Colloquia Theologica Ottoniana


ISSN: 1731-0555     eISSN: 2353-2998    OAI    DOI: 10.18276/cto.2020.36-09
CC BY-SA   Open Access   DOAJ  CEEOL  ERIH PLUS

Lista wydań / 36/2020
Instytucjonalizacja konfliktu prawo – sumienie jako współczesne wyzwanie dla systemów prawnych continental law

Autorzy: Maciej Kubala ORCID
Uniwersytet Szczeciński
Słowa kluczowe: instytucjonalizacja sumienie prawo wolność continental law
Data publikacji całości:2020-12-20
Liczba stron:15 (181-195)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstrakt

Najmocniejszą odsłoną znanego ze starożytności konfliktu sumienie – prawo stanowione stały się, powodujące ogromne rozterki moralne, wydarzenia w XX wieku, będące efektami oburzających etycznie decyzji politycznych czy normatywnych, podejmowanych np. przez nazistów czy Sowietów. Rozliczenie tych decyzji i ich skutków po II wojnie światowej przez społeczność międzynarodową dało impuls do budowania w duchu iusnaturalizmu międzynarodowego – w założeniu efektywnego – systemu praw człowieka. System ten, respektując wolność sumienia, w znanej triadzie wolności myśli sumienia i wyznania (religii), sprzyjał również pozytywnemu uznaniu prawa do sprzeciwu sumienia jako prawa człowieka. Uznanie prawa do sprzeciwu sumienia przebiegało od pozytywno-prawnego uznania wolności sumienia, poprzez teoretycznoprawne wyodrębnienie prawa do sprzeciwu sumienia, aż do uznania tego prawa w instytucji prawnej, nazywanej klauzulą sumienia, która ma postać przepisu dopuszczającego możliwość niewykonania jakiegoś działania ze względu na tzw. motywy sumienia. Tak rozumiany proces stopniowego uznawania prawa do sprzeciwu sumienia w porządku prawnym określamy w niniejszym opracowaniu sformułowaniem „instytucjonalizacja konfliktu prawo – sumienie”. Instytucjonalizacja ta przyjmuje różne formy i nie zawsze prowadzi do zapewnienia wystarczającej ochrony prawnej osobom chcącym skorzystać ze swojego prawa do sprzeciwu sumienia. Zawsze jednak prawne uznanie możliwości niezastosowania obowiązującego prawa ze względu na sprzeciw sumienia generuje wiele wyzwań dla spójności systemu prawnego. W niniejszej pracy, w której zastosowano metodę dogmatyczno-prawną, wyznaczono zadanie badawcze polegające na odpowiedzi na pytanie: Jakie wyzwania dla systemów prawnych continental law wynikają z instytucjonalizacji konfliktu prawo – sumienie? Artykuł podzielony został na dwie części, podejmujące analizę odpowiednio teoretycznoprawnych i praktycznoprawnych konsekwencji instytucjonalizacji konfliktu prawo – sumienie oraz wynikających z nich współcześnie wyzwań dla systemów prawnych continental law.
Pobierz plik

