Rocznik Komparatystyczny


ISSN: 2081-8718     eISSN: 2353-2831    OAI    DOI: 10.18276/rk.2022.13-05
CC BY-SA   Open Access   ERIH PLUS

Issue archive / 13 (2022)
Rola i siła argumentów z prawa w oświeceniowym dyskursie sejmowym (na podstawie mów Kazimierza Nestora Sapiehy)
(The Role and Strength of the Arguments Deriving from the Existing Law in the Enlightenment Parliamentary Discourse (Based on the Parliamentary Speeches by Kazimierz Nestor Sapieha))

Authors: Marzena Gonera ORCID
Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza w Częstochowie
Keywords: 18th century Kazimierz Nestor Sapieha law argumentation speeches
Data publikacji całości:2022
Page range:24 (89-112)
Cited-by (Crossref) ?:

Additional information

Cytowanie: Gonera, Marzena. „Rola i siła argumentów z prawa w oświeceniowym dyskursie sejmowym(na podstawie mów Kazimierza Nestora Sapiehy)”. Rocznik Komparatystyczny 13 (2022):89–112. DOI: 10.18276/rk.2022.13-05.

Abstract

The article discusses: the meaning, form, function and the effectiveness of legal argumentation in the Enlightenment parliamentary discourse on the basis of selected speeches by Kazimierz Nestor Sapieha, an experienced MP and Marshal of the Lithuanian Confederation of the Four-Year Sejm. On the basis of the rhetorical analysis of the oration, it was proved that the use of legal argumentation is one of the typical rhetorical strategies, but its effectiveness varied depending on the communicative circumstances, the subject of the session, the speaker’s skills and the expectations of the audience. Partial inefficiency of this type of argumentation is compensated by its elaborate form: subtle but easy to read by the audience allusion, a quotation from the Sejm’s constitutions and their periphrasis, and sententia presenting the essence and meaning of law in social, political and moral life. The study proves that this technique prevails in Sapieha’s advisory speeches, who skill fully combines it with other types of reasoning, for instance: arguments based on parallels, tradition and definition, eristic techniques: from authority, communicatio, subiectio, ad personam, ad populum, thanks to which its persuasive and manipulative strength is increased.
Download file

