Colloquia Theologica Ottoniana

ISSN: 1731-0555     eISSN: 2353-2998    OAI    DOI: 10.18276/cto.2020.36-11
CC BY-SA   Open Access   DOAJ  CEEOL  ERIH PLUS

Lista wydań / 36/2020
„Woda oczyszczenia” i jej parakultowe zastosowanie (Lb 19,1–22) jako problem egzegetyczny i teologiczny

Autorzy: Janusz Lemański ORCID
Uniwersytet Szczeciński
Słowa kluczowe: czerwona krowa oczyszczenie woda oczyszczenia śmierć
Data publikacji całości:2020-12-20
Liczba stron:40 (221-260)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstrakt

Rytuał uboju czerwonej krowy, przygotowania wody oczyszczenia i jej zastosowania w przypadkach kontaminacji poprzez kontakt ze sferą śmierci wydaje się nietypowy i umieszczony nie na swoim miejscu w obecnej, kanonicznej wersji Księgi Liczb. W tym artykule podjęta jest próba uzasadnienia, dlaczego należy uznać, że Lb 19 znajduje się mimo wszystko we „właściwym” miejscu. Perykopa klasyfikowana jest tu jako tekst postkapłański, w którym wprowadza się nowy aspekt: dbałość o czystość rytualną sanktuarium i społeczność mimo „codziennych” kontaktów ze sferą śmierci oraz objęcie jej kontrolą ze strony kapłanów. Nowy aspekt to właśnie ta troska o zachowanie czystości rytualnej wspólnoty mimo nieuniknionego kontaktu z ciałami zmarłymi. Rytuał w niej opisany mobilizuje wszystkie siły, jakie drzemią we wspólnocie, do obrony przed taką nieuniknioną kontaminacją i oddaleniem od Boga, źródła życia. Unikatowy charakter rytuału z Lb 19 wyraża się najpierw w wyjątkowym sposobie dokonywania oczyszczenia (w trzecim i siódmym dniu), a potem także w tym, że wszystko odbywa się poza obozem, ale swój udział w jego procedowaniu mają zarówno kapłani, jak i świeccy. Wyjątkowe jest wreszcie także to, że kapłani zaciągają nieczystość w wyniku uczestniczenia w rytuale przygotowania wody oczyszczenia. Wszystko odbywa się tu poza system ofiarniczym, niejako na jego obrzeżach, imitując ofiary oczyszczające za grzech i wywołując podobne do nich skutki, ale takimi ofiarami jednocześnie nie będąc. W ten sposób prawodawca chce z jednej strony zachować rytualny charakter obrzędów i pozostawić je pod nadzorem kapłanów. Z drugiej zaś ma na celu zachowanie jak najszerszego dostępu do rytualnego oczyszczenia z pomocą wody zmieszanej z popiołem z czerwonej krowy. Jednocześnie jest świadomy, że cała procedura ma i powinna zachować charakter pozakultowy.
Pobierz plik

