Przegląd Zachodniopomorski

ISSN: 0552-4245     eISSN: 2353-3021    OAI    DOI: 10.18276/pz.2021.36-07
CC BY-SA   Open Access   DOAJ  ERIH PLUS  DOAJ

Lista wydań / t. 36 (65) 2021
Jak niemiecki Marienkirche stał się polską Katedrą Wniebowzięcia NMP w świetle akt z zasobu Archiwum Państwowego w Gorzowie Wielkopolskim

Autorzy: Dariusz A. Rymar ORCID
Akademia im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wielkopolskim / Archiwum Państwowe w Gorzowie Wielkopolskim
Słowa kluczowe: Gorzów Wielkopolski kościół katedra bp Edmund Nowicki Florian Kroenke Archiwum Państwowe w Gorzowie Wielkopolskim
Data publikacji całości:2021
Liczba stron:33 (193-225)
Cited-by (Crossref) ?:

Informacje dodatkowe

Ilustracje zostaną dosłane po recenzjach, podobnie oświadczenie

Abstrakt

Celem artykułu jest prześledzenie procesu powstania w Gorzowie stolicy Administratury Apostolskiej Kamieńskiej, Lubuskiej i Prałatury Pilskiej – w latach 1945–1972 faktycznie największej diecezji w kraju. Na proces ten składały się dwa elementy: 1) odgórne decyzje władz Kościoła katolickiego oraz 2) działania lokalnej administracji. Jak wynika z analizy akt znajdujących się w Archiwum Państwowym w Gorzowie Wielkopolskim decyzja władz kościelnych nosiła cechy przypadku. Od połowy sierpnia 1945 r. poszukiwano odpowiedniej siedziby na ulokowania władz diecezji. Naturalnym, największym ośrodkiem na tym terenie był Szczecin. Ten jednak odpadł prawdopodobnie z uwagi na swoje peryferyjne położenie, w dodatku nie gwarantujące pozostania w Polsce. Z drugiej strony ks. Edmund Nowicki trafił przypadkowo do Gorzowa już w sierpniu 1945 r. Był to pierwszy, większy ośrodek miejski na terenie planowanej Administratury. Został tu niezwykle życzliwie przyjęty przez przedstawicieli lokalnej administracji rządowej z Pełnomocnikiem Rządu Florianem Kroenke na czele. W decyzji ulokowania stolicy Administratury w Gorzowie widział on wzmocnienie zabiegów o uczynienie z Gorzowa stolicy Ziemi Lubuskiej. Aby przekonać ks. Nowickiego co do swojego nastawienia, w kościele, który miał się stać katedrą, na koszt miasta wykonano szereg prac remontowych, co doskonale pokazują akta przeanalizowane na potrzeby niniejszego artykułu, które zachowały się w Archiwum Państwowym w Gorzowie Wielkopolskim.
Pobierz plik

