Autobiografia Literatura Kultura Media


ISSN: 2353-8694    OAI    DOI: 10.18276/au.2019.1.12-07
CC BY-SA   Open Access   DOAJ  ERIH PLUS

Lista wydań / nr 1 (12) 2019
Bycie nie na miejscu: Listy Georga Forstera z Wilna (1784–1787) jako narracja autobiograficzna

Autorzy: MONIKA BEDNARCZUK ORCID
Uniwersytet w Białymstoku
Słowa kluczowe: historia nauki w XVIII wieku transfer wiedzy niemieccy uczeni w I Rzeczpospolitej relacje z Wilna korespondencja Georga Forstera
Data publikacji całości:2019-01-31
Liczba stron:16 (103-118)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstrakt

Celem artykułu jest analiza wybranych listów Georga Forstera (1754–1794), niemieckiego uczonego i podróżnika, który w latach osiemdziesiątych XVIII wieku przebywał trzy lata w Wilnie jako profesor historii naturalnej. W licznych listach pisanych między listopadem 1784 a sierpniem 1787 roku Forster nie tylko przedstawiał swoje plany i doświadczenia, ale również krytycznie oceniał funkcjonowanie wileńskiej uczelni i miejscowe społeczeństwo. Korespondencja ta jest znakomitym świadectwem sposobu myślenia ówczesnych europejskich intelektualistów: wielkie ambicje naukowe i dydaktyczne Forstera szły w parze z niemożnością uwolnienia się od stereotypowego postrzegania I Rzeczpospolitej jako regionu mocno „zacofanego cywilizacyjnie”. Zarazem relacje wysyłane z Wilna są wyrazem osamotnienia naukowca, które wiązało się z różnicami i konfliktami kulturowymi i z poczuciem, że podejmowane przezeń próby transferu wiedzy nie przyniosły wystarczających rezultatów.
Pobierz plik

Plik artykułu

Bibliografia

1.Barker, Chris. Studia kulturowe. Teoria i praktyka. Tłum. Agata Sadza. Kraków: Wydawnictwo Uni¬wersytetu Jagiellońskiego, 2005.
2.Biegeleisen, Henryk. „Cudzoziemiec w katedrze wileńskiej”. Odb. z Muzeum 1892 (Lwów): 97–104, 148–162.
3.Bömelburg, Hans-Jürgen. „Georg Forster und das negative deutsche Polenbild. Ein Kosmopolit als Architekt von nationalen Feindbildern?”, Mainzer Geschichtsblätter 8 (1993): 79–90.
4.D’Aprile, Iwan-Michelangelo. „Aufgeklärter Kulturpluralismus. Osteuropa als Erfahrungsraum kultureller Vielfalt in der deutschsprachigen Aufklärung”. W: Aufklärung und Kulturtransfer in Mittel- und Osteuropa, red. Agnieszka Pufelska, Iwan-Michelangelo D’Aprile, 53–68. Han¬nover: Wehrhahn Verlag, 2009.
5.Forster, Jerzy. „Dziennik podróży po Polsce”. Przeł., wstępem i przypisami opatrzył Wacław Zawadzki. Archiwum Historii Medycyny 21 (1958): 135–157, 293–319.
6.Forster, Georg. A Voyage round the World in His Britannic Majesty’s Sloop Resolution, Commanded by Capt. James Cook, during the Years, 1772, 3, 4, and 5. London: White, Elmsly & Rosington, 1777.
7.Forster, Georg. Werke. Sämtliche Schriften, Tagebücher, Briefe. T. 14: Briefe 1784-Juni 1787. Oprac. Brigitte Leuschner. Berlin: Akademie-Verlag, 1978.
8.Füssel, Marian. „Akademische Aufklärung. Die Universität des 18. Jahrhunderts im Spannungs¬feld von funktionaler Differenzierung, Ökonomie und Habitus”. W: Die Aufklärung und ihre Weltwirkung, red. Wolfgang Hardtwig, 48–73. Göttingen: Vandenhoeck and Ruprecht 2010.
9.Jolly, Margaretta, Stanley, Liz. „Letter As/Not a Genre”. W: The Routledge Auto/Biography Studies Reader, red. Ricia Anne Chansky, Emily Hipchen, 193–201. London–New York: Routledge, 2016.
10.Jundziłł, Stanisław Bonifacy. Pamiętniki. Oprac. Antoni M. Kurpiel. Kraków: Akademia Umiejęt¬ności, 1905.
11.Marzec, Lucyna. „List”. Forum Poetyki 1 (2015): 86–96.
12.Mikulski, Tadeusz. W kręgu Oświeconych. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1960.
13.Ochenkowski, Władysław. „Listy cudzoziemca o Wilnie (1784–1787)”. Przewodnik Naukowy i Lite¬racki 7 (1879): 335–349.
14.Oleś, Piotr K. „Autonarracyjna aktywność człowieka”. W: Narracja: teoria i praktyka, red. Berna¬detta Janusz, Katarzyna Gdowska, Bogdan de Barbaro, 37–52. Kraków: Wydawnictwo Uniwer¬sytetu Jagiellońskiego, 2008.
15.Rybicka, Elżbieta. „Antropologiczne i komunikacyjne aspekty dyskursu epistolograficznego”. Tek¬sty Drugie 4 (2004): 40–55.
16.Salmonowicz, Stanisław. „Jerzy Forster a narodziny stereotypu Polaka w Niemczech XVIII/XIX wieku”. Zapiski Historyczne 52 (1987), 4: 135–147.
17.Schultz, Helga. „Georg Forster und Polen – Irritationen und Vorurteile”. W: Auf dem Weg in die Moderne. Radikales Denken, Aufklärung und Konservatismus, red. Birgitta Bader-Zaar, Marga¬rete Grandner, Edith Saurer, 47–63. Wien: Studienverlag, 2007.
18.Skwarczyńska, Stefania. Teoria listu. Na podstawie lwowskiego pierwodruku oprac. Elżbieta Felik¬siak i Mariusz Leś. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2006.
19.Słabczyński, Wacław. „Jerzy Forster: pierwszy polski podróżnik naokoło świata”. Wiedza i Życie 19 (1952): 829–837.
20.Steiner, Gerhard. „Der Geist freier Fortschreitung im Brief und Essay Georg Forsters”. W: Der Weltumsegler und seine Freunde. Georg Forster als gesellschaftlicher Schriftsteller der Goethezeit, red. Detlef Rasmussen, 1–11. Tübingen: Günter Narr Verlag, 1988.
21.Trzebiński, Jan. „Narracyjne konstruowanie rzeczywistości”. W: Narracja jako sposób rozumienia świata, red. Jan Trzebiński, 16–42. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2002.
22.Wójcik, Zbigniew. „Johannes Georgius Adamus Forster, His Voyages and Polish Relations”. Polish Polar Research 1 (1989), 10: 31–45.