Plik artykułu

Bibliografia

1.Ashley T.R., The Book of Numbers (NICOT), Grand Rapids 1993.
2.Baumgart A.I., The Paradox of the Red Heifer, „Vetus Testamentum” 43 (1993), s. 442–451.
3.Baumgarten J., The Red Cow Purification Rites in Qumran Texts, „Journal of Jewish Studies” 46 (1995), s. 112–119.
4.Block D.I., The Book of Ezechiel. Chapters 25–48 (NICOT), Grand Rapids–Cambridge 1998.
5.Boda M.J., The Book of Zechariah (NICOT), Grand Rapids–Cambridge.
6.Bowman J., Did the Qumran Sect Burn the Red Heifer?, „Revue de Qumran” 1 (1958), s. 73–84.
7.Brenner A., Colour Terms in the Old Testament (JSOT.S 21), Sheffield 1982.
8.The Brown-Driver-Briggs Hebrew and English Lexicon, red. F. Brown i in., Boston 19994 [=BDB].
9.Budd Ph.P, Numbers (WBC 5), Waco 1984.
10.Clines D.J.A, The Dictionary of Classical Hebrew, t. 1–8, Sheffield 1993–2011 [= DCH].
11.Cole R.D., Numbers (NAC 3B), Nashville 2000.
12.Crüsemann F., The Torach. Theology and Social History of Old Testament Law, Edinburgh 1996.
13.Davies E.D., Numbers (NCBC), Grand Rapids 1995.
14.Dillmann A., Die Bücher Numeri, Deuteronomium und Josua (KeH AT 13), Leipzig 1886.
15.Fischer G., Jeremia 1–25 (HThKAT), Freiburg–Basel–Wien 2005.
16.Frymer-Kensky T., Pollution and Purification in Biblical Israel, w: The Word of the Lord Shall Go Forth, red. C.L. Meyers, M. O’Connor, Winona Lake 1983, s. 399–414.
17.Gesenius Hebräische und aramäisches Handwörterbuch über das Alte Testament, t. 1–7, red. R. Meyer, H. Donner, Berlin 1987–201218 [= Ges18].
18.Gilders W.K., Blood Ritual in the Hebrew Bible. Meaning and Power, Baltimore–London 2004.
19.Goldingay J., Old Testament Thelogy, t. 2: Israel’s Faith, Downers Grove 2006.
20.Gorman F.H., The Ideology of Ritual: Space, Time, and Status in the Priestly Thelogy (JSOT.S 91), Sheffield 1990.
21.Gray G., A Critical and Exegetical Commentary on Numbers (ICC), Edinburgh 1903.
22.Harrington H.K., Red Heifert, w: The New Interpreter’s Dictionary of the Bible, red. K.D. Sakenfeld, Nashville 2009, s. 749–750.
23.Harrison R.K., The Biblical Problem of Hyssop, „Evangelical Quarterly” 26 (1954), s. 218–224.
24.Hertz J.H., The Pentateuch and Haftorahs, London 1978.
25.Holzinger H., Numeri (KHC 4), Tübingen 1903.
26.Kiuchi N., The Puryfication Offering in the Priestly Literature: Its Meaning and Function (JSOT.S 56), Sheffield 1987.
27.Knierim R.P., Coats G.W., Numbers (FOTL 4), Grand Rapids–Cambridge 2005.
28.Knohl I., The Sanctuary of Silence. The Priestly Torah and the Holiness School, tłum. H.J. Feldman, P. Rodman, Minneapolis 1995.
29.Lemański J., Hebrajski szeol na tle wyobrażeń eschatologicznych sąsiednich kultur, „Scripta Biblica et Orientalia” 3 (2011), s. 67–97.
30.Lemański J., Od Ducha Bożego/Jhwh do Ducha Świętego, w: Scriturae Lumen. Biblia i jej oddziaływanie, t. 8: Duch Święty, Tarnów 2016, s. 63–84.
31.Lemański J., Czy w Biblii istnieje zakaz czynienia tatuaży?, „Studia Paradyskie” 28 (2018), s. 29–44.
32.Lemański J., O właściwe rozumienie greckiego pojęcia „dusza” (psychē) stosowanego w Starym Testamencie, w: Problem psychofizyczny, czyli pytanie o istnienie i naturę duszy, red. J. Lemański, P. Goniszewski, Szczecin 2019, s. 11–64.
33.Lemański J., Biblijne ordalia? Od procedury „sądu Bożego” do ceremoniału kultowego (Lb 5,11–31), „Studia Koszalińsko-Kołobrzeskie” 27 (2020), s. 87–122.
