Colloquia Germanica Stetinensia

Wcześniej: Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Colloquia Germanica Stetinensia


ISSN: 2450-8543     eISSN: 2353-317X    OAI    DOI: 10.18276/cgs.2019.28-03
CC BY-SA   Open Access   DOAJ  CEEOL  ERIH PLUS  DOAJ

Lista wydań / nr 28
Jiddische Sprache als Kulturträger in Polen nach der Schoah
(Język jidysz jako nośnik kultury w Polsce po Zagładzie)

Autorzy: Anna Rozenfeld ORCID
Uniwersytet Warszawski / Selma Stern Zentrum für Jüdische Studien Berlin-Brandenburg
Słowa kluczowe: język jidysz radio jidysz kultura jidysz tożsamość żydowska nusech Pojln jecijes Pojln powojenna Polska komunizm polscy Żydzi
Data publikacji całości:2019
Liczba stron:15 (53-67)
Cited-by (Crossref) ?:
Liczba pobrań ?: 766

Abstrakt

Wraz z Zagładą liczba używających języka jidysz została brutalnie zmniejszona; tym samym została zniszczona kultura jidysz. Bezpośrednio po wojnie podjęto w Polsce inicjatywy mające na celu zachowanie i ożywienie jej pozostałości. Artykuł dotyczy różnych tego typu aktywności, w szczególności programów jidysz Polskiego Radia. W latach pięćdziesiątych działania te coraz częściej były konfrontowane z presją polityczną, ukierunkowaną na przekaz treści ideologicznych. W tych okolicznościach język jidysz odgrywał rolę nośnika kultury, określając równocześnie tożsamość, przy czym sytuacja w Polsce różniła się od warunków w innych państwach.
Pobierz plik