Plik artykułu

Bibliografia

1.Źródła archiwalne:
2.Archiwum Państwowe w Gorzowie (APG)
3.66/34 Starostwo Powiatowe Gorzowskie (SPG)
4.sygn. 147, Akta różne bez numerów, tom 1, 1945–1947
5.sygn. 1063, Sprawozdania, 1945
6.66/56 Zarząd Miejski i Miejska Rada Narodowa w Gorzowie (ZMiMRN)
7.sygn. 22, Sprawozdania okresowe jednostek organizacyjnych, 1945
8.sygn. 259, Sprawozdania, 1945
9.sygn 517, Kronika miasta Gorzowa, 1945–1948
10.66/336 Polski Związek Zachodni Ekspozytura w Gorzowie (PZZ)
11.sygn. 6, Zaproszenia i odezwy, 1945–1946
12.Źródła drukowane:
13...., red. Trudne gorzowskie początki. Z dziejów gorzowskich instytucji (wybór tekstów źródłowych z lat 1945–1948). Gorzów Wlkp.: Towarzystwo Przyjaciół Archiwum i Pamiątek Przeszłości, 2001.
14.„Zarządzenia Administracji Apostolskiej, Kamieńskiej, Lubuskiej i Prałatury Pilskiej”, 1 -2 (1945).
15.Wspomnienia:
16.Dyczkowski, Adam. „Rola Kościoła w integracji Ziem Zachodnich i Północnych po II wojnie światowej”. Informator Ośrodka Dokumentacji Regionalnych Towarzystw Kultury 10 (1996): 27–31.
17.Friebe, Hildegard. „1945. Aufzeichnungen von Hildegard Friebe”. Heimatblatt H. 6 (1993): 70–73.
18.Kruszona, Leon. „Gorzów, miasto wskrzeszone”. Nadwarciański Rocznik Historyczno-Archiwalny 9 (2002): 399–408.
19.Kruszona, Leon. „Integracja – to także dzieło Kościoła”. Słowo Powszechne 2/3.05.1970, 18.
20.Nowicki, Edmund. „Wspomnienia z pierwszych lat urzędowania w diecezji gorzowskiej”, [opr. Grażyna Pytlak]. W: Księga pamiątkowa 50-lecia organizacji kościoła katolickiego na Ziemi Lubuskiej, Pomorzu Zachodnim i Północnym (1945–1995), pod red. Pawła Sochy, 511-546. Zielona Góra – Gorzów Wlkp.: Wydawnictwo Diecezji Zielonogórsko-Gorzowskiej, 1998.
21.Prasa:
22.Bukowiecka, Natalia. „Pierwszy chleb Ziemi Lubuskiej. Reportaż z dożynek w powiecie gorzowskim”, oprac. i przypisy Dariusz A. Rymar. W: Santockie zamki, pod red. Dariusz A. Rymar i Zbigniew Czarnuch. Gorzów Wlkp.: Towarzystwo Przyjaciół Archiwum i Pamiątek Przeszłości, 1997.
23.„Hołd bohaterom zbrodni niemieckich”, Ziemia Lubuska 28.10.1945, 3.
24.„Pierwsze święta na Ziemiach Odzyskanych”, Tygodnik Katolicki 26.05.1946, 6
25.„Uroczysty ingres”, Ziemia Lubuska 28.10.1945, s. 3.
26.„Uroczysty ingres Biskupa Lubuskiego”, Ziemia Lubuska 1.11.1945, 3
27.Literatura:
28.Bogdanowicz, Stanisław. Edmund Nowicki Biskup Gdański. Gdańsk: „Stella Maris”, 1998.
29.Czapran, Józef. „Historia pierwszego dziesięciolecia Parafii Katedralnej w Gorzowie Wlkp. p.w. Wniebowzięcia NM Panny”. Gorzowskie Wiadomości Kościelne 1 (1957): 57–63.
30.Kowalczyk, Krzysztof. W walce o rząd dusz. Polityka władz państwowych wobec Kościoła katolickiego na Pomorzu Zachodnim w latach 1945–1956. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2003.
31.Królak, Leon. „Początki polskiego życia kościelnego w wyzwolonym Szczecinie”. Novum 5 (1970): 22-46.
32.Kufel Robert R., Słownik biograficzny księży pracujących w Kościele gorzowskim 1945–1956. Tom 3. Zielona Góra: Agencja Wydawnicza PDN, 2018.
33.Pietrzak, Jerzy. Pełnia prymasostwa. Ostatnie lata Prymasa Polski kardynała Augusta Hlonda 1945–1948. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2009.
34.Rembacka, Katarzyna. Komunista na peryferiach władzy. Historia Leonarda Borkowicza (1912–1989). Szczecin–Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2020.
35.Rymar, Dariusz A. Gorzów Wielkopolski w latach 1945–1998. Przemiany społeczno-polityczne. Szczecin–Gorzów: Archiwum Państwowe w Szczecinie, 2005.
36.Rymar, Dariusz A. „Składy osobowe grup operacyjnych działających na terenie ziemi gorzowskiej w 1945 r. – wybór tekstów źródłowych. Nadwarciański Rocznik Historyczno-Archiwalny 5 (1998): 271-291.
37.Sikorski, Juliusz. Państwo i Kościół na Ziemi Lubuskiej w latach 1945–1956. Gorzów Wielkopolski: Akademia im. Jakuba z Paradyża, 2017.
38.Wejman, Grzegorz. „Kościół katolicki na ziemi lubuskiej 1124–2010. Zarys problemu”. W: Kościół na Środkowym Nadodrzu. Historia i postacie, praca zbiorowa pod redakcją ks. Grzegorza Chojnackiego. Zielona Góra: Instytut Teologiczno-Filozoficzny im. Edyty Stein, 2011.
39.Wejman Grzegorz, Organizacja Kościoła katolickiego na Pomorzu Zachodnim i Ziemi Lubuskiej w latach 1945–1972. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2009.
40.Żurek Robert, Kościół Rzymskokatolicki w Polsce wobec Ziem Zachodnich i Północnych 1945–1948. Szczecin-Warszawa-Wrocław: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2015.