Plik artykułu

Bibliografia

1.Charter of Fundamental Rights of the European Union (2012/C 326/02), (O. J. UE, 26.10.2012).
2.Council of Europe [Parliamentary Assembly], Resolution 337 (1967), Right of conscientious objection, https://assembly.coe.int/nw/xml/XRef/Xref-XML2HTML-en.asp? fileid=15752&langen (dostęp: 17.03.2021).
3.Explanations relating to the Charter of Fundamental Rights (2007/C 303/02), (O. J. UE, 14.12.2007).
4.International Covenant on Civil and Political Rights Adopted and opened for signature, ratification and accession by General Assembly resolution 2200A (XXI) of 16 December 1966 entry into force 23 March 1976, in accordance with Article 49, https://www.ohchr.org/documents/professionalinterest/ccpr.pdf (dostęp:17.03.2021).
5.The Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms, https://www.echr.coe.int/Documents/Convention_ENG.pdf (dostęp: 17.03.2021).
6.The Universal Declaration of Human Rights (Paris, 10.12.1948), https://www.jus.uio.no/lm/en/pdf/un.universal.declaration.of.human.rights.1948.portrait.letter.pdf (dostęp: 17.03.2021).
7.Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz.U. z 1997 r. nr 78, poz. 483, z późn. zm.
8.Ustawa z 9 stycznia 2009 r. o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej, Dz.U. z 2009 r. nr 22, poz. 120, nr 161, poz. 1278.
9.Ustawa z 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej, Dz.U. nr 174, poz. 1039, t.j. Dz.U. z 2021 r., poz. 473.
10.Wyrok ECtHR z 25 maja 1993 r. w sprawie Kokkinakis v. Grecji, skarga nr 14307/88.
11.Wyrok Wielkiej Izby ECtHR z 7 lipca 2011 r. w sprawie Baytayan v. Armenia, skarga nr 23459/03.
12.Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 7 października 2015 r., sygn. akt. K 12/14, OTK ZU 9A/2015, poz. 143.
13.Banaś H., Sprzeciw sumienia w orzecznictwie ETPCz. Problematyka odmowy podjęcia służby wojskowej, „Folia Iuridica Universitatis Vratislaviensis” 4 (2016) 2, s. 71–90.
14.Bertolino R., L’obiezione di coscienza moderna. Per una fondazione costituzionale del diritto di obiezione, Torino 1994.
15.Biesemans S., L’obiezione di coscienza in Europa, Molfetta 1994.
16.Czarny P., Wolność sumienia i religii w orzecznictwie niemieckiego Federalnego Trybunału Konstytucyjnego (wybrane problemy), „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 1 (2010), s. 155–164.
17.Dalla Torre G., Il primato della Coscienza. Laicità e libertà nell’esperienza giuridica contemporanea, Roma 1992.
18.D’Agostino F., L’obiezione di coscienza nelle dinamiche postmoderne, w: La objecíon de conciencia (Actas del VI Congresso International de Derecho Ecclesiástico del Estado, Valencia 28–30 mayo 1992), red. G. Izquierdo, J. Escrivá Ivars, Paterna 1993, s. 23–36.
19.European Court of Human Rights, Guide on Article 9 of the Convention on Human Rights – Freedom of thought, conscience and religion [last update on 31 August 2020], https://www.echr.coe.int/Documents/Guide_Art_9_ENG.pdf (dostęp: 12.04.2021).
20.Garlicki L., Polskie prawo konstytucyjne. Zarys wykładu, Warszawa 2014.
21.Kubala M., Wolność sumienia w orzecznictwie europejskim, w: Problemy z sądową ochroną praw człowieka, red. R. Sztychmiler, J. Krzywkowska, Olsztyn 2012, s. 389–406.
22.Kubala M., Obiezione di coscienza e rivendicazione abortista in Europa, Romae 2013.
23.Kubala M., Ochrona wolności sumienia w artykule 10 Karty Praw Podstawowych, w: Aktualne problemy wolności myśli, sumienia i wyznania, red. P. Stanisz, A.M. Abramowicz, M. Zawiślak, Lublin 2015, s. 205–212.
24.Kubala M., L’obiezione di coscienza all’aborto come esempio di riconoscimento giuridico dell’etica professionale sanitaria. La situazione in Europa, w: Il volto del lavoro professionale. Servizio alla famiglia e alla società (Atti del Convegno Pontificia Università alla Santa Croce, 19–20 ottobre 2017), red. F.J. Insa Gόmez, t. V/5, Roma 2018, s. 267–283.
25.Le Goff J., O długie średniowiecze, w: Świat średniowiecznej wyobraźni, Warszawa 1997, s. 25–32.
26.Lillo P., Globalizzazione del diritto e fenomeno religioso, Torino 2012, s. 45–46.
27.Maciejewski M., Doktrynalne ujęcie relacji prawo naturalne – prawo stanowione od starożytności do czasów oświecenia, „Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa” 8 (2015) 2, s. 107–132.
28.Martín de Agar J.T., Diritto e obiezione di coscienza, w: I diritti fondamentali nell’Unione Europea. La Carta di Nizza dopo il Trattato di Lisbona, red. P. Gianniti, Bologna–Roma 2013, s. 974–1010.
29.Orzeszyna K., Klauzula sumienia jako gwarancja realizacji prawa do wolności sumienia, „Medyczna Wokanda” 9 (2017) 22, s. 17–29.
30.Lafitte J., Storia dell’obiezione di coscienza e differenti accezioni del concetto di tolleranza, w: La coscienza cristiana a sostegno del diritto alla vita (Atti della tredicesima assemblea generale della PAV, Città del Vaticano, 23–25 febbraio 2007), red. E. Sgreccia, Città del Vaticano 2008, s. 112–140.
31.López Barahona M., Obiezione di coscienza el campo della ricerca biomedica, w: La coscienza cristiana a sostegno del diritto alla vita (Atti della tredicesima assemblea generale della PAV, Città del Vaticano, 23–25.02.2007), red. E. Sgreccia, J. Laffitte, Città del Vaticano 2008, s. 197–201.
32.Nawrot O., Klauzula sumienia w zawodach medycznych w świetle standardów Rady Europy, „Zeszyty Prawnicze” 3 (2012) 35, s. 11–22.
33.Navarro-Valls R., Martínez Torrón J., Conflictos entre conciencia y ley. Las objeciones de conciencia, Madrid 2011.
34.Palomino P., [hasło:] Objeción de conciencia, w: Diccionario general de derecho canónico, red. J. Otaduy, A. Viana, J. Sedano, t. V, Navarra 2012, s. 661.
35.Pawlikowski J., Prawo do wyrażania sprzeciwu sumienia przez personel medyczny – problemy etyczno-prawne, „Prawo i Medycyna” 11/13 (2009) 36, s. 106–118.
36.Piechowiak M., Filozofia praw człowieka, Lublin 1999.
37.Szymanek J., Konstytucjonalizacja prawa do wolności myśli sumienia religii i przekonań, „Studia z Prawa Wyznaniowego” 10 (2007), s. 89–114.
38.Turchi V., I nuovi volti di Antigone. Le obiezioni di coscienza nell’esperienza giuridica contemporanea, Roma 2009, s. 123–135.
39.Waszczuk-Napiórkowska J., Opinia prawna dotycząca wolności sumienia w konstytucjach krajów Unii Europejskiej, „Zeszyty Prawnicze BAS” 9/3 (2012) 35, s. 231–255.
40.Zoll A., Klauzula sumienia, w: Sprzeciw sumienia w praktyce medycznej – aspekty etyczne i prawne, red. P. Stanisz, J. Pawlikowski, M. Ordon, Lublin 2014, s. 77–96.
41.Zubik M., Problem aborcji w dokumentach i orzecznictwie sądowym, Warszawa 1997.