Plik artykułu

Bibliografia

1.Adamczyk-Garbowska, Monika, Magdalena Ruta. „Od kultury żydowskiej do kultury o Żydach“. In: Następstwa zagłady Żydów. Polska 1944–2010, hrsg. v. Feliks Tych, Monika Adamczyk-Garbowska, 715–732. Lublin: Wydawnictwo UMCS, Żydowski Instytut Historyczny im. E. Ringelbluma w Warszawie, 2012.
2.Adelson, Józef. W Polsce zwanej Ludową. In: Najnowsze dzieje Żydów w Polsce w zarysie (do 1950 roku), hrsg. v. Jerzy Tomaszewski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1993.
3.Aleksiun, Natalia. Dokąd dalej? Ruch syjonistyczny w Polsce 1945–1950. Warszawa: Wydawnictwo TRIO, 2002.
4.Berendt, Grzegorz, August Grabski, Albert Stankowski. Studia z historii Żydów w Polsce po 1945 r. Warszawa: ŻIH, 2000.
5.Berendt, Grzegorz. Życie żydowskie w Polsce w latach 1950–1956. Z dziejów Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2006.
6.Berendt, Grzegorz. „Udział Żydów polskich w walce o pamięć i rehabilitację twórców radzieckiej kultury żydowskiej – lata 1955–56“. In: Żydzi a lewica. Zbiór studiów historycznych, hrsg. v. August Grabski. Warszawa: ŻIH, 2007.
7.Berendt, Grzegorz. „ ‚Fołks-Sztyme‘ – instrument oddziaływania na Żydów w Polsce i za granicą (1946–1991). In: Studia z dziejów trójjęzycznej prasy żydowskiej na ziemiach polskich (XIX–XX w.), hrsg. v. Joanna Nalewajko-Kulikov, Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2012.
8.Berendt, Grzegorz. „Życie od nowa. Instytucje i organizacje żydowskie (1944–1950)“. In: Następstwa zagłady Żydów. Polska 1944–2010, hrsg. v. Feliks Tych, Monika Adamczyk-Garbowska, 191–214. Lublin: Wydawnictwo UMCS, Żydowski Instytut Historyczny im. E. Ringelbluma w Warszawie, 2012.
9.Berendt, Grzegorz. „Wpływ liberalizacji politycznej roku 1956 na sytuację Żydów“. In: Następstwa zagłady Żydów. Polska 1944–2010, hrsg. v. Feliks Tych, Monika Adamczyk-Garbowska, 359–384. Lublin: Wydawnictwo UMCS, Żydowski Instytut Historyczny im. E. Ringelbluma w Warszawie, 2012.
10.Berger, Gabriel. Umgeben von Hass und Mitgefühl. Jüdische Autonomie in Polen nach der Schoah 1945–1949 und die Hintergründe ihres Scheiterns. Berlin: Lichtig Verlag, 2016.
11.Bergman, Eleonora. „Yiddish in Poland after 1945“. In: Yiddish and the Left, hrsg. v. Gennady Estraikh, Mikhail Krutikov, 167–177. Oxford: Legenda, 2001.
12.Cała, Alina. „Mniejszość żydowska.“ In: Mniejszości narodowe w Polsce. Państwo i społeczeństwo polskie a mniejszości narodowe w okresach przełomów politycznych (1944–1989), hrsg. v. Piotr Madajczyk. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN, 1998.
13.Cohen, Nathan. „The Renewed Association of Yiddish Writers and Journalists in Poland, 1945–48“. In: Yiddish After the Holocaust, hrsg. v. Joseph Sherman, 15–36. Oxford: Boulevard Books, 2004.
14.Datner, Helena. „Szkoły Centralnego Komitetu Żydów w Polsce w latach 1944–1949“. Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego, 1–3 (1994): 103–119.
15.Engel, David. „The reconstruction of Jewish communal institutions in postwar Poland: the origins of the Central Committee of Polish Jews, 1944–1945“. East European Politics and Societies 1 (1996): 85–107.
16.Geller, Ewa. Jidysz – język Żydów polskich. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994.
17.Geller, Ewa, Monika Polit (Hg.). Jidyszland – polskie przestrzenie. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2008.
18.Gąssowski, Szczepan. Państwowy Teatr Żydowski im. Ester Rachel Kamińskiej: przeszłość i teraźniejszość. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1995.
19.Grabski, August, Grzegorz Berendt. Między emigracją a trwaniem. Syjoniści i komuniści żydowscy w Polsce po Holocauście. Warszawa: ŻIH, 2003.
20.Grabski, August. Działalność komunistów wśród Żydów w Polsce (1944–1949). Warszawa: Wydawnictwo TRIO, 2004.
21.Grabski, August, Martyna Rusiniak. „Żydowscy komuniści po Holokauście wobec języków polskiego Żydostwa“. In: Nusech Pojln. Studia z dziejów kultury jidysz w powojennej Polsce, hrsg. v. Magdalena Ruta. Kraków, Budapeszt: Austeria, 2008.
22.Grabski, August, Martyna Rusiniak. „Język żydowski jako przedmiot sporów politycznych wśród polskich Żydów (1944–1949)“. In: Jidyszland – polskie przestrzenie, hrsg. v. Ewa Geller, Monika Polit. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2008.
23.Grajek, Stefan. Po wojnie i co dalej. Żydzi w Polsce, w latach 1945–1949. Warszawa: Żydowski Instytut Historyczny, 2003.
24.Gross, Nathan. Film żydowski w Polsce, übers. v. Anna Ćwiakowska. Kraków: Rabid, 2002.
25.Grözinger, Elvira, Magdalena Ruta (Hg.). Under the Red Banner. Yiddish Culture in the Communist Countries in the Post-War Era. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag, 2008
26.Hofmann, Andreas R. „Die polnischen Holocaust-Überlebenden. Zwischen Assimilation und Emigration“. In: Überlebt und unterwegs: jüdische Displaced Persons im Nachkriegsdeutschland, hrsg. v. Fritz-Bauer-Institut. Frankfurt a. M., New York: Campus Verlag, 1997.
27.Hornowa, Elżbieta. „Powrót Żydów polskich z ZSRR oraz działalność opiekuńcza Centralnego Komitetu Żydów w Polsce“. Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego 1–2 (1985): 105–122.
28.Katz, Dovid. „Yiddish“. In: Yivo Encyclopedia of Jews in Eastern Europe, hrsg. v. Gershon D. Hundert, 979–987. New Haven: Yale University Press, 2008.
