Colloquia Theologica Ottoniana

ISSN: 1731-0555     eISSN: 2353-2998    OAI    DOI: 10.18276/cto.2018.1-14
CC BY-SA   Open Access   DOAJ  ERIH PLUS

Lista wydań / 1/2018
Mszał Gnieźnieński z Niederaltaich Missale Plenarium ms. 149 Vetusque Antiquissimus

Autorzy: Jan Gajur
Słowa kluczowe: missale plenarium ms 149 mszał gnieźnieński kodeks manuskrypt
Data publikacji całości:2018
Liczba stron:22 (279-300)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstrakt

Missale plenarium ms. 149 to najstarszy kodeks średniowieczny znajdujący się w Katedralnym Muzeum w Gnieźnie. Zapomniany przez wieki, dopiero na przełomie XIX i XX stulecia doczekał się najpierw pierwszych uwag, a później wielu krótkich opracowań. Dopiero jednak w latach 70. ubiegłego wieku ukazało się większe opracowanie na temat ms. 149 autorstwa K. Biegańskiego i J. Woronczaka. W tych też latach kalendarz, będący częścią składową missale, stał się tematem bodajże pierwszej i chyba jak na razie jedynej pracy magisterskiej. Po latach autor wspomnianej pracy podjął się przypomnienia historii związanej z wiekowym zabytkiem dziedzictwa kulturowego Polski, pogłębiając studium o nowe doniesienia na temat całego mszału. Nie w pełni poznany jeszcze pół wieku temu manuskrypt, dzięki wysiłkom badaczy odsłonił po części swoje tajemnice. Analiza paleograficzna i porównawcza z innymi zabytkami tego okresu pozwoliła ustalić w miarę dokładnie datę i miejsce powstania rękopisu oraz okoliczności jego zamówienia i sprowadzenia do Gniezna. Są to niezwykle cenne i ważne informacje, zważywszy na to, że dotyczą początków historii państwa polskiego i jego dziedzictwa kulturowego wniesionego przez Kościół katolicki i pierwszych władców naszego kraju, w tym wypadku monarchy Władysława Hermana, fundatora mszału gnieźnieńskiego oraz głównego donatora remontu katedry. Dzięki naukowym poszukiwaniom źródeł polskiej kultury odzyskujemy dawną, często zapomnianą albo i celowo pomijaną część naszej narodowej i kulturowej tożsamości. Jest nią bez wątpienia mszał gnieźnieński ms. 149, sprowadzony do Polski dla uświetnienia uroczystości konsekracji katedry gnieźnieńskiej, a dziś stanowiący dowód na wkład Kościoła i narodu w zachodnią cywilizację
Pobierz plik

