Rocznik Komparatystyczny

ISSN: 2081-8718     eISSN: 2353-2831    OAI    DOI: 10.18276/rk.2019.10-12
CC BY-SA   Open Access   ERIH PLUS

Lista wydań / 10 (2019)
Historia wspólna – historia osobna. Polsko-litewskie transfery kulturowe: Margier i Kiejstut

Autorzy: Mirosława Kozłowska
Uniwersytet Szczeciński
Słowa kluczowe: Polska Litwa transfery kulturowe dramat Margier Kiejstut
Data publikacji całości:2019
Liczba stron:32 (201-232)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstrakt

The article shows examples of Polish-Lithuanian cultural transfers. The legendary Lithuanian hero Margiris and Lithuanian Prince Kęstutis (the father of Vytautas the Great and the uncle of Polish king Władysław Jagiełło) were perpetuated in old chronicles (15th–17th century) and by Polish 19th century researchers of the history of the Grand Duchy of Lithuania. Owing to their interest in pre-Christian history and folklore, Margiris and Kęstutis became the heroes of numerous literary works: novels, poems and dramas. In the works of Ignacy Kraszewski and Władysław Syrokomla, Margiris became a symbol of true heroism. Unable to defend the fortress of Pilėnai from the Teutonic Order, he burns everything that could be valuable to the enemy together with the inhabitants and commits mass suicide as the last one. Kęstutis, on the other hand, became a model for the last duke – a Lithuanian, allegiant to the faith of his ancestors, a representative of the bygone Lithuania. The 19th century participants in the Lithuanian national revival sought the sources of Lithuanian national identity and culture in the pre-Christian Lithuanian tradition. Since the adoption of Christianity, Lithuania had been gradually losing its independence. It had undergone polonization, russification, or germanization. It had been subject to foreign influences. According to the leading activists from the circle of J. Basanovičius, the national revival had to begin with a turn towards the past: tradition and language, which had been preserved mainly in rural culture. The works Mindowe by Juliusz Słowacki, Tak umierali Litwini (Thus Died Lithuanians) by Drucki-Lubecki or Kiejstut by Adam Asnyk belonged to – as defined by A. Bumblauskas, a contemporary Lithuanian historian – the Great Narrative. These dramas were translated into Lithuanian and were performed on amateur and later professional Lithuanian stages at the turn of the 19th century and in the interwar period. Syrokomla’s Margier and Kraszewski’s Kunigas were translated into Lithuanian, adapted to stage plays, and also served as inspiration for other works of drama. Asnyk’s Kiejstut translated into Lithuanian (1897) and dramas which did not gain attention of Lithuanian circles: F. Jakubowski’s Kiejstut. Tragedia z dziejów Litwy. W pięciu aktach wierszem napisana (Kęstutis. A Tragedy from the History of Lithuania. Written in Verse in Five Acts, 1858) and J. Turczyński’s, Kiejstut (1861), show the final months of the life of Kęstutis, his conflict with Jagiełło and his death in the dungeon. The aged Kęstutis is portrayed as a respected knight, the vanquisher of the Teutonic Order, who subordinated himself first to his brother Algirdas and then to his nephew Jogaila (Jagiełło) for the good of Lithuania. His death brings an end to the period of the Grand Duchy of Lithuania as a fully independent state. In the character of Kęstutis, the playwrights combined the ethos of knighthood, national identity, adhering to faith and tradition with nostalgic awareness of transience, and the prophetic vision of rebirth based on national traditions.
Pobierz plik

