Colloquia Theologica Ottoniana

ISSN: 1731-0555     eISSN: 2353-2998    OAI
CC BY-SA   Open Access   DOAJ  ERIH PLUS

Lista wydań / 1/2014
W kręgu religijności antycznej − misteria eleuzyjskie. Od mitu do kultu

Autorzy: Jarosław Nowaszczuk
Wydział Teologiczny Uniwersytetu Szczecińskiego
Słowa kluczowe: mit o Demeter Eleusis misteria eleuzyjskie kulty misteryjne religia antyczna
Data publikacji całości:2014
Liczba stron:26 (177-202)

Abstrakt

Misteria eleuzyjskie należą do grona zagadnień, które intrygują badaczy religii przedchrześcijańskich. Ciągle żywe zainteresowanie to wynik znaczenia tych wierzeń w starożytności, ich zasięgu i przede wszystkim tajemniczego charakteru. Na ogół panuje dziś zgoda, że prapoczątków rytuałów trzeba szukać już w kulturze egejskiej. Ich kres przypada z kolei na schyłek politycznego istnienia Imperium Romanum. Niewątpliwie stanowią one potwierdzenie rozpowszechnionego przekonania, iż religie misteryjne należą do najbardziej trwałych postaci kultycznych. Obrzędy nie były bynajmniej zjawiskiem niszowym, lecz ogarniały różnorodne sfery życia ludzi poszczególnych stanów i narodów. Wśród wtajemniczonych znajdowali się zarówno niewolnicy, jak i rzymscy cesarze. Doktryna powiązana z ceremoniałem regulowała nie tylko sferę życia religijnego, lecz przekładała się na światopogląd, dotyczyła spraw społecznych i państwowych. Determinacja mistów w dążeniu do zdobycia inicjacji w Eleusis płynęła z najgłębszego bodajże pragnienia człowieka, z pragnienia pokonania potęgi śmierci. Ryty miały na celu wprowadzenie uczestników w zrozumienie świata nadprzyrodzonego i ofiarowanie im nadziei na życie w wieczności. Przekonanie, że istnieje rzeczywistość nadnaturalna, stanowi jeden z kluczowych postulatów omówionych wierzeń. Uwagę zwraca w nich również większe zbliżenie bogów i ludzi, niż ma to miejsce w innych kultach przedchrześcijańskich. Choć bóstwa są odległe i − w niektórych momentach − budzą wręcz trwogę swoim bezwzględnym postępowaniem, to jednak dzieje Cerery przekonują, iż potrafią być wdzięczne ludziom, a oni sami są życzliwie nastawieni nie tylko do zwierzchności, lecz również wzajemnie do siebie. Historia opowiedziana w dawnym podaniu była interpretowana symbolicznie i tłumaczona z zastosowaniem alegorii, co stało się w późniejszym okresie cechą charakterystyczną religii antycznych. Za typowe przejawy ówczesnej pobożności można też uznać zabobonność, wiarę we wróżby i nieodwołalność boskich wyroków oraz przekonanie, że namiętności są siłą sprawczą wielu działań, a miłość potrafi pokonywać wszelkie przeszkody. Mit dotyczący bóstw chtonicznych stał się zatem podstawą ciekawego zjawiska religijnego, które pozwala zrozumieć inne kulty misteryjne i przybliża światopogląd ludzi w starożytności.
Pobierz plik

