Przegląd Zachodniopomorski


ISSN: 0552-4245     eISSN: 2353-3021    OAI    DOI: 10.18276/pz.2020.3-01
CC BY-SA   Open Access   DOAJ  ERIH PLUS  DOAJ

Issue archive / z. 3 2020
Konstancja z Denhoffów Sanguszkowa (1716-1791). Przypomnienie życiorysu księżnej, która znalazła schronienie na Pomorzu w burzliwych czasach konfederacji barskiej
(Konstancja Sanguszkowa née Denhoff (1716-1791). A reminder of the duchess's biography, which found shelter in Pomerania during the turbulent times of the Bar Confederation)

Authors: Weronika Płomin-Warkusz ORCID
Uniwersytet Gdański, Wydział Filologiczny
Keywords: Konstancja Sanguszko née Denhoff Bar Confederation Pomerania Gdańsk Nowe Ogrody Enlightenment homosexuality
Data publikacji całości:2020
Page range:22 (5-26)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstract

Finding by the author of two Polish-language panegyrics dedicated to Konstancja Sanguszkowa from Denhoffs, which came from the pen of an anonymous author in the second half of the 18th century, became an inspiration to reminding of her fate. The article is a reconstruction of the duchess's biography based on journalistic sources. It introduces the story of two unhappy and controversial marriages that caused a scandal in the age of enlightenment: the first with Janusz Aleksander Sanguszko - a swinger and homosexual and the second with Józef Rogaliński - a much younger materialist. The key element of the biography is the duchess's departure to Pomerania, where she found shelter and peace during the Bar Confederation. The disputed issue of the location of her palace in her hometown of Gdansk, whose incorrect address is reproduced by many researchers, is resolved. In addition, the issue of the activities of Princess Konstancja - philanthropic and cultural - related to the involvement in the work of the enlightenment social and literary salon of Barbara Sanguszkowa, created in Gdansk modeled on the Warsaw salons, which gathered the most eminent representative of the era, is raised.
Download file

Article file

Bibliography

1.Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, AR V, teka 340, nr 13901, K. Sapieżyna do A. K. Radziwiłłowej, 17 VIII 1731.
2.Boniecki Adam, Herbarz polski. Wiadomości historyczno – genealogiczne o rodach szlacheckich, t. 4, Warszawa 1901.
3.Egzemplarz Biblioteki Gdańskiej PAN, sygn. Oe 60 8o adl.31, Wiersze z okazji iluminacji wieczornej na dniu imienin Jaśnie Oświeconej Księżnej Jejmości Konstancji z Dönhoffów Sanguszkowej, Marszałkowej Nadw[ornej] Wielkiego Księ[stwa] Lit[ewskiego] przez Geniusza z ogniów wypadającego oddane.
4.Egzemplarz Biblioteki Ossolineum, sygn. XVIII-20529-IV, Rok nieśmiertelności życia i sławy Jaśnie Oświeconej Księżnej Jejmości Konstancji Kolumbie z Donhoffów Sanguszkowej Marszałkowej Nadw[ornej] W[ielkiego] Ks[ięstwa] Lit[ewskiego] w dzień Nowego Lata rocznych epoki rodzin, za występek cnót nad prawa ludzkości z wyroku wieków dany, a przez życzliwego sługę z złożonej umyślnie na to kadencji, bez narażenia swobody i respektu ostrożnie doniesiony dnia 1 stycznia roku Pańskiego 1769.
5.Fejtová Sestavili Olga, Ledvinka Václav, Pešek Jiří, red., Život pražských paláců. Šlechtické paláce jako součást městského organismu od středověku na práh moderní doby, Scriptorum, Praha 2009.
6.Fijałkowski Paweł, Homoseksualizm. Wykluczenie – transgresja – akceptacja, Warszawa 2009.
7.Goliński Zbigniew, Ignacy Krasicki, Warszawa 1979.
8.Gołębiowski Łukasz, Domy i dwory przy tem opisane apteczki, kuchni, stołów, uczt, biesiad, trunków i pijatyki; łaźni i kąpieli; łóżek, pościeli, ogrodów, powozów i koni; błaznów, karłów, wszelkich zwyczajów dworskich i różnych obyczajowych szczegółów, Warszawa 1830.
9.Grzybowski Stanisław, red., Prace wybrane. Studia nad kulturą staropolską, red. S. Grzybowski, Kraków 2001.
10.Jakuboszczak Agnieszka, Sarmacka dama. Barbara Sanguszkowa (1718-1791) i jej salon towarzyski, Poznań 2008.
11.Kadulska Irena, red. Nuta wolności w pismach i działalności Józefa Wybickiego, Gdańsk 2013.
12.Kitowicz Jędrzej, Pamiętniki: czyli historia polska, Warszawa 1971.
13.Kostkiewiczowa Teresa, red., Kultura literacka połowy XVIII wieku w Polsce. Studia i szkice, Wrocław 1992.
14.Kotarski Edmund, Środowisko autorskie w Gdańsku w XV-XVII w.,„Gdański Rocznik Kulturalny” 1997, z. 17.
15.Kowecki Jerzy, Tazbir Janusz, red., Ludzie, kontakty, kultura XVI-XVIII w. Prace ofiarowane prof. Marii Boguckiej, Warszawa 1997.
16.Ledóchowski Mieczysław, Aby pozostał nasz ślad: dzieje rodu Ledóchowskich, Wrocław 2002.
17.Nastulczyk Tomasz, Oczko Piotr, Z leksykalnych problemów badań nad homoseksualnością staropolską, „LiteRacje” 2011, nr 2.
18.Niesiecki Kasper, Korona polska przy złotej wolności starożytnemi rycerstwa polskiego i wielkiego księstwa litewskiego klejnotami, najwyższymi honorami, heroicznym męstwem i odwagą wytworną nauką, a najpierwej cnotą, nauką, pobożnością i świątobliwością ozdobiona, potomnym zaś wiekom na zaszczyt i nieśmiertelną sławę pamiętnych w tej ojczyźnie synów, t. 2, Lwów 1738.
19.Oczko Piotr, Dlaczego nie chcę pisać o staropolskich samcołożnikach? Przyczynek do „archeologii” gay studies w Polsce, „Teksty Drugie” 2008, nr 5 .
20.Pobietek Bożena, Kobiecy świat w czasach Augusta II. Studia nad mentalnością kobiet z kręgów szlacheckich, Kraków 2003.
21.Rabowicz Edmund, Krasicki w Gdańsku, „Rocznik Gdański” 1998, t. 49, z. 1.
22.Rząśnicki Adolf i in., red., Polski Słownik Biograficzny t. 34, Wrocław-Warszawa-Kraków 1992-1993, s. 523-524. (tu hasło: Czeppe Maria, Marcinek Roman, Sanguszkowa z Denhoffów Konstancja).
23.Samp Jerzy, Gdańskie dwory i pałace, Gdańsk 1998.
24.Szczygielski Wacław, Konfederacja barska w Wielkopolsce 1768-1770, Warszawa 1970.
25.Tazbir Janusz, Staropolskie dewiacje obyczajowe, „Przegląd Humanistyczny” 1985, nr 7/8.
26.Wybicki Józef, Życie moje oraz wspomnienie o Andrzeju i Konstancji Zamoyskich, oprac. A. M. Skałkowski, Wrocław 2005.
27.Zawadzki Wacław, red., Polska stanisławowska w oczach cudzoziemców, t. 1 i 2, Warszawa 1963.
28.Zielińska Teresa, Magnateria polska epoki saskiej, Wrocław-Warszawa-Kraków, 1977.