Article file

Bibliography

1.Źródła
2.Diariusz Sejmu Ordynaryjnego pod związkiem Konfederacji Generalnej Obojga Narodów w Warszawie rozpoczętego roku pańskiego 1788 [wydał J. P Łuszczewski, t. 1, cz. 1 (6 X 1788 – 3XI 1788 i 25 XI– 23 XII 1788), t. 1 cz. 2 (7I –3 II 1789 i 24 II do 6 III 1789). Warszawa: Drukarnia Nadworna JKMci i Kommisyi Edukacji Narodowej 1789– 1792. https://jbc.bj.uj.edu.pl/ [dostęp: 11.04.2022].
3.Diariusz sejmu walnego ordynaryjnego warszawskiego sześcioniedzielnego roku Pańskiego MDCCLXXVIII dnia V miesiąca października odprawiającego się. Warszawa: Drukarnia JKMci i Rzeczypospolitey u xx. Scholar Piarum, 1779.
4.Zbiór Mów, Głosów, Przymówień, Manifestów, Remanifestów mianych na sejmie roku 1786 mianych. T. 1–2. Wilno: Drukarnia Defour Konf. Nadwornej Królewskiej Mości Dyrektora Korpusu Kadetów, 1787.
5.Volumina Legum. Zbiór Konstytucji i uchwał Sejmu. T. 9: (1782–1792). Kraków: Nakładem Akademii Umiejętności, 1889.
6.Opracowania
7.Andrusiewicz, Marta. „Prawo w literaturze. O stosowalności literackiej analizy prawa w prawoznawstwie”. Dorota Kondratczyk-Przybylska, Adam Niewiadomski, Ewa Walewska. Język prawny i prawniczy. I Kongres Ogólnopolski. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2017. 2–13.
8.Arystoteles. Retoryka. Retoryka dla Aleksandra. Poetyka. Tłum. Henryk Podbielski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004.
9.Brożek, Bartosz. „Argumentacyjny model stosowania prawa”. Oktawian Nawrot, Sebastian Sykuna, Jerzy Zajadło. Konwergencja czy dywergencja kultur i systemów prawnych. Warszawa: C.H. Beck, 2012. 89–102.
10.Bucholc-Srogosz, Katarzyna. Departament Wojskowy Rady Nieustającej w latach 1775–1789 i 1793–1794. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2007.
11.Budrowska, Kamila, Elżbieta Dąbrowicz. Literatura w granicach prawa (XIX–XX wiek). Warszawa: Instytut Badań Literackich, 2013.
12.Danilczyk, Adam. W kręgu afery Dogrumowej. Sejm 1786. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2010.
13.Dawidziak-Kładoczna, Małgorzata. Językowe aspekty kultury politycznej Sejmu Wielkiego. Częstochowa: Wydawnictwo Podobińskie, 2012.
14.Dąbrówka, Andrzej. Teatr i sacrum w średniowieczu. Religia – cywilizacja – estetyka. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2013.
15.Głuszak, Marcin. „Zbiory rezolucji Rady Nieustającej jako źródło prawa w II połowie XVIII w”. Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego 15 (2008): 131–138.
16.------. „Rezolucje interpretacyjne Rady Nieustającej”. Czasopismo Prawno-Historyczne 65 (2013): 73–101.
17.------. Zbiór rezolucji interpretacyjnych Rady Nieustającej z lat 1786–1788. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2014.
18.Gonera, Marzena. „Życie codzienne posła w epoce stanisławowskiej”. Między prawdą a zwątpieniem. W poszukiwaniu obrazu przeszłości. Red. Robert Majzner, Łukasz Cholewiński. Częstochowa: Wydawnictwo Podobińskiego, 2014. 123–138.
19.------. „Topika afektownej skromności w wybranych wystąpieniach sejmowych Adama Kazimierza Czartoryskiego”. Collectanea Philologica 22 (2019): 117–134.
20.------. Mowy sejmowe Kazimierza Nestora Sapiehy (1757–1798) – antyk w dialogu z oświeceniem (w przygotowaniu).
21.Grześkowiak-Krwawicz, Anna. „Idea wolności a tworzenie się wspólnoty narodowej i państwowej Rzeczypospolitej Obojga Narodów”. Humanizm polski i wspólnoty: naród – społeczeństwo – państwo – Europa. Red. Marcin Cieński. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2010. 25–54.
22.Kalinka, Walerian. Sejm Czteroletni. T 1. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 1881.
23.Kamień Joanna, Jerzy Zajadło, Kamil Zajdler. Prawo i literatura. Pererga. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2019.
24.Kądziela, Łukasz. „Sapieha Kazimierz Nestor”. Polski Słownik Biograficzny. T 35. Warszawa: Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk,1994. 52–67.
25.Kochan, Anna. „Kupiec przed polskim sądem. Uwagi i komentarze do Kupca Mikołaja Reja”. Pamiętnik Literacki 4 (2003): 211–223.
26.------. „O koncepcjach prawnych w literaturze XVI i XVII wieku”. Koncept w literaturze staropolskiej. Red. Ludwika Ślęk, Adam Karpiński, Wiesław Pawlak. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2005. 330–345.
27.------. „Tekst literatury staropolskiej w świetle dawnej kultury prawnej. Glosa do komentarzy i wydań staropolskich”. Acta Universitatis Vratislaviensis 48 (2018): 18–24.
28.Korolko, Mirosław. Sztuka retoryki. Przewodnik encyklopedyczny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1990.
29.------. Retoryka i erystyka prawników. Warszawa: PWN, 2001.
