Abstrakt
Artykuł poświęcono zagadnieniu roli wartości samorealizacyjnych i materialnych w kształtowaniu sytuacji pracy osób, które prowadzą indywidualną działalność gospodarczą. Jako materiał empiryczny posłużyły wyniki kilku projektów badawczych zrealizowanych przez autorkę w latach 1996–2011 w województwie lubelskim, w tym wśród przedsiębiorców. Wykonano analizę porównawczą wartości związanych z pracą (cele, funkcje, oczekiwania), które występują w różnych kategoriach społeczno-zawodowych. W tym kontekście omówiono przyczyny podejmowania pracy na własny rachunek. Następnie na podstawie zbiorów wskaźników utworzono zmienne złożone – orientacje na wartości. Orientacje – samorealizacyjna i materialna – okazały się użytecznymi narzędziami w analizie specyfiki zbiorowości przedsiębiorców oraz jej wewnętrznego zróżnicowania. Określają one sposoby postrzegania sfery pracy, łączą się z zasobami zawodowymi przedsiębiorców, formują decyzje i działania zawodowe, co łącznie kształtuje sytuację pracy.