Plik artykułu

Bibliografia

1.Auerbach M., Golias M., Gramatyka grecka, Warszawa 1985.
2.Bernhard M.L., Sztuka grecka w V wieku p.n.e., Warszawa 1991.
3.Beyerlinck L., Magnum theatrum vitae humanae (...), Sumpt. I.A. Huguetan et M.A. Ravaud, Lugduni 1656, t. 2.
4.Bode G.H. (ed.), Scriptores rerum mythicarum (...), Cellis 1834, t. 1.
5.Clermont-Lodève J.G. de, Observations sur le temple d’Eleusis, précédées d’une lettre au C. Millin, Paris 1802.
6.Clinton K., The Mysteries of Demeter and Kore, w: D. Ogen (red.), A Companion to Greek Religion, Malden 2010.
7.Comitis N., Mythologiae sive Explicationis fabularum libri decem, Sumpt. P. Chouët, Genevae 1651.
8.Cosmopoulos M.B., Mycenaean Religion at Eleusis. The Architecture and Stratigraphy of Megaron B, w: M.B. Cosmopoulos (red.), Greek Mysteries. The Archaeology and Ritual of Ancient Greek Secret Cults, London–New York 2003.
9.Devambez P. (red.), A Dictionary of Ancient Greek Civilization, bmw 1967.
10.Dierbach J.H., Flora mythologica (...), Frankfurt am Mein 1833.
11.Diodori Siculi, (...) Bibliothecae, seu rerum antiquarum tum fabulosarum tum verarum historiae, priores libri sex, Apud S. Colinaeum, Parisiis 1531.
12.Evans N., Civic Rites: Democracy and Religion in Ancient Athens, Berkeley–Los Angeles–London 2010.
13.Fergusson E., Backgrounds of Early Christianity, Grand Rapids 2003.
14.Graves R., Mity greckie, Warszawa 1974.
15.Graves R., Mity starożytnej Grecji, Warszawa 1972.
16.Grimal P., Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Wrocław–Warszawa–Kraków 1987.
17.Gyraldi L.G., De diis gentium varia et multiplex historia, Per I. Oporinum, Basileae 1560.
18.Hofmanni J.J., Lexicon Universale (...), Apud J. Hackium, C. Boutesteyn, P. Vander, J. Luchtmans, Lugduni Batavorum 1698, t. 2.
19.Huck C., Das Heiligtum der Demeter und Kore in Eleusis, bmw 2006.
20.Iozzo M., Borghesi F., Magnelli A., Sztuka i historia Grecji, Florenze 1997.
21.Juvencii J., Appendix de diis et heroibus poeticis ad poetarum intelligentiam necassaria,
22.Ex typ. fratrum Mame, Parisiis 1807.
23.Kerényi K., Eleusis. Archetypowy obraz matki i córki, Kraków 2004.
24.Kubiak Z., Mitologia Greków i Rzymian, Warszawa 1997.
25.Kupis B., Historia religii starożytnej Grecji, Warszawa 1989.
26.Lemprière J., Bibliotheca Classica or A Classical Dictionary, New York 1831, t. 1.
27.Lobeck Ch.A., Aglaophamus sive De theologiae mysticae Graecorum causis (...), Regimonti Prussorum 1829, t. 1.
28.Markowska W., Mity Greków i Rzymian, Warszawa 1997.
29.Matakiewicz H., Misterja eleusyńskie, „Filomata” 5 (1929).
30.Mikalson J.D., Ancient Greek Religion, Malden–Oxford 2010.
31.Mitscherlichius C.G., Adnotatio 17, w: Homeri Hymnus in Cererem, D. Ruhnkenius (ed.), Apud S. et. J. Luchtmans, Lugduni Batavorum 1808.
32.Mythology, w: E.A. Andrews, F. Jacobs, The First Part of Jacobs and Döring’s Latin Reader (...), Boston 1843.
33.Parandowski J., Mitologia, London 1992.
34.Pauly A.F., Walz Ch., Teuffel W.S. (red.), Real-Encyclopädie der classischen Alterthumswissenschaft, Stuttgart 1852, t. 6.
35.Pauzaniasz, Wędrówka po Helladzie. W świątyni i w micie, tłum. i oprac. J. Niemirska-Pliszczyńska, Warszawa 2005.
36.Pictorii G., Theologia Mythologica (...), Apud F. Brisgoi, Tyroni 1532.
37.Pietrzykowski M., Mitologia starożytnej Grecji, Warszawa 1979.
38.Pinsent J., Mitologia grecka, Kraków 1990.
39.Piszczek Z. (red.), Mała encyklopedia kultury antycznej, Warszawa 1990.
40.Rachet G., Słownik cywilizacji greckiej, Katowice 1998.
41.Rosinus I., Dempster Th., Scotus I.C., Antiquitatum Romanarum Corpus Absolutissimum, Ex typ. G. Cartier, Aureliae Allobrogum 1620.
42.Sacks D., Murray O., Brody L.R., Encyclopedia of the Ancient Greek World, bmw 2009.
43.Stabryła S., Mitologia dla dorosłych, Warszawa–Kraków 1995.
44.Vibraye H., Mitologia, Kraków brw. Vossii G.I., De theologia gentili et physiologia Christiana (...), Apud I. Blaeu, Amsterdami 1668.
45.Zichner M., Auf der Heiligen Strasse von Athen nach Eleusis. Ein „antiker“ Reisebegleiter, Birnbach 2006.
46.Zieliński T., Religia Rzeczypospolitej Rzymskiej, Toruń 2000