Studia Językoznawcze

synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny


ISSN: 1730-4180     eISSN: 2353-3161    OAI    DOI: 10.18276/sj.2020.19-22
CC BY-SA   Open Access   CEEOL  ERIH PLUS

Issue archive / t. 19, 2020
Kontakty językowe w świetle Nowych Aten Benedykta Chmielowskiego
(Linguistic contacts in the light of Nowe Ateny of Benedykt Chmielowski)

Authors: Agnieszka Szczaus ORCID
Uniwersytet Szczeciński, Szczecin
Keywords: diachronic linguistics linguistic interference 18th-century encyclopedia
Data publikacji całości:2020
Page range:15 (325-339)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstract

The article analyses remarks on the language contacts contained in an 18th-century encyclopedia Nowe Ateny authored by Benedykt Chmielowski. It has been proven that Chmielowski pointed to: 1. Extralinguistic causes of the language contacts, such as: a) the rank of languages that get into interaction and their position in the world, b) linguistic fashion, c) development of science and technology, d) military conflicts, e) economic contacts, f) migration of people. 2. Intralinguistic causes of interference, such as: a) language insufficiency, b) stylistic value of loan words. 3. Effects of linguistic contacts: a) negative: degradation of some ethnic languages, b) positive: enrichment of the lexical stock of the recipient language.
Download file

Article file

Bibliography

1.Chmielowski, Benedykt. Nowe Ateny, albo Akademia wszelkiej scyjencyji pełna, na różne tytuły jak na classes podzielona, mądrym dla memoryjału, idyjotom dla nauki, politykom dla praktyki, melancholikom dla rozrywki erygowana. Lwów: Drukarnia Pawła Józefa Golczewskiego. T. 1–2, 1745–1746. T. 3–4, 1754–1756.
2.Axer, Jerzy. „Dyskusja o roli łaciny w Nowych Atenach Benedykta Chmielowskiego jako świadectwo republikańskiej tożsamości narodu szlacheckiego”. W: Staropolskie kompendia wiedzy, red. Iwona M. Dacka-Górzyńska, Joanna Partyka, 33–44. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2009.
3.Borkowski, Mikołaj Piotr. „Obraz Arabów w osiemnastowiecznej Rzeczypospolitej w świetle Nowych Aten B. Chmielowskiego i Świata we wszystkich częściach większych i mniejszych... W.A. Łubieńskiego”. Przegląd Orientalistyczny 1–2 (2016): 31–43.
4.Jadacka, Hanna. „Moda w języku (nadużywanie elementów językowych)”. W: Poprawna polszczyzna. Hasła problemowe, red. Hanna Jadacka, Andrzej Markowski, Dorota Zdunkiewicz-Jedynak, 71–72. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008.
5.Klemensiewicz, Zenon. Historia języka polskiego. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1974.
6.Kozaryn, Dorota, Agnieszka Szczaus. Uwagi o języku w dawnych tekstach użytkowych. Szczecin: Wydawnictwo Grafform, 2017.
7.Okoń, Jerzy. „Kompendium – czy tylko wiedzy? Wstęp do typologii gatunku”. W: Staropolskie kompendia wiedzy, red. Iwona M. Dacka-Górzyńska, Joanna Partyka, 8–31. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2009.
8.Paszyński, Wojciech. „Czarna legenda Nowych Aten Benedykta Chmielowskiego i próby jej przezwyciężenia”. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne 141 (2014): 37–59.
9.Rybicka, Halina. „Nieznany rozdział o języku w Nowych Atenach Benedykta Chmielowskiego”. Prace Filologiczne 25 (1975): 529–535.
10.Rybicka, Halina. „Nowe Ateny” Benedykta Chmielowskiego. Metoda, styl, język. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1974.
11.Sękowska, Elżbieta. Język emigracji polskiej w świecie. Bilans i perspektywy badawcze. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2010.
12.Szczaus, Agnieszka. „Uwagi metajęzykowe w Nowych Atenach Benedykta Chmielowskiego”. W: Język a Edukacja III: Tekst edukacyjny, red. Jolanta Nocoń, Anna Tabisz, 187–200. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 2014.
13.Urbańczyk, Stanisław. Słowniki i encyklopedie – ich rodzaje i użyteczność, wyd. 3. Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego, 1991.
14.Wichowa, Maria. „Ks. Benedykt Chmielowski – «wielki lingwista», biegły znawca i obrońca łaciny (w świetle Nowych Aten)”. Napis 9 (2003): 121–132.