówimy o uczuciach: poprzez analizę frazeologizmów do językowego obrazu świata”. W: Językowy obraz świata, red. Jerzy Bartmiński. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 1999, 83–101.
16.Pisarkowa, Krystyna. „O znaczeniu i składni czasownika płakać”. Język Polski, 64 (1984), 96–99.
17.Rożek, Lucyna, Anna Rosińska. „Didaskalia a tekst poboczny. O definicyjnych problemach tekstu pobocznego i jego metatekstowym charakterze”. W: Przyzywanie głębi do kręgu słów, myśli, idei i działań. Księga Jubileuszowa ofiarowana Profesorowi Józefowi Żurawiowi = in honorem Josephi Żuraw, red. Stanisław Podobiński, Bogdan Snoch. Częstochowa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Częstochowie, 2001, 974–980.
18.Starowieyska-Morstinowa, Zofia. „W laboratorium wielkiej twórczości. Wywiad z K.H. Rostworowskim”. Kultura, 2 (1936): 1–2.
19.Szumska, Dorota. „O emocjach bez emocji”. W: Język a Kultura 14: Uczucia w języku i w tekście, red. Iwona Nowakowska-Kempna, Anna Dąbrowska, Janusz Anusiewicz. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2000, 199–208.
20.Wierzbicka, Anna. Kocha, lubi, szanuje. Medytacje semantyczne. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1971.
21.Wojtak, Maria. O języku i stylu polskiego dramatu. Studia i szkice. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2014.
22.Wojtak, Maria. O języku i stylu „Wesela” Stanisława Wyspiańskiego. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 1988.
23.Woźniak, Ewa. Ofiary i krzywdziciele. Studium postaci w przedtrydenckim piśmiennictwie pasyjnym. Analiza językoznawcza. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2007, 161–185.
24.Woźniakiewicz-Dziadosz, Maria. „Funkcje didaskaliów w dramacie młodopolskim”. Pamiętnik Literacki, 3 (1970): 3–37.
25.Współczesne systemy komunikowania, red. Bogusława Dobek-Ostrowska. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1998.