Studia Językoznawcze

synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny

ISSN: 1730-4180     eISSN: 2353-3161    OAI    DOI: 10.18276/sj.2020.19-13
CC BY-SA   Open Access   CEEOL  ERIH PLUS

Issue archive / t. 19, 2020
Obraz czł(owi)eka w tekstach przysłów polskich
(An image of a human being in the texts of Polish proverbs)

Authors: Wioletta Kochmańska ORCID
Uniwersytet Rzeszowski, Rzeszów
Keywords: proverb lexeme człowiek cognitive representation of a concept
Data publikacji całości:2020
Page range:13 (191-203)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstract

This article presents a linguistic image of the lexeme człowiek, contained in the linear structure of the text of proverbs, where the indicated element constitutes a thematic centre. As a result of cognitive analysis which considered metaphoric, subjective, and objective ways of perceiving a human being, it is possible to state that he is a complex, intelligent being, but also not devoid of primitive instincts and imperfections that in the anthropocentric perception are presented metaphorically. Człowiek is subject to contextual valorisation with the evaluative centre in the canonic dyad good – evil, which not only points to his subjective features, but also allows the species to perform a didactic function. As a subject, he undertakes action or submits oneself to the causative forces. He is a strongly stereotyped individual, therefore we can reveal the cultural habits connected to a human being, that prove the durability of the features ascribed to him.
Download file

Article file

Bibliography

1.Bartmiński, Jerzy. Językowe podstawy obrazu świata. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2007.
2.Bartmiński, Jerzy. „Miejsce wartości w językowym obrazie świata”. W: Język w kręgu wartości. Studia semantyczne, red. Jerzy Bartmiński, 61–85. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2003.
3.Bartmiński, Jerzy. Stereotypy mieszkają w języku. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2007.
4.Bralczyk, Jerzy. Porzekadła na każdy dzień. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008.
5.Camus, Albert. Człowiek zbuntowany. Kraków: Oficyna Literacka Res Publica, 1993.
6.Długosz-Kurczabowa, Krystyna. Słownik etymologiczny języka polskiego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009.
7.Dubisz, Stanisław, red. Uniwersalny słownik języka polskiego. T. I. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008.
8.Dźwigoł, Renata. „O człowieku w aspekcie fizycznym – na podstawie jednostek frazeologicznych z komponentem «diabeł»”. W: Problemy frazeologii europejskiej, X, red. Dariusz Bralewski, 111–130. Łask: Oficyna Wydawnicza LEKSEM, 2015.
9.Filar, Dorota. „Obraz ręki w języku polskim i angielskim”. W: Językowa kategoryzacja świata, red. Renata Grzegorczykowa, Anna Pajdzińska, 199–220. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 1996.
10.Filar, Dorota. „Ta dłoń może być garścią i może być pięścią. Obrazy językowo-kulturowe w ramie pojęciowej dłoni”. Język a Kultura 12 (1998): 252–256.
11.Grzmil-Tylutki, Halina. „Gatunek jako kategoria społecznojęzykowa”. W: Gatunki mowy i ich ewolucja. T. IV: Gatunek a komunikacja społeczna, red. Danuta Ostaszewska przy współudziale Joanny Przyklenk, 33–43. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2011.
12.Jedliński, Ryszard. Językowy obraz świata wartości w wypowiedziach uczniów kończących szkołę podstawową. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, 2000.
13.Kowalikowa, Jadwiga. „Przysłowia jako komunikaty”. W: Język w komunikacji. T. 2. red. Grażyna Habrajska, 112–117. Łódź: Wydawnictwo AHE, 2001.
14.Krzyżanowski, Julian. „U średniowiecznych źródeł przysłów polskich”. Pamiętnik Literacki 51 (1960), 3: 69–90.
15.Krzyżanowski, Julian, red. Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich. T. 1: A–J. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1969.
16.Kuryłowicz, Beata. „Metaforyczne sposoby ujmowania Boga i relacji Bóg–człowiek w przysłowiach polskich”. Rocznik Teologii Katolickiej 13 (2014), 2: 37–48.
17.Lakoff, George, Mark Johnson. Metafory w naszym życiu. Warszawa: Aletheia, 2011.
18.Libera, Zdzisław. „Etnograficzna nowela o zębach (tu z krótkim wprowadzeniem do antropologii ciała)”. Literatura Ludowa 1 (1994): 37–47.
19.Litwińczuk, Agnieszka. „Ciało człowieka w kulturze. Przekrój zagadnień”. W: Ciało i duch w języku i kulturze, red. Monika Łaszkiewicz, Stanisława Niebrzegowska-Bartmińska, Sebastian Wasiuta, 9–22. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2012.
20.Małek, Justyna. „Paremiologia familijna – językowy obraz relacji zachodzących między żoną a mężem”. W: Parémie národů slovanských, VI, red. Ljuba Mrověcová, 116–127. Ostrawa: Ostravská Univerzita Ostrava, Filozofická fakulta, 2012.
21.Masłowscy, Danuta i Włodzimierz. Wielka księga przysłów polskich. Warszawa: Klub dla Ciebie, 2008.
22.Popowski, Remigiusz ks. SDB, red. Biblia pierwszego Kościoła. Warszawa: Oficyna Wydawnicza VOCATIO, 2017.
23.Szpila, Grzegorz. Krótko o przysłowiu. Kraków: Collegium Columbinum, 2003.
24.Węgiel, Maria. „Gdy przysłowia umierają ludy mądrość zatracają czyli zarys propozycji opisu przysłów w Wielkim słowniku języka polskiego”. W: Nowe studia leksykograficzne. T. 1, red. Piotr Żmigrodzki, Renata Przybylska, 101–110. Kraków: Lexis, 2007.
25.Wyżkiewicz-Maksimow, Regina. Językowy obraz człowieka – charakter i osobowość w paremiologii polskiej, serbskiej i chorwackiej. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2012.