Plik artykułu

Bibliografia

1.Biegański K., Fragment jednego z najstarszych zabytków diastematycznych w Polsce. Dodatek do ms. 149 Bibl. Kap. Gnieźnieńskiej=fr.149, w: Studia Hieronymo Feicht septuagenario dedicata, Kraków 1967, s. 96−119.
2.Biegański K., Woronczak J., Missale Plenarium Bible. Capita. Gnesnensis (ms. 149). Facsimile, (Antiquitates Musicae in Polonia, t. 12), Warszawa 1970−1972.
3.Biegański K., Woronczak J., Missale Plenarium Bible. Capita. Gnesnensis (MS. 149).
4.Musicological and philological analyses, (Antiquitates Musicae in Polonia, t. 11), Warszawa 1970−1972.
5.Boguniowski J.W., Rozwój historyczny ksiąg liturgii rzymskiej do Soboru Trydenckiego i ich recepcja w Polsce, Kraków 2001.
6.Brodziszewski A.W., [hasło] w: Polski słownik biograficzny, t. 2, Kraków 1936, s. 453.
7.Chronologia Polska, red. B. Włodarski, Warszawa 1957.
8.Chwałek J., Chorał gregoriański. Notacja, w: Encyklopedia katolicka, t. 3, Lublin 1995, kol. 223−225.
9.Danielski W., Kult św. Wojciecha na ziemiach polskich w świetle przedtrydenckich ksiąg liturgicznych, Lublin 1997.
10.Dzieje Gniezna, red. J. Topolski, Warszawa 1965.
11.Gajur J., Kalendarz Świętych w gnieźnieńskim Missale plenarium. Studium liturgiczno-historyczne, Gniezno 1977.
12.Gall Anonim, Cuda św. Wojciecha, tłum. A. Bielowski, w: tenże, Kronika Polska, „Monumenta Poloniae Historica”, t. 1, Lwów 1864, s. 433.
13.Germania Benedictina, t. 7: Die benediktinischen Mönchs- und Nonnenklöster in Hessen, St. Ottilien 2004, s. 768−853.
14.Hornowska M., Zdzitowiecka-Jasieńska H., Zbiory rękopiśmienne w Polsce średniowiecznej, Warszawa 1947.
15.Jachimecki Z., Historia muzyki polskiej, Warszawa 1920.
16.Janiak T., Romańska katedra w Gnieźnie, w: Chrzest − św. Wojciech − Polska. Dziedzictwo średniowiecznego Gniezna, [pr. zb.], Gniezno 2016, s. 105−130.
17.Jasiński K., Rodowód pierwszych Piastów, Poznań 1989.
18.Keller H.L., Reclams Lexikon der Heiligen und der biblischen Gestalten, Ditzingen 1984.
19.Kętrzyński W., Nota z 1287 r. w gnieźnieńskim Missale Plenarium, w: Monumenta Poloniae Historica, t. 5, Lwów 1888, s. 111.
20.Kohte J., Verzeichnis der Kunstdenkmäler der Provinz Posen, t. 1−4, Berlin 1895−1898.
21.Michałowski R., Princeps fundator. Studium z dziejów kultury politycznej w Polsce X−XIII w., Warszawa 1989.
22.Mikołajczyk G., Początki Gniezna, Warszawa−Poznań 1972.
23.Olejnik K., Cedynia, Niemcza, Głogów, Krzystków, Kraków 1988.
24.Referowski W., Jabłoński J., Liternictwo, Warszawa 1958.
25.Riché P., Karolingowie. Ród, który stworzył Europę, Warszawa 1997.
26.Rył J., Katalog rękopisów Biblioteki Katedralnej w Gnieźnie, „Archiwa Biblioteczne i Muzea Kościelne” 45 (1982), s. 5−201.
27.Sawicki T., Gniezno. Centralny ośrodek państwa wczesnopiastowskiego w świetle badań archeologicznych, w: Chrzest − św. Wojciech − Polska. Dziedzictwo średniowiecznego Gniezna, [pr. zb.], Gniezno 2016, s. 59−104.
28.Semkowicz W., Paleografia łacińska, Kraków 1951.
29.Sokołowski M., Sprawozdania Komisyi do Badania Historyi Sztuki w Polsce, t. 5, Kraków 1896.
30.Stefański J., Msze wspólne o świętych Commune Sanctorum w liturgii rzymskiej, RBL 22 (1969), s. 333−342.
31.Strzelczyk J., Gniezno − stolica i metropolia w okresie wczesnego średniowiecza, w: Chrzest − św. Wojciech − Polska. Dziedzictwo średniowiecznego Gniezna, [pr. zb.], Gniezno 2016, s. 11−24.
32.Święcicki C.K., Kultura piśmienna w Polsce średniowiecznej. X−XII wiek, Warszawa 2010.
33.Trzciński T., Średniowieczne rękopisy biblioteki kapitulnej w Gnieźnie aż do początku wieku XVI, „Roczniki Towarzystwa Nauk Poznańskiego” XXXV(1909), s. 169−320.
34.Zakrzewski S., Pochodzenie tzw. Missale Plenarium Katedry Gnieźnieńskiej, „Sprawozdania Towarzystwa Naukowego w Lwowie” II (1922) z. 3, s. 146−148.
35.Koza S.J., Niederaltaich, http://pracownik.kul.pl/files/11046/public/sjkek/NIEDERALTAICH. doc (dostęp: 26.07.2017).
36.Suski A., Rękopiśmienne mszały przedtrydenckie w Polsce, http://www.kkbids.episkopat.pl/ uploaded/a76/Anamnesis76-4 str. 61-89.pdf (dostęp: 28.07.2017).
37.Szymczak G., Wlazłowicz-Pietras M., Książka w średniowieczu, https://libernaturaererum.files.wordpress.com/2012/09/warsztathistoryka-uni-lodz-pl_sredniowiecze_ksiazka.pdf s. 6 (dostęp: 25.07.2017).
38.Wetesko L., Kwerenda dzieł sztuk plastycznych oraz architektonicznych związanych z chrystianizacją Polski i powstaniem państwa polskiego w okresie do początku
39.XIII wieku, http://chrzest966.pl/dr-leszek-wetesko-kwerenda-dziel-sztuk-plastycznych-oraz-architektonicznych-zwiazanych-z-chrystianizacja-polski-i-powstaniem--panstwa-polskiego-w-okresie-do-poczatku-xiii-w/ (dostęp: 26.07.2017).