34.Leveen A., „Lo we perish”. A Reading of Numbers 17,27–20,29, w: Torah and the Book of Numbers, red. C. Frevel, T. Pola, A. Schart, Tübingen 2013, s. 248–272.
35.Levine B.A., Numbers 1–20 (AB 4a), New York 1993.
36.Lurker M., Słownik obrazów i symboli biblijnych, tłum. K. Romaniuk, Poznań 1989.
37.Łach S., Księga Liczb (PŚST II–2), Poznań–Warszawa 1970.
38.Michel D., Nepeš als Leichnam?, „Zeitschrift für Althebräistik” 7 (1994), s. 81–84.
39.Milgrom J., The Paradoks of the Red Cow (Num 19), „Vetus Tesamentum” 31 (1981), s. 62–72.
40.Milgrom J., Numbers. The JPS Torah Commentary, Philadelphia–New York 1989.
41.Milgrom J., Wright D.P., niddȃ, w: Theological Dictionary of the Old Testament, t. 9, Grand Rapids–Cambridge 1998 [= TDOT], s. 232–234.
42.Nihan C., The Holiness Code between D and P. Some Comments on the Function and Significance of Leviticus 17–26 in the Composition of the Torah, w: Das Deuteronomium zwischen Pentateuch und Deuteronomistischem Geschichtswerk (FRLANT 206), red. E. Otto, R. Achenbach, Göttingen 2004, s. 81–122.
43.Noth M., Das vierte Buch Mose. Numeri (ATD 7), Göttingen 1966.
44.Olyan S.M., Biblical Mourning. Ritual and Social Dimensions, Oxford 2004.
45.Oorschot J. van, Lost in Translation, Regain by Exegesis. Npš alttestamentlischer Verwendung und Funktion, w: Anthropologie(n) des Alten Testaments, red. J. van Oorchot, A. Wagner, Leipzig 2015, s. 117–131.
46.Otto E., Deuteronomium 12,1–23,15 (HThKAT), Freiburg–Basel–Wien 2016.
47.Rad G. von, Teologia Starego Testamentu, tłum. B. Widła, Warszawa 1986.
48.Rendtorff R., Die Gesetze in der Priesterschrift (FRLANT 44), Göttingen 1954.
49.Scharbert J., Numeri (NEB 27), Würzburg 1992.
50.Scheftelowitz I., Das Opfer der roten Kuh (Num 19), „Zeitschrift für die alttestamentlische Wissenschaft” 39 (1921), s. 113–123.
51.Schmidt L., Das 4. Buch Mose. Numeri 10,11–36,13 (ATD 7,2), Göttingen 2004.
52.Schmitt R., Magie im Alten Testament (AOAT 313), Münster 2004.
53.Seebass H., Numeri. Kapitel 10,11–22,1 (BK IV/2), Neukirchen-Vluyn 2003.
54.Słownik mitologii Mezopotamii, red. J. Black, A. Green, Katowice 1998.
55.Snaith N.H., Leviticus and Numbers (NCB), London 1967.
56.Sprinkle J.M., Red Heifer, w: Dictionary of the Old Testament. Pentateuch, red. T.D. Alexander, D.W. Baker, Downers Grove–Leicester 2003, s. 669–670.
57.Staubli Th., Die Bücher Levitikus und Numeri (NSK.AT 3), Stuttgart 1996.
58.Szczepanowicz B., Atlas roślin biblijnych. Pochodzenie, miejsca w Biblii i symbolika, Kraków 2004.
59.Vaulx J. de, Les Nombres (SB), Paris 1972.
60.Vaux R. de, Instytucje Starego Testamentu, t. I–II, Poznań 2004.
61.Wefing S., Beobachtungen zum Ritual mit der roten Kuh (Num 19,1–10a), „Zeitschrift für die alttestamentlische Wissenschaft” 93 (1981), s. 341–364.
62.Wellhausen J., Die Composition des Hexateuchs und der historischen Bücher des Alten Testaments, Berlin 1899.
63.Westermann C., nepeš, Seele, w: Theologisches Handwörterbuch zum Alten Testament, t. 2, red. C. Westermann, E. Jenni, Gütersloh 1975; 19944 [= THAT], s. 71–96.
64.Wielki słownik hebrajski-polski i aramejsko-polski Starego Testamentu, t. 1–2, red. L. Koehler, W. Baumgartner, J.J. Stamm, Warszawa 2008 [= KBL].
65.Wolff H.W., Anthropologie des Alten Testaments, Gütersloh 2010.
66.Wolters A., Zechariah (HCOT), Leuven–Paris–Walpole 2014.
67.Wright D.P., Heifer, Red, w: The Anchor Bible Dictionary, t. 3, red. D.N. Freedman, New York 1992 [= ABD], s. 115–116.