29.Kiljańczyk, Grzegorz. 25 lat Państwowego Teatru Żydowskiego w Polsce Rzeczypospolitej Ludowej / Finf-un-zwanzik jor Jidischer meluche-teater in Folks-Pojln. Warszawa: Arkady, 1975.
30.Kersten, Krystyna. Narodziny systemu władzy. Polska 1943–1948. Poznań: Kantor Wydawniczy SAWW, 1990.
31.Kersten, Krystyna. Między wyzwoleniem a zniewoleniem. Polska 1944–1956. Londyn: Aneks, 1993.
32.Kersten, Krystyna. Polacy, Żydzi, komunizm: anatomia półprawd 1939–1968. Warszawa: Niezależna Oficyna Wydawnicza, 1992.
33.Koźmińska-Frejlak, Ewa. „Polen als Heimat von Juden. Strategien des ‚Heimischwerdens‘ von Juden im Nachkriegspolen 1944–1949“. In: Überlebt und unterwegs: jüdische Displaced Persons im Nachkriegsdeutschland, hrsg. v. Fritz-Bauer-Institut. Frankfurt a. M., New York: Campus Verlag, 1997.
34.König, Josef. Forschungsprojekt Jiddische Sprache. Ruhr-Universität Bochum, Nr. 135. 07.07.1997.
35.Leyko, Małgorzata (Hg.). Łódzkie sceny żydowskie. Łódź: Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, 2000.
36.Madajczyk, Piotr (Hg.). Mniejszości narodowe w Polsce. Państwo i społeczeństwo polskie a mniejszości narodowe w okresach przełomów politycznych (1944–1989). Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN, 1998.
37.Nalewajko-Kulikov, Joanna, Magdalena Ruta. „Kultura jidysz po II wojnie światowej“. In: Następstwa zagłady Żydów. Polska 1944–2010, hrsg. v. Feliks Tych, Monika Adamczyk-Garbowska, 283–303. Lublin: Wydawnictwo UMCS, Żydowski Instytut Historyczny im. E. Ringelbluma w Warszawie, 2012.
38.Nalewajko-Kulikov, Joanna. Obywatel Jidyszlandu. Rzecz o żydowskich komunistach w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2009.
39.Nalewajko-Kulikov, Joanna. „Czy socrealizm miał odmianę żydowską? Kilka uwag o twórczości pisarzy jidysz w powojennej Polsce“. In: Socrealizm. Fabuły, komunikaty, ikony, hrsg. v. Magdalena Piechota, Krzysztof Stępnik. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2006.
40.Nalewajko-Kulikov, Joanna. „Kilka uwag o wydawnictwie Idisz Buch“. In: Nusech Pojln. Studia z dziejów kultury jidysz w powojennej Polsce, hrsg. v. Magdalena Ruta, 129–164. Kraków, Budapeszt: Austeria, 2008.
41.Piątkowska, Renata. „Żydowskie Towarzystwo Krzewienia Sztuk Pięknych (Jidisze Gezelszaft cu farszprojtn kunst) – Próba kontynuowania żydowskiego życia artystycznego w latach 1946–1949)“. In: Nusech Pojln. Studia z dziejów kultury jidysz w powojennej Polsce, hrsg. v. Magdalena Ruta, 67–99. Kraków, Budapeszt: Austeria, 2008.
42.Rozenfeld, Anna. „Listy słuchaczy do Redakcji Żydowskiej Polskiego Radia w latach 1950–1958 jako przykład egodokumentów“. Autobiografia. Literatura. Kultura. Media 1 (2017), 8: 171–187.
43.Rozenfeld, Anna. „Audycje w języku jidysz w Polskim Radiu po II wojnie światowej“. Studia Judaica 21 (2018), 2 (42): 374–404.
44.Rozenfeld, Anna. „Ida Kamińska na falach eteru. Powrót“. Cwiszn ¾ (2014): 80.
45.Ruta, Magdalena. „Preliminary remarks on Yiddish culture in Poland 1945–1968“. Scripta Judaica Cracoviensa 2 (2003): 61–69.
46.Ruta, Magdalena (Hg.). Nusech Pojln. Studia z dziejów kultury jidysz w powojennej Polsce. Kraków, Budapeszt: Austeria, 2008.
47.Ruta, Magdalena. Nie nad rzekami Babilonu. Antologia poezji jidysz w powojennej Polsce. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2012.
48.Ruta, Magdalena. Bez Żydów? Literatura jidysz w PRL o Zagładzie, Polsce i komunizmie. Kraków, Budapeszt: Austeria, 2012.
49.Schatz, Jaff. The Generation. The Rise and Fall of the Jewish Communists of Poland. Berkeley, Los Angeles, Oxford: University of California Press. 1991.
50.Schwarz, Jan. Survivors and Exiles. Yiddish Culture after Holocaust. Detroit: Wayne State University Press, 2015.
51.Schwarz, Jan. „Transnational Ashkenaz: Yiddish Culture after the Holocaust“. Scripta Instituti Donneriani Aboensis 27: 189–202.
52.Sherman, Joseph (Hg.). Yiddish After the Holocaust. Oxford: Boulevard Books, 2004.
53.Szaynok, Bożena. Ludność żydowska na Dolnym Śląsku w latach 1945–1950. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2000.
54.Tomaszewski, Jerzy. Rzeczpospolita wielu narodów. Warszawa: Czytelnik, 1985.
55.Tomaszewski, Jerzy. Mniejszości narodowe w Polsce XX wieku. Warszawa: Editions Spotkania, 1991.
56.Tomaszewski, Jerzy (Hg.). Najnowsze dzieje Żydów w Polsce w zarysie (do 1950 roku). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1993.
57.Turkow-Grudberg, Jizchok. Jidisch teater in Pojln. Warsche: Farlag “Idisz-Buch”, 1951.
58.Turkow, Jonas. In kamf farn lebn. Buenos Aires: Zentral-farband fun Pojlische Jidn in Argentine, 1949.
59.Turkow, Jonas. Noch der bafrajung. Buenos Aires: Zentral-farband fun Pojlische Jidn in Argentine, 1959.
60.Tych, Feliks. Długi cień Zagłady. Szkice historyczne. Warszawa: Żydowski Instytut Historyczny, 1999.
61.Tych, Feliks, Monika Adamczyk-Garbowska (Hg.). Następstwa zagłady Żydów. Polska 1944–2010. Lublin: Wydawnictwo UMCS, Żydowski Instytut Historyczny im. E. Ringelbluma w Warszawie, 2012.
62.Żółkiewska, Agnieszka. Zerwana przeszłość. Powojenne środowisko żydowskiej inteligencji twórczej. Pomoc materialna i organizacyjna ze strony CKŻP. Warszawa: Żydowski Instytut Historyczny im. E. Ringelbluma, 2017.
63.Zarys działalności Centralnego Komitetu Żydów w Polsce za okres od 1 stycznia do 30 czerwca 1946, Warszawa 1947 / Tetikajts-baricht fun Zentral-komitet fun di Jidn in Pojln fun januar 1946 bis dem 30 juni 1946, Warsche 1946.