30.Korytko, Andrzej. Na których opierała się Rzeczypospolita. Senatorowie koronni za Władysława IV Wazy. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, 2017.
31.Kuisz, Jarosław. „Prawo i wyobraźnia. O ruchu Law and Literature”. Prawo i literatura. Szkice. Red. Jarosław Kuisz, Marek Wąsowicz. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2015.
32.------. „O przyszłości ruchu prawo i literatura – zarys problematyki”. Prawo i literatura. Szkice drugie. Red. Jarosław Kuisz, Marek Wąsowicz. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2017. 24–32.
33.Kuisz, Jarosław, Marek Wąsowicz, red. Prawo i literatura. Antologia. Warszawa: Wydawnictwo Scholar, 2019. 14–36.
34.Kutrzeba, Stanisław. Historia ustroju Polski w zarysie. T 1: Korona. Lwów: Nakładem Księgarni Polskiej Bernarda Połonieckiego, 1971.
35.Lichański, Jakub Zdzisław. Retoryka – historia – teoria – praktyka. T. 1: Historia i teoria retoryki. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007.
36.Lizisowa, Maria Teresa. Prawem sądzić, czyli o języku Statutów Litewskich w „Panu Tadeuszu”. Kraków: Wydawnictwo Pedagogiczne, 1998.
37.------. „Literackie przekodowanie tekstu prawnego w Panu Tadeuszu”. Annales Academiae Pedagogicae Cracoviensis 4 (2004): 21–34.
38.Łaszewski, Ryszard. „Instrukcje poselskie w drugiej połowie XVIII wieku”. Acta Universitatis Nicolai Copernici. Nauki Humanistyczno-Społeczne 12 (1973a): 69–83.
39.------. Sejm polski w latach 1764–1793. Studium prawno-historyczne. Warszawa–Poznań: PWN, 1973b.
40.Malinowska, Ewa. Konstytucja jako gatunek tekstu prawnego. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 2012.
41.Michalski, Jerzy, red. Historia sejmu polskiego. T 1: Do schyłku szlacheckiej Rzeczypospolitej. Warszawa: PWN, 1984.
42.Markiewicz, Mariusz. Rady senatorskie Augusta II (1697–1733). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1988.
43.Olszewski, Henryk. Sejm w dawnej Rzeczypospolitej. Ustrój i idee. T. 1: Sejm Rzeczypospolitej epoki oligarchii (1652–1763). Prawo – praktyka – teoria – programy. Poznań: Poznańska Drukarnia Naukowa, 2002.
44.Płachcińska, Krystyna. Obraz kultury retorycznej społeczeństwa szlacheckiego na podstawie mów sejmowych 1556–1564. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2004.
45.Radwański, Zbigniew. Prawa kardynalne w Polsce. Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 1952.
46.Rolnik, Dariusz. Portret szlachty czasów stanisławowskich: epoki kryzysu odrodzenia i upadku Rzeczpospolitej w pamiętnikach polskich. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2011.
47.Rybarski, Roman. Skarbowość Polski w dobie rozbiorów. Kraków: Nakładem Polskiej Akademii Umiejętności, 1937.
48.Schopenhauer, Artur. Erystyka, czyli sztuka prowadzenia sporów. Tłum. Jan Lenartowicz. Kraków: Drukarnia Wydawnicza im. W.L. Anczyca, 1973.
49.Skwara, Marta. „Nieartystyczne sposoby perswazji w polskich oracjach pogrzebowych z XVII wieku”. Forum Artis Rhetoricae 4 (2005): 7–51.
50.Stefaniak, Andrzej. Erystyka i retoryka. Poradnik zawodowy dla studiujących prawo. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Lubelskiego, 1974.
51.Stroynowski, Andrzej. „Eufiteutyczna reforma królewszczyzn”. Czasopismo Prawno-Historyczne 33 (1981): 83–99.
52.------. Wieczory sejmowe: studia nad dziejami parlamentaryzmu w epoce stanisławowskiej. Częstochowa: Wydawnictwo Podobińskiego, 2013.
53.------. „Cele i skutki rozdwojenia sejmiku podolskiego w 1786 roku”. Wieki Stare i Nowe 8 (2015): 99–114.
54.Szczepankowska, Irena. Język prawny I Rzeczypospolitej w „Zbiorze praw sądowych” Andrzeja Zamoyskiego. Cz. 1: Pojęcia prawne. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2004.
55.------. Język prawny I Rzeczypospolitej w „Zbiorze praw sądowych” Andrzeja Zamoyskiego. Cz. 2: Wypowiedzi normatywne. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2011.
56.Szymanek, Krzysztof. Sztuka argumentacji. Słownik terminologiczny. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2021.
57.Uruszczak, Wacław. Historia państwa i prawa polskiego. T. 1: (966–1795). Wyd. 3. Warszawa: Lex a Wolters Kluwer Business, 2015.
58.Wiśniewska-Jóźwiak, Dorota. „Dzierżawa wieczysta i eufiteuza w polskim prawie przedrozbiorowym”. Przegląd Nauk Historycznych 2 (2014): 133–145.
59.Wojtuń, Maciej. „Prawda. Prawo. Literatura”. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Juridica 73 (2014): 37–47.
60.Zajadło Jerzy, red. Łacińska terminologia prawnicza. Wyd. 3. Warszawa: Wolters Kluwer, 2019.
61.Zarębina, Maria. Poeta wśród prawników. O „Panu Tadeuszu” inaczej. Kraków: Universitas, 1989.
62.Zeidler, Kamil, Jolanta Jabłońska-Bonca. Prawnik a sztuka retoryki i negocjacji. Warszawa: Wolters Kluwer, 2016.