Plik artykułu

Bibliografia

1.Asnyk, Adam. Kiejstut. Tragedya w pięciu aktach. Kraków, 1878.
2.Baronas, Darius. „Pilėnai – das litauische Masada. Auf den Spuren einer Legende”. Zeitschrift für Ostmitteleuropa-Forschung 65.3 (2016): 345–372.
3.Błachowska, Katarzyna. Wiele historii jednego państwa. Obraz dziejów Wielkiego Księstwa Litewskiego w ujęciu historyków polskich, rosyjskich, ukraińskich, litewskich i białoruskich w XIX wieku. Warszawa: Neriton, 2018.
4.Bujnicki, Tadeusz. Polskojęzyczne pisarstwo Litwinów w Wilnie. Rekonesans W: Życie literackie i literatura w Wilnie XIX i XX wieku. Red. Tadeusz Bujnicki, Andrzej Romanowski. Kraków: Collegium Columbinum, 2000. 241–264.
5.Bumblauskas, Alfredas. „Historia Litwy: koncepcje historyków a dominujące wizje przeszłości”. Dialog kultur pamięci w regionie ULB. Red. Nikžentaitis Alvydas, Kopczyński Michał. Warszawa: Muzeum Historii Polski, 2014. 63–81.
6.------. Wielkie Księstwo Litewskie. Wspólna historia, podzielona pamięć. Tłum. Alicja Malewska. Warszawa: Muzeum Historii Polski, Bellona, 2013.
7.Jagielski, M. Obrazki dawniejszej Litwy skreślone dla ludu Poznań: M. Marx, 1875.
8.Jakubowski, Franciszek. Kiejstut. Tragedya z dziejów Litwy. W pięciu aktach oryginalnie wierszem napisana. Kraków: Józef Czech, 1858.
9.Jucewicz, Adam. Wspomnienia Żmudzi. Wilno: T. Glücksberg, 1842.
10.Kalęba, Beata. Rozdroże. Literatura polska w kręgu Litewskiego Odrodzenia Narodowego. Kraków: Universitas, 2016.
11.Kozłowska, Mirosława. O „polifonię głosów zbiorowych”. Wileńska krytyka teatralna 1906–1940. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2003.
12.Kraszewski, Ignacy Józef. Litwa. Starożytne dzieje, ustawy, język, wiara, obyczaje, pieśni, przysłowia, podania itd. T. 2: Historia od początku XIII wieku do roku 1386. Warszawa: Drukarnia Stanisława Strąbskiego, 1850.
13.------. Kunigas. Powieść z dziejów litewskich, Warszawa: S. Lewental, 1882.
14.Kulak, Teresa. „Mit narodowej siły polskiego ludu”. Polskie mity polityczne XIX i XX wieku. Red. Wojciech Wrzesiński. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1994. 153–166.
15.Lietuvos dramos teatru spektaklių programos 1920–1940. Vilnius 2003. https://issuu.com/julijuslozoraitis/docs/prog20-40fin [dostęp: 17.09.2019].
16.Litwinowicz-Droździel, Małgorzata. O starożytnościach Litewskich. Mitologizacja historii w XIX-wiecznym piśmiennictwie byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego. Kraków: Universitas, 2008.
17.Mačiulis, Dangiras. „Vardas lietuvių kultūrinėje atmintyje: Pilėnų kunigaikščio Margirio atvejis”. Acta Humanitarica Universitatis Saulensis 8 (2009): 346–353.
18.Mikulski, J. Antoni. „Z korespondencji i autografów Adama Asnyka. Część druga: listy rodzinne”. Pamiętnik Literacki,1/4 (1934): 115–297.
19.Narbutt, Teodor. Dzieje narodu litewskiego w krótkości zebrane z dołączeniem potoku pochodzeń ludów narodu litewskiego. Wilno: R. Rafałowicz 1847.
20.------. Dzieje narodu litewskiego. T. 1–9. Wilno: A. Marcinkowski, 1835–1841.
21.Nikodem, Jarosław. Witold, Wielki Książę Litewski (1354 lub 1355 – 27 października 1430). Kraków: Avalon, 2013.
22.------. Litwa. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2018.
23.Simonides, Dorota. „Folklorystyka wobec mitologizacji politycznej w I połowie XIX wieku”. Polskie mity polityczne XIX i XX wieku. Red. Wojciech Wrzesiński. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1994. 69–76.
24.Smolka, Stanisław. Kiejstut i Jagiełło, Kraków: b.w., 1888.
25.------. Rok 1386. W pięciowiekową rocznicę. Wydanie pomnożone przypiskami. Kraków: J.K. Żupański & K.J. Heumann,1886.
26.Speičytė, Brigita. „Przełom w tradycji. Maironis a polska poezja romantyczna”. XIX wiek. Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza 10.52 (2017): 285–292.
27.------. „Wstęp”. Žemiačių Šlovė. Sława Żmudzinów. Antologia dwujęzycznej poezji litewsko-polskiej z lat 1794–1830. Koncepcja całości, wybór i oprac. Paweł Bukowiec. Kraków: Universitas, 2012. 6–13.
28.Stadnicki, Kazimierz. Olgierd i Kiejstut, synowie Giedymina W. Xięcia Litwy. Lwów: Nakładem Księgarni Gubrynowicza i Schmidta, 1870.
29.Syrokomla, Władysław [Ludwik Kondratowicz]. Margier. Poemat z dziejów Litwy. Wilno: R. Rafałowicz, 1855.
30.Tęgowski, Jan. „Kilka słów o małżeństwach Wielkiego Księcia Litewskiego Olgierda Giedyminowica”. Actes testantibus: Jubilejnij zbirnik na pošanu Leontiâ Vojtoviča. Lwów: Nacjonal’na Akademiá Nauk Ukraïni. Institut Ukraïnoznavstva im. J. Krip’âkeviča, 2011. 646–654.
31.Turczyński, Juliusz. Kiejstut. Lwów: Drukarnia E. Winiarza, 1861.
32.Wisner, Henryk. Litwa i Litwini. Szkice z dziejów państwa i narodu. Olsztyn: Ogólnopolski Klub Miłośników Litwy, 1991.
33.Žemiačių Šlovė. Sława Żmudzinów. Antologia dwujęzycznej poezji litewsko-polskiej z lat 1794–1830. Koncepcja całości, wybór i oprac. tekstów Paweł Bukowiec. Kraków: Universitas, 2012.